1η Ιανουαρίου του 1994. Η εξέγερση ξεκινά με την κατάληψη της πρωτεύουσας του ομόσπονδου μεξικανικού κρατιδίου Τσιάπας στο Σαν Κριστόμπαλ δε λας Κάσας.
Στη ρίζα της εξέγερσης βρίσκεται ο Στρατός των Ζαπατίστα για την Εθνική Απελευθέρωση (Ejercito Zapatista de Liberacion Nacional EZLN). Ένα αριστερό-ελευθεριακό πολιτικό και στρατιωτικό κίνημα. Η δράση επεκτάθηκε σταδιακά σε άλλες πολιτείες του νότιου Μεξικού, με βασικά αιτήματα στοιχειώδεις συνθήκες διαβίωσης, αναδιανομή της γης και διατροφή για τους ιθαγενείς Ινδιάνους. Αρχηγός δεν υπάρχει, αλλά βασικοί ομιλητές του κινήματος είναι ο Σουμπκομαντάντε Μάρκος, ο Σουμπκομαντάντε Μόισες και η Σουμπκομαντάντε Ελίζα.
Οι Ζαπατίστας ζητούν για λογαριασμό των ιθαγενών Ινδιάνων να ζήσουν ελεύθεροι χωρίς διώξεις, γη για να καλλιεργήσουν και να πάψουν να αποτελούν το περιθώριο της μεξικανικής κοινωνίας. Ο ρατσισμός, η γενικευμένη μιζέρια και η έλλειψη στοιχειωδών συνθηκών διαβίωσης αλλά πάνω από όλα η πείνα είναι οι αιτίες που όπλισαν το χέρι των ιθαγενών αγροτών που απαρτίζουν τον Στρατό των Ζαπατίστας (ΕΖLN).
Στην κεφαλή του κινήματος ο λαός. Διαχειριστής των αιτημάτων του ο θρυλικός Μάρκος:
Εκπρόσωπος και οργανωτής, ο «υποδιοικητής» όπως αυτοαποκαλείται (αφού διοικητής είναι ο λαός) είναι συγγραφέας, ποιητής, άνθρωπος με ιδιαίτερο χιούμορ και ανοιχτά εκπεφρασμένος αντίπαλος του καπιταλισμού. Συνηγορεί υπέρ της αναγκαιότητας το μεξικανικό Σύνταγμα να αναγνωρίσει τα δικαιώματα των ιθαγενών κατοίκων. Ο διεθνώς γνωστός αντάρτης περιγράφεται και θεωρείται στη Λατινική Αμερική ως νέος και μεταμοντέρνος Τσε Γκεβάρα.
Αυτές τις μέρες συμπληρώθηκαν είκοσι χρόνια από την πρώτη εκείνη εξέγερση. Με αφορμή αυτό το μείζον για την παγκόσμια ιστορία γεγονός, ο ιστότοπος εναλλακτικής δημοσιογραφίας Vice.com εξέδωσε ένα πολύ ενδιαφέρον βίντεο ρεπορτάζ.
Για να το παρακολουθήσετε, πατήστε εδώ.