CINETROLL: Το «12 Χρόνια Σκλάβος» θα θριαμβεύσει (;) στα Oσκαρ -Θα ‘πρεπε; [κριτική & trailer]

Ο ΤΑΖ βλέπει την ταινία για την οποία 9 στους 10 ξένους κριτικούς, λένε πως πρόκειται για αριστούργημα. Δεν είμαι ξένος (ούτε καν κριτικός) αλλά και να ήμουν δεν θα άνηκα στους 9.

12 ΧΡΟΝΙΑ ΣΚΛΑΒΟΣ / 12 YEARS A SLAVE

Βαθμολογία: 7 / 10

Έχω ένα μικρό πρόβλημα με την καλλιτεχνική εξαργύρωση της ιστορικής και εθνικής ενοχής σε πακέτο μαζικής καλλιγραφικής ελεγείας. Έχω κι άλλο ένα πρόβλημα (πολλά δηλαδή έχω αλλά προτιμώ να τα συζητώ με τον ψυχαναλυτή μου) με το σινεμά που πασχίζει να αποδείξει πως είναι «μεγάλο σινεμά» αλλά δεν το καταφέρνει. Ακόμα κι όταν διαθέτει τα φόντα που εν προκειμένω είναι το όνομα στη σκηνοθεσία του Στιβ Μακουίν. Ενός εικαστικού καλλιτέχνη με εξαιρετικό «μάτι» στο στήσιμο των σκηνών του και σωματική σημειολογία στο στήσιμο των ηθοποιών του. Ο Μακουίν είναι ο δημιουργός του αμφιλεγόμενου και προκλητικού «Shame» (πάλι με πρωταγωνιστή τον Μάικλ Φασμπέντερ όπως κι εδώ). Μια ταινία που ακόμα και σήμερα συνεχίζει να δημιουργεί «θερμά» σινεφίλ επεισόδια ανάμεσα σε υποστηρικτές και πολέμιους. Τόσο για τη θεματολογία της όσο και για τον εικαστικό ναρκισσισμό του δημιουργού της.

Στο «12 Χρόνια Σκλάβος», ο Μακουίν, παίζει το παιχνίδι του μέσου όρου, και κάνει πίσω. Χωρίς να χάνει την εικαστική του δεξιοτεχνία, απλά λογοκρίνοντας την και καθιστώντας την πιο λειτουργική σε μια ακαδημαϊκής κατεύθυνσης ταινία και το ανάλογης κατασκευής σενάριο. Το πρόβλημα είναι πως ενώ όλα όσα διάβαζα πριν δω την ταινία, με προϊδέαζαν για μια συγκλονιστική εμπειρία με τεράστιο συναισθηματικό αντίκτυπο, παρέμεινα τηρουμένων των αναλογιών, ψυχρός παρατηρητής. Ένιωσα την απειλητική ατμόσφαιρα, την απελπισία και τον τρόμο, αλλά σαν να βλέπω μεταμοντέρνα κλασσικά εικονογραφημένα που απλώς τόλμησαν να προχωρήσουν κι ένα (και δύο και τρία) βήματα παραπέρα όσον αφορά την δυναμική τους. Δηλαδή την ένιωσα αλλά δεν την αισθάνθηκα. Παρά τις εκβιαστικές προσπάθειες του εξαιρετικού μεν αλλά μάλλον υπερβολικού στη χρήση του σάουντρακ του Χανς Ζίμερ. Και σίγουρα στο ότι δεν την αισθάνθηκα, δε φταίει το πρωτογενές υλικό, η συγκλονιστική και απίστευτη αληθινή ιστορία του Σόλομον Νόρθαπ.

Ενός ελεύθερου οικογενειάρχη αφροαμερικάνου στην προεμφυλιακή Νέα Υόρκη, που ναρκώνεται από δουλεμπόρους και πουλιέται σαν σκλάβος στην Τζόρτζια χωρίς να μπορεί να αποδείξει την πραγματική του ταυτότητα. Περνώντας από έναν μετριοπαθή «αφέντη» που τον υποδύεται ο Μπένεντικτ Κάμπερμπατς, στα χέρια του σαδιστή, θρησκόληπτου, αλκοολικού και ψυχοπαθή Επς που τον υποδύεται ο Μάικλ Φασμπέντερ. Ο οποίος προκύπτει και «έρωτας» του σκηνοθέτη, με τον Μακουίν να κάνει ότι μπορεί για να τον αναγάγει σε αστέρι του κινηματογραφικού του «σόου» ακόμα και εις βάρος του πρωταγωνιστή Τσιουετέλ Ετζιοφόρ.

Μόνο που τελικά, την παράσταση παρά τον σχετικά μικρό φιλμικό χρόνο της, την κλέβει η σχεδόν απόκοσμη και τρομακτική παρουσία της Σάρα Πόλσον στο ρόλο της συζύγου του Επς. Όχι τυχαία, εφ' όσον σαν χαρακτήρας είναι ο πλέον εικαστικά σκιαγραφημένος, επομένως και ο πιο συγγενής στο σύμπαν του Μακουίν. Μια παγερή γυναικεία παρουσία, με ψήγματα κάποιας εδώ και αιώνες ξεχασμένης καλοσύνης μέσα της που μπορεί σε ένα δευτερόλεπτο να μετατραπεί στην απόλυτη ψυχοπαθαλογική εκδοχή της αμείλικτης κακίας. Χωρίς καμία έκφραση στο πρόσωπο της να προδίδει πως είναι ικανή να αισθανθεί πλέον το παραμικρό. Ειδικά απέναντι στην σκλάβα Πάτσι, που αποτελεί το αρρωστημένο αντικείμενο πόθου (και μαστιγώματος και βιασμού) του συζύγου της.

Ο Φασμπέντερ μπορεί να είναι ηθοποιός βεληνεκούς και όπως προανέφερα να κάνει ότι μπορεί κι αυτός και ο σκηνοθέτης για να κλέψει την 'παράσταση' αλλά δεν τον βοηθάει το σενάριο που αδιαφορεί να διεισδύσει στην ψυχοσύνθεση του ήρωά του, κρατώντας τον στο πλαίσιο μιας σαδιστικής καρικατούρας. Ιδιαίτερη σεναριακή βοήθεια δεν έχει για να είμαι ειλικρινής ούτε και ο Τσιουετέλ Ετζιοφόρ, ο οποίος συχνά υποβιβάζεται σε μια φιγούρα παθητικής παρατήρησης. Στο σενάριο βρίσκονται σχεδόν και τα περισσότερα προβλήματα της ταινίας στην οποία πέρα από τους βασικούς πρωταγωνιστές και μερικά cameo σχεδόν όλοι οι υπόλοιποι λειτουργούν σαν κομπάρσοι.

Και η 12ετία σκλαβιάς του κεντρικού ήρωα, κυλάει σαν κάτι αποκομμένο από τον υπόλοιπο κόσμο, μέσα σε μια κόλαση στασιμότητας. Υποθέτω πως αυτός να ήταν και ο στόχος. Η μετάδοση αυτού του παράλογου, ακινητοποιημένου από το χρόνο, αλλά ιστορικά δεδομένου και αποδεδειγμένου τρόμου, κόντρα στη ρεαλιστική λογική της αφήγησης μιας σκληρής ιστορίας. Με σύμμαχο την εικαστική πλαστικότητα των πλάνων του Μακουίν πετυχαίνει απόλυτα σαν αίσθηση, αλλά επαναλαμβάνω, όχι σαν συναίσθημα ακόμα και σε μία από τις πιο τραγικές ιστορίες όπως αυτή της σκλάβας Πάτσι. Σαν να μην ενδιαφέρει κανέναν το πώς, το γιατί, το ενδιάμεσο και το μετά των χαρακτήρων πέρα από την έκβαση της περιπέτειας του κεντρικού ήρωα που είναι γνωστή εφ' όσον βασίζεται στην βιογραφία που ο ίδιος εξέδωσε.

Με τεράστιες αστοχίες όπως η δεκάλεπτη χρήση του Μπραντ Πιτ, σε έναν εντελώς αδιάφορα και αμήχανα γραμμένα για τον ίδιο ρόλο. Με αποτέλεσμα και ο ίδιος να τον παίζει εξ' ίσου αδιάφορα και αμήχανα απλά μόνο και μόνο επειδή συγκαταλέγεται στους παραγωγούς της ταινίας, και γνωρίζει πως η εμφάνιση του θα πουσάρει την κατάσταση.

Δεν αμφισβητώ πως το «12 Χρόνια Σκλάβος» είναι μία από τις πιο τίμιες ταινίες που έγιναν από το αμερικάνικο mainstream cinema για τη δουλεία. Επιμένω όμως στο mainstream γιατί όλη η λογική εδώ πέρα, είναι αυτή. Τίμια και σκληρή, αλλά σκληρή πάλι μόνο όσον αφορά στα όρια και τις αντοχές του μαζικού κοινού. Προσωπικά θεωρώ για παράδειγμα πολύ πιο σκληρή τη σκηνή του μαζικού πνιγμού των σκλάβων από το καράβι, στο κατά τα άλλα, πολύ κατώτερο από αυτήν την ταινία, «Amistad» του Σπίλμπεργκ.

Όσο για τον Οσκαρικό ντόρο και τον μάλλον προδιαγεγραμμένο της στα Βραβεία της Ακαδημίας θρίαμβο, μάλλον αυτό ήταν εξ' αρχής και το ζητούμενο. Ενοχική εξαργύρωση ιστορικού «ολοκαυτώματος», με καλλιγραφική σκηνοθετική προσέγγιση αξιώσεων, εμβόλιμη ρεαλιστική βία, ευγενικές προθέσεις μαζικής απήχησης. Αυτό όμως δεν είμαι σίγουρος για το κατά πόσο καθιστά το φιλμ όπως είπα και στην αρχή, «μεγάλο σινεμά» γενικότερα ή «μεγάλο σινεμά σε μικρά προσχεδιασμένα όρια». Κάτι σαν μια μοντέρνα, ενήλικη και βίαιη εκδοχή της «Καλύβας του Μπαρμπά Θωμά» για ένα τύπου πιο προχωρημένο, σκληραγωγημένο και έτοιμο (;) να δει την αλήθεια (;) κοινό.

*** ακολουθήστε τον ΤΑΖ στο www.facebook.com/tazthebuzz ή στο www.twitter.com/klarinabourana Κάντε LIKE στην επίσημη σελίδα του fb www.facebook.com/SigaikaProductions για να μαθαίνετε όσα χρειάζεστε, προκειμένου να καίτε τον εγκέφαλο (των άλλων) ή επικοινωνήστε με το terra_gelida@hotmail.com για μέιλ και υποθέσεις προσωπικής εκδίκηση.