Τα δεδομένα της αγοράς ανατράπηκαν με τη ραγδαία ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου και την αλματώδη αύξηση των λιανικών πωλήσεων μέσω διαδικτύου. Βασική αιτία η σημαντική εξοικονόμηση χρημάτων σε ποσοστό 30% έως και 50% (σε περιπτώσεις προσφορών και εκπτώσεων), που πετυχαίνει ο αγοραστής «σερφάροντας».
Ακόμη και οι δαπανηρές και ψυχοφθόρες διαδικασίες επιστροφής του ελλατωματικού προϊόντος, οι οποίες οφείλονταν στους κανονισμούς της κάθε εταιρείας και στη διαφορετικότητα της νομολογίας της χώρας, όπου αυτή εδρεύει, για τις on line αγορές, αναμένεται σύντομα να εκλείψουν.
Η νέα ευρωπαϊκή οδηγία περί προστασίας των καταναλωτών, που ψηφίστηκε πρόσφατα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αποσαφηνίζει και απλουστεύει τις διαδικασίες για το εξ αποστάσεως εμπόριο. Ισχύει για τους καταναλωτές σε όλη την ΕΕ και ειδικά για τις αγορές από άλλη χώρα και αποτελεί μεγάλο βήμα για την ανάπτυξη της ενιαίας εσωτερικής αγοράς.
Η οδηγία έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από το καταναλωτικό κοινό, αλλά και τις επιχειρήσεις, αφού η εφαρμογή θα ωφελήσει και τις δύο πλευρές. Ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Καταναλωτών, Γιώργος Λεχουρίτης, αναφερόμενος στη ραγδαία ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου και στη δυναμική της ευελιξίας αυτών των αγορών, χαρακτήρισε την οδηγία για την προστασία των καταναλωτών ως τη σημαντικότερη εξέλιξη στον τομέα του κοινοτικού εμπορίου. Σημείωσε ότι δίδεται έμφαση στην ασφάλεια των καταναλωτών, την ενημέρωση πριν τη σύναψη της σύμβασης σχετικά με τα δικαιώματά τους και τη σαφήνεια από πλευράς των επιχειρήσεων για το νομοθετικό πλαίσιο στην ενωμένη Ευρώπη. Εξέφρασε τη βεβαιότητα ότι θα εξαλειφθεί το πλήθος των προβλημάτων που αντιμετώπιζαν οι καταναλωτές αφού συχνά οι παραγγελίες δεν ανταποκρίνονταν στα προσδοκώμενα τους. Τα «λάθη» των επιχειρήσεων, διευκρινίζει, στοίχιζαν ακριβά στους Έλληνες αγοραστές, κυρίως νέους, σε ό,τι αφορά την αγορά ηλεκτρονικών υπολογιστών και εξαρτημάτων.
Επισημαίνει δε ότι μεταξύ αυτών των επιχειρήσεων «είχαν παρεισφρήσει και διάφορες καταχρηστικές εταιρείες, όπως αυτές με τα πενταψήφια νούμερα, στις οποίες εάν απαντούσες, ακολουθούσε βομβαρδισμός μηνυμάτων με χρέωση του καταναλωτή. Τώρα, η οδηγία περιλαμβάνει και αυτές ενώ δημιουργείται μητρώο επιχειρήσεων ηλεκτρονικού εμπορείου σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά και «μαύρη λίστα» για τους αθέμιτους όρους, που χρησιμοποιούνται στις πωλήσεις εξ αποστάσεως.
Για τους καταχρηστικούς όρους και τους κακόβουλους προμηθευτές που ταλαιπωρούν τους αγοραστές από το διαδίκτυο, ιδιαίτερα κατατοπισμένος είναι ο δικηγόρος Βασίλης Τσιότσικας. Στη συνδρομή των νομικών υπηρεσιών του γραφείου του προσφεύγουν συχνά οι καταναλωτές - θύματα των παγίδων της αγοράς, προκειμένου να επιλύσουν διενέξεις με επιχειρήσεις από το εξωτερικό, αλλά και από την Ελλάδα
«Ανά επιχείρηση ή κράτος ίσχυε διαφορετικός κανονισμός για τις επιστροφές ελαττωματικού προϊόντος, ή μη», σημειώνει ο κ. Τσιότσικας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και προσθέτει: «Οι διαφορές αφορούσαν κυρίως τις προθεσμίες και στο κόστος. Γι αυτό, η νέα οδηγία για την προστασία των 500 εκατ. Ευρωπαίων καταναλωτών ήταν απαραίτητη. Συγχωνεύει, αντικαθιστά και συμπληρώνει τις τέσσερις προηγούμενες, ενώ καθορίζει με απλότητα και σαφήνεια τους όρους της συναλλαγής, οι οποίοι θα είναι κοινοί και στα 27 κράτη-μέλη. Η σημαντικότερη ρύθμιση αφορά την κατοχύρωση διορίας 14 ημερολογιακών ημερών για την επιστροφή της κάθε αγοράς. Σε περίπτωση ελλιπούς ενημέρωσης, το δικαίωμά υπαναχώρησης των καταναλωτών, το οποίο επεκτείνεται και στις ηλεκτρονικές δημοπρασίες, παρατείνεται σε ένα έτος».
Από την πλευρά του ο έμπορος πρέπει να επιστρέψει το τίμημα του προϊόντος στον καταναλωτή εντός 14 ημερών από την υπαναχώρηση. Στο ποσό της επιστροφής περιλαμβάνεται και το κόστος παράδοσης. Γενικά, ο έμπορος αναλαμβάνει τον κίνδυνο για κάθε ζημιά κατά τη μεταφορά, μέχρις ότου το εμπόρευμα περιέλθει στην κατοχή του αγοραστή.
Για την εξάλειψη των κρυφών επιβαρύνσεων, τώρα απαιτείται η ρητή διαβεβαίωση των καταναλωτών ότι αντιλαμβάνονται πως η συγκεκριμένη υπηρεσία παρέχεται έναντι πληρωμής.
Επίσης, όσοι αγοράζουν ηλεκτρονικά υλικά δεν θα υποχρεώνονται να πληρώνουν επιβαρύνσεις, ή άλλες δαπάνες, εάν δεν έχουν ενημερωθεί κατάλληλα πριν προβούν στην παραγγελία. Ακόμη, καταργούνται τα επιπρόσθετα τέλη για τη χρήση πιστωτικών καρτών και τηλεφωνικών γραμμών εξυπηρέτησης και προστατεύονται καλύτερα οι πελάτες των ψηφιακών προϊόντων, αφού οι πληροφορίες σχετικά με το ψηφιακό περιεχόμενο θα είναι πιο σαφείς με στοιχεία για τη συμβατότητα του περιεχομένου, με το υλικό και το λογισμικό, καθώς και για την εφαρμογή όλων των τεχνικών μέτρων προστασίας.
Σημειώνεται ότι η ανταγωνιστικότητα στις τιμές και η ευκολία των on line αγορών ανεβάζουν στα ύψη το διασυνοριακό λιανεμπόριο, του οποίου ο τζίρος είναι τετραπλάσιος από αυτόν του παραδοσιακού. Στις ΗΠΑ το 51% των καταναλωτών επιλέγουν αυτή τη μέθοδο. Στην Ευρώπη, όπως και στην Ελλάδα, το αντίστοιχο είναι 37%. Ωστόσο, η οικονομική κρίση λειτουργεί ως μοχλός ανάπτυξης των ηλεκτρονικών πωλήσεων, οι οποίες με την εφαρμογή της νέας οδηγίας, αναμένεται να εκτιναχθούν στα ύψη. Ενδεικτικό της ανοδικής τάσης, άλλωστε, για την Ελλάδα αποτελεί και η αύξηση του τζίρου του ηλεκτρονικού εμπορίου κατά 75% το 2010 έναντι του 2009. Τέλος, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου Αθηνών (2010) την πρώτη θέση στις προτιμήσεις των αγοραστών καταλαμβάνουν οι αγορές υλικού hardware/software, ακολουθούν τα ηλεκτρονικά είδη, οι κρατήσεις εισιτηρίων και. Η αγορά βιβλίων και τα είδη ένδυσης υπόδησης και καλλυντικών.