Η εξαφάνιση των ιθαγενών Ράπα Νούι που κατοικούσαν στη Νήσο του Πάσχα μέχρι και τον 18ο αιώνα μΧ, αποτελούσε «πονοκέφαλο» για τους ερευνητές και τους ανθρωπολόγους, οι οποίοι απέδιδαν το γεγονός στην περιβαλλοντική καταστροφή. Ωστόσο πρόσφατη έρευνα ανατρέπει τις προηγούμενες θεωρίες, δίνοντας οριστική λύση στο μυστήριο.
Η Δρ Μάρα Μαλρούνει , βοηθός ανθρωπολόγος στο Επισκοπικό Μουσείο της Χονολουλού, πραγματοποίησε μια 6χρονη μελέτη στη μυστηριώδη Νήσο του Πάσχα προκειμένου να κατανοήσει την κατάρρευση του πολιτισμού των Rapa Nui που κατοικούσαν εκεί.
Τα ευρήματά της σε συνδυασμό με προηγούμενες μελέτες, δείχνουν ότι τελικά ο νησιωτικός πολιτισμός δεν είχε αυτοκαταστραφεί πριν ανακαλύψουν το νησί οι Ευρωπαίοι κατακτητές για πρώτη φορά το 1722.
Το 2005 ο Τζάρεντ Ντάιαμοντ, στο βιβλίο του «Collapse» είχε επισημάνει ότι η περίπτωση των Rapa Nui αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του τι συμβαίνει όταν οι άνθρωποι χάνουν το μέτρο σχετικά με το τι κάνουν στο περιβάλλον που ζουν και τελικά αυτό τους «αποβάλλει». Σύμφωνα με τον Ντάιαμοντ, οι Rapa Nui διέπραξαν «περιβαλλοντική αυτοκτονία» από αποψιλώνοντας το νησί που τους φιλοξενούσε.
Ωστόσο, η πρόσφατη έρευνα που εκπόνησε η Δρ Μαλρούνει και οι συνεργάτες της παρουσιάζει ένα πιο θετικό σενάριο: «Η νέα εικόνα που προκύπτει από τα αποτελέσματα αυτά σχετίζεται με τη βιωσιμότητα και τη συνέχεια και όχι με την κατάρρευση, ρίχνοντας έτσι νέο φως στο τι μπορούμε πραγματικά να μάθουμε από τους Rapa Nui. Με βάση τα νέα αυτά ευρήματα , ίσως οι Rapa Nui να είναι το ιστορικό παράδειγμα του πώς η ανθρώπινη εφευρετικότητα μπορεί να οδηγήσει στην επιτυχία , και όχι στην αποτυχία.» εξηγεί η Μαλρούνεϊ
Η Δρ Μαλρούνεϊ και οι συνεργάτες της πραγματοποίησαν πάνω από 300 ραδιοχρονολογήσεις από όλο το νησί , συμπεριλαμβανομένων 15 σημείων από τις νέες ανασκαφές στο βόρειο τμήμα του νησιού.
Τα νέα αυτά ευρήματα , σε συνδυασμό με την εκ νέου ανάλυση των στοιχείων που είχαν συλλεχθεί στο παρελθόν , έδειξαν ότι μεγάλες εκτάσεις του εσωτερικού της Νήσου του Πάσχα συνέχιζαν να χρησιμοποιούνται στη γεωργική παραγωγή τροφίμων, όπως γλυκοπατάτες και κολοκάσι ακόμη και μετά την ευρωπαϊκή επαφή με το νησί.
Αυτό αμφισβητεί ευθέως την προηγούμενη πεποίθηση ότι αυτές οι περιοχές εγκαταλείφθηκαν. Μάλιστα, αυτά τα αποτελέσματα , σε συνδυασμό με τα πρόσφατα αποτελέσματα από τους συναδέλφους της Μαλρούνεϊ οι οποίοι ανέλυσαν αρχαίους κήπους του νησιού, δείχνουν ότι οι Rapa Nui κατάφεραν να μετατρέψουν το νησί τους σε ένα πιο παραγωγικό και βιώσιμο περιβάλλον.
Τα νέα αυτά ευρήματα υποδεικνύουν ότι η αιτία της καταστροφής του πολιτισμού τους σχετίζεται τελικά άμεσα με τις μοιραίες επιπτώσεις της ευρωπαϊκής επαφής του 18ου αιώνα, όταν η κοινωνία των Rapa Νui γνώρισε μια πραγματική κατάρρευση λόγω των εισαγόμενων ασθενειών.