Πώς και γιατί ο Καμίνης θα καταστρέψει τον Εθνικό Κήπο [εικόνες]

Ενα σοβαρό ατόπημα που θα «στιγματίσει» πιθανότατα και την θητεία του στο Δήμο Αθηναίων ετοιμάζεται να διαπράξει ο Γιώργος Καμίνης. Με μια απόφαση επιπόλαια και οπωσδήποτε επικίνδυνη ο δήμαρχος της Αθήνας ετοιμάζεται να μετατρέψει τον Εθνικό κήπο -ενα από τα σπανιότερα δείγματα αρχιτεκτονικής τοπίου του 19ου αιώνα και πολιτιστικού μνημείου της Ευρώπης, όπως τον έχει χαρακτηρίσει, η Διεθνής Επιτροπή Ιστορικών Κήπων και Πολιτιστικών Τοπίων (ICOMOS-ILFA)- σε εκθεσιακό χώρο μοντέρνας τέχνης εκχωρώντας ουσιαστικά την χρήση του στο πρόεδρο του ΣΕΒ και συλλέκτη έργων σύγχρονης τέχνης Δημήτρη Δασκαλόπουλο.Η μετατροπή αυτή του Εθνικού Κήπου δεν θα αλλοιώσει μόνο τον χαραχτήρα ενός από τους ιστορικότερους κήπους της Ευρώπης, αλλά και θα επιβαρύνει καταλυτικά αν δεν καταστρέψει το οικοσύστημα του, αφού η μετατροπή αυτή προϋποθέτει αναπλάσεις που θα επιφέρουν ανυπολόγιστες ζημιές στην χλωρίδα του. Ο εθνικός κήπος κατασκευάστηκε από την Βασίλισσα Αμαλία στα μέσα του 18ου αιώνα και έχει ταυτιστεί με την ιστορία της πρωτεύουσας των Ελλήνων. Είναι απορίας άξιο το γιατί ο Γιώργος Καμίνης αντί να προστατεύσει αυτό το ιστορικό μνημείο να θέλει να αλλοιώσει τον χαραχτήρα του, όταν δίπλα ακριβώς στον Κήπο βρίσκεται το Ζάππειο το οποίο μπορεί χωρίς κόστος να φιλοξενήσει κάθε έκθεση έργων τέχνης. Το ακόμα πιο περίεργο είναι ότι ο Γιώργος Καμίνης επιχειρεί να καταστρέφει οικολογικά έναν από τους ελάχιστους πνεύμονες πρασίνου στην πρωτεύουσα.

Δεν είναι τυχαίο που ο καθηγητής Δέγλερης με γνωμοδότηση του ακυρώνει την αρμοδιότητα του Δήμου να αλλάξει τη χρήση του Κήπου.

Το iefimerida.gr με μια μεγάλη έρευνα καταγράφει όλους τους κινδύνους αυτής της ανυπολόγιστης οικολογικής καταστροφής ώστε να διασωθεί ο Εθνικός κήπος

ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ

Ο Εθνικός Κήπος είναι ένα ιστορικό πάρκο 154 στρεμμάτων, το μοναδικό που διαθέτει η Ελλάδα. Δημιουργήθηκε τον 19ο αιώνα (1839-1852) και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της συλλογής των Ευρωπαικών Βασιλικών Κήπων και μοναδικό δείγμα δυτικοευρωπαικής κηποτεχνίας του 19ου αιώνα στη Μεσόγειο. Έχει το χαρακτήρα βοτανικού κήπου περιλαμβάνοντας περίπου 500 διαφορετικά είδη καλλωπιστικών δένδρων, θάμνων κλπ πολλά από τα οποία εισήχθησαν για πρώτη φορά και πρωτοκαλλιεργήθηκαν στον Κήπο.
Το 1927, με Νομοθετικό Διάταγμα, χαρακτηρίζεται από Βασιλικός σε Εθνικός, συστήνεται αρμόδια Υπηρεσία για την διαχείρισή του (Επιτροπή Δημοσίων Κήπων και Δεντροστροιχιών) υπό την εποπτεία του Υπουργείου Γεωργίας, πάντα υπό την διοίκηση αυτόνομου Δ.Σ..
Στο τέλος της δεκαετίας του '90 περνάει στην εποπτεία της Περιφέρειας Αττικής.

Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

Το 2002, στο όνομα "αναβαθμίσεων" έγιναν παρεμβάσεις και κοπές αιωνόβιων δέντρων οι οποίες αλλoίωσαν δραματικά τη φυσιογνωμία του Κήπου. Μεγαλοπρεπή δέντρα υλοτομήθηκαν ανελέητα,

που δεν αποκαταστάθηκε ποτέ.Η αναστάτωση και οι αντιδράσεις των κατοίκων ώθησαν την πολιτική ηγεσία να αναζητήσει πιο αξιόπιστο φορέα για να εγγυηθεί την προστασία του ΕΚ για να αποτρέψει στο μέλλον παρόμοιες καταστροφές.
Η Διεθνής Επιτροπή Ιστορικών Κήπων και Πολιτιστικών Τοπίων (ICOMOS-IFLA, International Council on Monuments and Sites και International Federation of Landscape Architects) έθεσε το θέμα κατευθείαν στον Πρωθυπουργό: "Η Διεθνής Επιτροπή Icomos-Ifla εκφράζει το αιτημα και αναμενει να προστατευτεί επειγόντως ο Εθνικός Κήπος μέσω της διακήρυξής του ως Πολιτιστικό Μνημείο. ΄Αυτο θα αποτελέσει το πρώτο και σημαντικό βήμα για την αποκατάστασή του. ...Αυτό το Ιστορικό Έργο Κηποτεχνίας και Μνημείο από κάθε άποψη, είναι ταυτόχρονα εύθραυστο και αναντικατάστατο. Δεν είναι σε καλή κατάσταση, ούτε διαχειριζεται σωστά. Πρέπει να παρθούν άμεσα μέτρα που θα εγγυηθούν ότι θα αποκατασταθεί με υπευθυνότητα, ώστε να παραμείνει ζωντανό μνημείο και στο μέλλον. Η διάσωση, διατήρηση και αποκατάστασή του πρέπει να γίνουν σύμφωνα με τις διεθνείς αρχές των Ιστορικών Κήπων και Πάρκων (Χάρτα της Βενετίας και της Φλωρεντίας και Ευρωπαική σύμβαση για το Τοπίο)".

Ακολούθησαν κι άλλες προτροπές για την αναγκη αποκατάσταση του ΕΚ, όπως αυτή της Ελληνικής Εταιρίας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, που εστίαζε στην ορατή αλλαγή της φυσιογνωμίας του Κήπου λόγω της αποψίλωση και των πολλαπλών αυθαίρετων παρεμβάσεων, και υπενθύμιζε ότι η αποκατάσταση ενός Ιστορικού Κήπου μπορεί να συνεπάγεται ακόμα και περιορισμό της χρήσης του αν χρειαστεί, προκειμένου ο Κήπος να αποκατασταθεί.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες έγινε η υπαγωγή του ΕΚ στον Δήμο Αθηναίων, με ταυτόχρονη σύσταση Νομικού προσώπου "Δήμος Αθηναίων-Εθνικός Κήπος" και ανεξάρτητο διοικητικό συμβούλιο.
Όμως, τα 154 στρέμματα του ΕΚ δεν έπαψαν να αποτελούν ένα εκλεκτό οικόπεδο στην καρδιά της πρωτεύουσας, που πολλοί συνεχιζαν να εποφθαλμούν.

Στο σύντομο βίο του (2005-2011), το διοικητικό Συμβούλιο του ΕΚ αντιστάθηκε στις περισσότερες απόπειρες εκμετάλλευσης του Κήπου. Έχασε στην πορεία μερικές μάχες (κομμάτια) όπως την "Ταράτσα της Αμαλίας" που, με την συγκατάθεση Δημοτικών Συμβούλων, περιφράχτηκε για την αποκλειστική χρήση του παιδικού σταθμού της Βουλής.

Κέρδισε όμως πολλές άλλες:Επανέφερε σε λειτουργία το Πεισιστράτειο Υδραγωγείο που εξασφαλίζει την άρδευση του ΕΚ, και το οποίο είχε καταστραφεί στο Γουδή κατά την κατασκευή υπογείου πάρκινγκ.
Εξασφάλισε από την Περιφέρεια Αττικής τα αναγκαία κονδύλια για μελέτη ανανέωσης των υποδομών του Κήπου.
Εξασφάλισε την στήριξη του Μουσείου Γουλανδρή όταν θα επαναλειτουργούσεσε το Βοτανικό Μουσείο
Προχώρησε σε αποκατάσταση απωλεσθείσας χλωρίδας (δέντρα, θάμνοι, αναρριχώμενα, εποχιακά και πολυετή φυτα)
Κυρίως, για να βάλει οριστικό τέλος στις συνεχείς και επίμονες απόπειρες εκμετάλλευσης, πέτυχε την θεσμοθέτηση της προστασίας του Κήπου μέσω του χαρακτηρισμού του ως «Ιστορικού Τόπου» από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Το 2011 ο Δήμαρχος Γ. Καμίνης κατήργησε αιφνιδιαστικά το Νομικό Πρόσωπο και το Διοικητικό του Συμβούλιο και ο Εθνικός Κήπος έγινε απλό τμήμα της Διεύθυνσης Πρασίνου του Δήμου. Ο δρόμος ήταν πλέον ανοιχτός για τους υποψήφιους μνηστήρες.

«ΑΝΑΠΛΑΣΗ» ΚΑΙ ΜΠΙΕΝΑΛΕ

Η πρόσφατη ανακοίνωση σημειακών «καλλωπιστικών παρεμβάσεων» και διεξαγωγής μπιενάλε σύγχρονης Τέχνης για να «αναβαθμιστεί ο Κήπος και να αυξηθεί η επισκεψιμότητά του» ξάφνιασε όσους αγαπούν τον Κήπο και γνωρίζουν την κατάστασή του, καθώς τα προβλήματα του ΕΚ δεν είναι ούτε η έλλειψη επισκεψιμότητας,

ούτε, σίγουρα, η μη-έκθεση των επισκεπτών του στη Σύγχρονη Τέχνη.
Όπως διέγνωσε επισήμως η Επιτροπή των Ιστορικων Κήπων, ο ΕΚ:

Δυστυχώς, η συνεχής απώλεια δέντρων στον Κήπο είναι γεγονός

και επιδεινώθηκε δραματικά τα τελευταία χρόνια με τον αποδεκατισμό των φοινικοειδών εξαιτίας του κόκκινου σκαθαριού.

Αν και ετησίως φυτεύονται 50 με 100 δέντρα, η αποψίλωσή του υποβαθμίζει και αλλοιώνει συνεχώς το τοπίο, απομακρύνοντάς το από τη γνώριμη και ρομαντική πυκνόφυτη εικόνα του πρόσφατου παρελθόντος.

Ολόκληρες περιοχές όχι μόνο χάνουν τον χαρακτήρα τους και τη βλάστησή τους, αλλά αυξάνεται κάθε χρόνο ο κίνδυνος απώλειας περισσότερων δέντρων, με τον συνεχή κλωνισμό της ισορροπίας των φυτικών μαζών τους.
Έτσι χάνεται η δομή του Κήπου και μετατρέπεται σε κάτι άλλο ξένο προς τις μνήμες των κατοίκων και των περιπατητών του. Όσο αυτό γίνεται, τόσο διευκολύνονται οι συζητήσεις περί "ανάπλασης" και δράσεων πέρα και έξω από το χαρακτήρα του, που αυτές με τη σειρά τους, όταν πραγματοποιηθούν θα αλλοιώσουν περαιτέρω τον Κήπο, απομακρύνοντάς τον ακόμη περισσότερο από την ιστορική του μορφή, μνήμη και προορισμό.

Το πρόγραμμα "Ανακαλύπτοντας τον Εθνικό Κήπο" της εταιρίας ΝΕΟΝ έχει στόχο την μετάλλαξη του Εθνικού Κήπου σε εκθεσιακό χώρο. Παρεμβαινοντας στα πιο γνωστα σημεια του, αντιμετωπιζει τον Κηπο ως στατικό φόντο υποδοχής και ανάδειξης των μελλοντικών εκθεμάτων και όχι ως ένα ζωντανό και ευαίσθητο οικοσύστημα. Το οικοσύστημα αυτό δεν είναι σε θέση να αντέξει την αναστάτωση και κοσμοσυρροή που συνεπάγεται η εγκατάσταση και απεγκατάσταση μπιενάλε (φορτηγά, εκσκαφές, αντιστηρίξεις, γερανοί...), ούτε τα επακόλουθα performances και events.

Πέρα όμως από το θέμα της μπιενάλε, η συγκεκριμένη «ανάπλαση» είναι ανεπίτρεπτα επιπόλαιη. Στερείται γνώσης και εμπειρίας του χώρου και της συμπεριφοράς φυτών στο χρόνο, είναι ανιστόριτη και κυρίως δεν απαντά σε κανένα από τα σοβαρά προβλήματα του Κήπου (αποψίλωση, συρρίκνωση των φυτικών μαζών, γερασμένες υποδομές, αυθαιρεσίες της Βουλής εντός του Κήπου, έλλειψη μόνιμου προσωπικού) ακριβώς επειδή εκπονήθηκε με μόνο σκοπό να εγκριθεί η διεξαγωγή εκθέσεων.

ΟΠΤΙΚΗ ΑΠΑΤΗ

Η φανταχτερή και πολυτελής έκδοση όπου παρουσιάζεται η πρόταση ποντάρει στον εύκολο και γρήγορο εντυπωσιασμό. Όμως μια προσεκτικότερη ανάγνωση αποκαλύπτει τα τεχνάσματα που χρησιμοποιήθηκαν στα φωτομοντάζ. Τα περισσότερα από αυτά βασίζονται σε:

Πιο συγκεκριμένα:

1. το Δωμάτιο των Γλυσινών
Η φωτό της παρούσας κατάστασης δείχνει τα υπάρχοντα αναρρηχητικά φυτά (γλυσίνες) ξερά. Στην πραγματικότητα φωτογραφήθηκαν χειμώνα δηλαδή χωρίς ανθοφορία και φύλλα. Το μετά-παρέμβαση φωτομοντάζ δείχνει τα ίδια υπάρχοντα φυτά, άνοιξη, σε πλήρη ανθοφορία.

Η πρώτη φωτογραφία δείχνει την «υπάρχουσα κατάσταση» σύμφωνα με την πρόταση. Ακριβώς από κάτω η δεύτερη φωτογραφία είναι φωτομοντάζ της «παρέμβασης».

Η φωτογραφία που ακολουθεί είναι ηξ πραγματική εικόνα του τοπίου, χωρίς να έχει προηγηθεί παρέμβαση.

2. Οπτικός δίαυλος προς το Ζάππειο και την Ακρόπολη
Η διάνοιξη οπτικού δίαυλου προς την Ακρόπολη βασίζεται στην ιδέα της επαναφοράς της θέας που είχε η Αμαλία από τον Βράχο κατά τη δημιουργία του Κήπου. Όμως αυτό που αντίκριζε η Αμαλία περί τα 1840 ήταν ένα πολυσύνθετο βουκολικό τοπίο με το οποίο ο Κήπος βρισκόταν σε ανοιχτό διάλογο. Με την ανάπτυξη της πόλης διακόπηκε ο διάλογος και ο Κήπος έγινε εσωστρεφής (φυτεύτηκε με τροπο πιο πυκνο για να προστατευτεί). Άνοιγμα του Κήπου προς τα έξω την σημερινή εποχή δεν σημαίνει διάλογο με τα βουνά, τους ναούς και τη θάλασσα όπως τότε, αλλά με το τσιμέντο και τη βοή.

Το φωτομοντάζ της πρότασης

δείχνει την Ακρόπολη πολύ μεγαλύτερη από ότι στην πραγματικότητα και από άλλη, πιο ενδιαφέρουσα γωνία.

Βλέποντας το πραγματικό της μέγεθος,

κανείς δυσκολεύεται να πιστέψει ότι κάποιος σοβαρά προτείνει την καρατόμιση δεκάδων μεγάλων δέντρων

και την ταπείνωση ενός μεγαλοπρεπούς κωνοφόρου (απογυμνώνοντάς το από το φύλλωμά του και διατηρώντας μια τούφα στην κορυφή), για μια μακρυνή θέα της Ακρόπολης ανάμεσα σε πολυκατοικίες.

Καταστρέφοντας το πλατύκλαδο κυπαρίσσι, αχρηστεύεται και η μικρή καθιστική πλατεία,

πίσω απο την οποία έχουν χαθεί ήδη πολλά δέντρα αφήνωντας τον Κηπο εκτεθημένο. Σε πλήρη αντίθεση με την πρόταση, αυτό που επείγει είναι η αποκατάσταση της πυκνής φύτευσης για να προστατευτεί ο Κήπος από την βοή και τις δραστηριότητες του Ζαππείου (αυτοκίνητα, φορτηγά, εκθέσεις, συναυλίες, αθλητικά δρώμενα, κινηματογράφος κλπ).

3. Οπτικος δίαυλος προς την Βουλή
Οι παραμορφωτικές κλαδεύσεις που προτείνονται βάζουν σε κίνδυνο την επιβίωση και την μακροβιότητα των συγκεκριμένων δέντρων, μάλιστα των μοναδικών ειδών Taxus baccata που βρίσκονται στον Κήπο. Εδώ η αλλαζονία του κηποτέχνη συνδυάζει και την επιπολαιότητα, εφόσον οι προτεινόμενες κλαδέυσεις δεν θα αποκαλύψουν το κτίριο της Βουλής, αλλά τα συρματοπλέγματα τα οποία περιφράζουν την ταράτσα του προαυλίου και του κτιρίου.

Η επάνω φωτογραφία φωτομοντάζ του «κτίριου της Βουλή μετά την παρέμβαση»

Αυτή είναι η πραγματική εικόνα του κτιριου της Βουλής

Ο Κήπος στην παρούσα φάση "αμύνεται" από την ουσιαστική κατάληψη του χώρου της ταράτσας από τη Βουλή, κατάληψη η οποία επεκτείνεται περιφερειακά του κτιρίου, με την ανέγερση αυθαίρετων κτισμάτων, την τοποθέτηση κλιματιστικών και την ρίψη μπαζών.

Τέλος, τα συγκεκριμένα δέντραείναι αυτά που προσφέρουν πολύτιμη σκιά στους χρήστες του Κήπου, επιτρέποντάς τους να απολαμβάνουν το γρασίδι.

4. Φύτευση φοινίκων (ουασινγκτονιών) στην είσοδο Βασ. Σοφίας
Η επιλογή φοινίκων, τη στιγμή που το κόκκινο σκαθάρι έχει αφανίσει τα φοινικοειδή της Αθήνας, είναι άξια απορίας. Ακόμη, η είσοδος της Βασ. Σοφίας είναι είσοδος διακριτική και δευτερεύουσα. Απουσιάζουν απ'αυτήν τα στοιχεία μεγαλοπρέπειας στον σχεδιασμό, που θα δικαιολογούσαν να τονιστεί με δεντροστοιχία φοινίκων, εκτός εάν ο στόχος είναι να κατευθύνονται τα βλέμματα στις πολυκατοικίες της οδού Σέκερη.

Αυτή είναι η πραγματική εικόνα της εισόδου της Βασ,. Σοφιας.

Για άλλη μια φορά η μακέτα είναι παραπλανητική, διότι στην πραγματικότητα ο χώρος των παρτεριών δεν είναι επαρκής για εγκατάσταση και ανάπτυξη ουασινγκτονιών γι αυτό και η μακέτα τις δείχνει σε διαφορετική κλίμακα.

Αυτή η φωτογραφία είναι φωτομοντάζ με τροποποιημένη κλίμακα.

Προκειμένου να φυτευτούν, θα πρέπει να θυσιαστούν υπάρχοντα δέντρα πίσω τους, κάτι που θα αποκαλύψει ακόμα περισσότερο τις απέναντι πολυκατοικίες, ενώ στη συγκεκριμένη περιοχή, ήδη έχουν χαθεί μεγάλα σκιερά δέντρα που πρέπει άμεσα να αντικατασταθούν.

5. Είσοδος Αμαλίας
Η μνημειώδης δενδροστοιχία των Ουασινγκτονιών της κεντρικής εισόδου, ηλικίας 171 ετών, είναι το "σήμα κατατεθέν" του Κήπου.

Το σήμα κατατεθέν του Εθνικού Κήπου

Αλλοίωση αυτής της όψης σημαίνει απώλεια της πιο χαρακτηριστικής, πανελληνίως γνωστής και διεθνώς αναγνωρίσιμης εικόνας του Εθνικού Κήπου. Επίσης, η φύτευση δύο δέντρων στη συγκεκριμένη τοποθεσία

Το φωτομοντάζ της παρέμβασης

θα σκιάσει το μόνο σημείο του Κήπου που δεν το χρειάζεται, το ηλιακό ρολόι.

Επικοινωνιακή πλάνη

Ο λόγος που προτείνεται «ανάπλαση» και όχι αποκατάσταση, έστω και μερική, του Κήπου, είναι απλός: Μέσω της αποδοχής των αυθαίρετων διανοίξεων και νεοτερισμών της συγκεκριμένης πρότασης, καθιερώνεται το δικαίωμα του ιδιώτη κηποτέχνη να παρεμβαινει στο τοπίο βασει των αναγκών του εργοδότη (αναδειξη εκθέματων, διευκόλυνση της διέλευση οχημάτων για την εγκατάσταση τους, εκδηλώσεις κλπ) και όχι σεβόμενος την αρχή της πιστής αποκατάστασης του Ιστορικού Τοπίου.

Το πρόγραμμα της ΝΕΟΝ δεν αποτελεί δωρεά στον Κήπο, ούτε πολιτιστική χορηγία στους Αθηναίους. Αντιθέτως, ο Κήπος είναι αυτός που δίνει και η ΝΕΟΝ αυτή που εισπράττει (αίγλη, προβολή και υπεραξία των εκτιθέμενων έργων και καλλιτεχνών). Παρουσιάζεται σαν μεγάλη ευεργεσία η φύτευση 24 δέντρων και 7068 φυτών (λουλούδια και μικρά χαμηλά φυτά), όταν κάθε χρόνο στον Κήπο, φυτεύονται 50 με 100 δέντρα και αυτά δεν είναι αρκετά για να αντιστρέψουν την ραγδαία αποψίλωσή του, κι όταν μόνο το παρτέρι στο ηλιακό ρολόι της Κεντρικής Εισόδου απαιτεί 3 με 4000 φυτά ετησίως.

Μέρος της επικοινωνιακής προπαγάνδας, η απαξίωση όσων αντιδρούν στην αλλαγή χρήσης του Εθνικού Κήπου και η δημόσια ταύτιση τους με «παλαιού τύπου μαρξιστές», «άνθρωπους αντιδραστικούς και εχθρικούς προς την Τέχνη», «που θεωρούν τον Κήπο κτήμα τους», που ακούστηκε επισήμως στην παρουσίαση του προγράμματος από τον Δήμο Αθηναίων.

Καταληγόντας, το κύριο πρόβλημα δεν είναι η πρόταση της ΝΕΟΝ. Το πρόβλημα είναι η αποδοχή αυτής της πρότασης από τον Δήμο Αθηναίων. Εάν αποκλειστεί η περίπτωση ιδιοτέλειας η προεκλογικης συμφωνίας, παραμένει η κραυγαλέα αδυναμία της Δημοτικής Αρχής να κατανοήσει την Εθνική σημασία του Εθνικόυ Κήπου και τι ευθύνη έχει αναλάβει για τα εναπομείναντα 81 χρόνια της διαχείρισής του, ώστε να παραδώσει τον Ιστορικό Κήπο ακέραιο στις επόμενες γενιές.