"Γερασμένος", με επαγγελματίες που αντιμετωπίζουν αρκετά συχνά προβλήματα υγείας που σχετίζονται με αυτό που κάνουν, είναι ο κλάδος της σπογγαλιείας στην Ελλάδα
Αυτό καταδεικνύουν τα αποτελέσματα έρευνας πανεπιστημιακών του Τμήματος Γεωπονίας, Ιχθυολογίας και Υδάτινου Περιβάλλοντος της Σχολής Γεωπονικών Επιστημόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και του Βιολογικού Τμήματος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Στο πρώτο Τμήμα ανήκουν οι Κ. Ροδίτη, Σ. Ματσιώρη, Δ. Βαφείδης και στο δεύτερο η Ε. Βουλτσιάδου.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στο νησί της Καλύμνου, το οποίο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη σπογγαλιεία, με τη χρήση (ανώνυμου) δομημένου ερωτηματολογίου, που αποτελούνταν από επτά συνολικά ενότητες.
Η μέση ηλικία των συμμετεχόντων ήταν 55,73 έτη (+10,80 ) με ελάχιστη τα 28 και μέγιστη τα 74 έτη. Από τους συμμετέχοντες στην έρευνα το 93,8% προέρχονταν από οικογένειες σπογγαλιέων, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό (50%) αυτών απασχολούνται στον κλάδο περισσότερο από 30 έτη και οι μισοί και πλέον (60,4%) ήταν απόφοιτοι Δημοτικού Σχολείου. Οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες ασχολούνται με την σπογγαλιεία 10 μήνες τον χρόνο. Σύμφωνα με τα όσα δήλωσαν οι σφουγγαράδες, οι οποίοι συμμετείχαν στην έρευνα, ουσιαστικά σταματάνε να εργάζονται μόνο κατά την περίοδο των γιορτών.
Το 89,6% είχε αποφοιτήσει από τη Σχολή Δυτών Καλύμνου και μόνο το 39,6% είχε παρακολουθήσει εκπαιδευτικά προγράμματα σχετικά με τις καταδύσεις.
Το 66,7% των σπογγαλιέων που συμμετείχαν στην έρευνα είχαν παρουσιάσει προβλήματα υγείας που σχετίζονται με το επάγγελμα τους. Το μεγαλύτερο ποσοστό προβλημάτων υγείας εμφανίζονταν στα άτομα χαμηλού μορφωτικού επιπέδου. Αντίθετα, τα ποσοστά των ατόμων που αντιμετώπιζαν προβλήματα υγείας μειώνονταν καθώς αυξάνονταν το μορφωτικό επίπεδο. Η μέση ηλικία των σπογγαλιέων, που είχαν εμφανίσει προβλήματα υγείας, ήταν μεγαλύτερη από αυτή των σπογγαλιέων που δήλωσαν ότι δεν αντιμετωπίζουν τέτοια προβλήματα.
Από την άλλη πλευρά, το 35% των σφουγγαράδων, που συμμετείχαν στην έρευνα, δεν έχει κάνει ποτέ προληπτική/θεραπευτική αποσυμπίεση σε υπερβαρικό θάλαμο, ενώ μόλις το 2,5% δηλώνει ότι κάνει αποσυμπίεση τακτικά.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η διασταύρωση των ερωτήσεων εάν έχουν παρουσιάσει προβλήματα υγείας με το εάν κάνουν προληπτική/θεραπευτική αποσυμπίεση σε υπερβαρικό θάλαμο. Από την διασταύρωση αυτή συμπεραίνουμε ότι όσοι δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας κάνουν σπάνια ή δεν έχουν κάνει ποτέ προληπτική/θεραπευτική αποσυμπίεση σε υπερβαρικό θάλαμο. Ενώ όσοι αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας, σύμφωνα με τις μαρτυρίες τους, αναγκάζονται να κάνουν συχνά.
Το 37,5% των ερωτηθέντων δεν μπόρεσαν να προσδιορίσουν το μέσο μηνιαίο εισόδημα τους. Το 58,3% αυτών δεν διαθέτουν δικό τους σκάφος, ενώ το 41,7% ήταν ιδιοκτήτες σκάφους.
Συμπεράσματα
Ο κλάδος της σπογγαλιείας, επισημαίνουν οι επιστήμονες, μπορεί να χαρακτηριστεί ως "γερασμένος". Όλο και πιο λίγα νεαρά άτομα εισέρχονται σε αυτόν, με αποτέλεσμα τη συνεχή συρρίκνωση του. Μέχρι σήμερα, το επάγγελμα του σπογγαλιέα συνεχίζονταν από γενιά σε γενιά. Δυστυχώς, όμως, σήμερα τα νέα άτομα που προέρχονται από οικογένειες σπογγαλιέων και ασχολούνται με τη σπογγαλιεία, είναι πολύ λιγότερα.
Το μορφωτικό επίπεδο των σπογγαλιέων είναι χαμηλό, λόγω κυρίως της υψηλής ηλικίας των συμμετεχόντων σε αυτό. Παρ' όλα αυτά, η πολύχρονη επαγγελματική τους ενασχόληση στον κλάδο έχει συμβάλλει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και εμπειρίας. Ο μεγαλύτερος αριθμός των σπογγαλιέων, που συμμετείχαν στην έρευνα, αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας που σχετίζονται με το επάγγελμά τους.
Παρ' όλη δε την προσπάθεια που έγινε, η παρούσα έρευνα δεν πέτυχε να σκιαγραφήσει πλήρως την οικονομική κατάσταση των σπογγαλιέων και να προσδιορίσει το εισόδημα που κερδίζουν από τη σπογγαλιεία. Πιθανότατα, αυτό οφείλεται στην άρνησή τους να δώσουν τέτοια στοιχεία και όχι στην πραγματική τους αδυναμία στο να προσδιορίσουν ένα μέσο μηνιαίο εισόδημα από τη σπογγαλιεία.
Η έρευνα
Τα τελευταία χρόνια αυξάνεται συνεχώς το ενδιαφέρον για κοινωνικοοικονομικές μελέτες της αλιείας και οι απαιτήσεις για κοινωνικοοικονομικά δεδομένα έχουν αυξηθεί. Έχει γίνει προσπάθεια ανάπτυξης των κοινωνικοοικονομικών και οικονομικών δεικτών για τη διαχείριση της μεσογειακής αλιείας υπό την αιγίδα της Επιτροπής Αλιείας για τη Μεσόγειο.
Στη διεθνή βιβλιογραφία εμφανίζονται κοινωνικοοικονομικές μελέτες της αλιείας που αφορούν στα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά των παραδοσιακών αλιέων και στην ανάλυση, από οικονομική και κοινωνική άποψη, της κατάστασής της.
Στη χώρα μας έχουν πραγματοποιηθεί παρόμοιες έρευνες που αφορούν στις κοινωνικοοικονομικές αλληλεπιδράσεις της αλιείας και των υδατοκαλλιεργειών στο νότιο Ευβοϊκό Κόλπο, στη μελέτη των κοινωνικοοικονομικών χαρακτηριστικών των αλιέων της μικρής παράκτιας αλιείας και στα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά της παράκτιας αλιείας του Παγασητικού Κόλπου.
Παρ' όλο που τα τελευταία χρόνια έχει γίνει σημαντική προσπάθεια μελέτης και καταγραφής των αποθεμάτων των σπόγγων, σημειώνουν οι ερευνητές, τα στοιχεία που αφορούν στην κοινωνικοοικονομική κατάσταση της τάξης των σπογγαλιέων είναι σχεδόν ανύπαρκτα. Έτσι, σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας ήταν η απόκτηση μιας ποιοτικής εικόνας του κοινωνικοοικονομικού προφίλ των σπογγαλιέων της Καλύμνου.