Στον υποδεκαπλασιασμό των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων και στην εισαγωγή σειράς βασικών καινοτομιών με στόχο την απλοποίηση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης στην Ελλάδα στοχεύει το νέο νομοθετικό πλαίσιο που προωθεί το υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και το οποίο αναμένεται να καταστεί λειτουργικό μέσα στον Σεπτέμβριο του 2011.
Φιλοδοξεί, ταυτόχρονα, να δώσει έμφαση στον έλεγχο της τήρησης των όρων και της νομοθεσίας, ενδυναμώνοντας το ρόλο της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ).
Το υπουργείο αποσκοπεί στη μείωση κάτω από τις 2.000 των μελετών που διεξάγονται ετησίως - σήμερα οι σχετικοί φάκελοι ξεπερνούν τις 21.500 ανά έτος, ενώ στη Γαλλία, με πληθυσμό 6 φορές μεγαλύτερο, ο αριθμός τους είναι 6 φορές μικρότερος - με τις παρακάτω ρυθμίσεις: αντικαθιστά τη διαδικασία μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων των έργων και δραστηριοτήτων που έχουν τοπικές μόνο επιπτώσεις στο περιβάλλον με την αυτόματη χορήγηση πρότυπων περιβαλλοντικών όρων. Επιπλέον, καταργεί την προμελέτη για την κατάταξη των έργων (4.200 φάκελοι ετησίως). Επίσης, καθιστά προαιρετική την προμελέτη (2.800 φάκελοι, τον χρόνο).
Με το νέο νομοθετικό πλαίσιο μειώνονται τα έργα και οι δραστηριότητες για τα οποία απαιτείται περιβαλλοντική αδειοδότηση, ενώ σήμερα η ελληνική νομοθεσία απαιτεί μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε πολύ περισσότερα είδη έργων και δραστηριοτήτων απ' ότι προβλέπει η Ευρωπαϊκή Οδηγία. Κατατάσσονται με σαφήνεια τα έργα και οι δραστηριότητες σε κατηγορίες βαρύτητας επιπτώσεων στο περιβάλλον (A1, A2 και B) σύμφωνα με τα κριτήρια της σχετικής Ευρωπαϊκής Οδηγίας. Καταργούνται οι συνυπογραφές άλλων υπουργών, δηλαδή μια διαδικασία που διαρκεί συνήθως 2 έως 3 μήνες. Καταργούνται οι αλληλεπικαλυπτόμενες αδειοδοτήσεις, όπως η άδεια διάθεσης λυμάτων και οι άδειες διαχείρισης αποβλήτων και οι άδειες αυτές ενσωματώνονται στην απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων. Καθορίζεται σαφώς το περιεχόμενο των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων και των απαιτούμενων δικαιολογητικών ανά υποκατηγορία και το περιεχόμενο των αποφάσεων έγκρισης περιβαλλοντικών όρων. Οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων θα συντάσσονται σε τυποποιημένη βάση και αν είναι δυνατόν υπό μορφή πινάκων και προεπιλεγμένων απαντήσεων. Θεσπίζεται η δυνατότητα αξιολόγησης των μελετών από σώμα πιστοποιημένων αξιολογητών - ιδιωτών - επικουρικά των υπηρεσιών, που θα εισηγούνται στις αρμόδιες υπηρεσίες το σχέδιο απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (θα επιλέγονται με σύστημα ηλεκτρονικής κλήρωσης και το κόστος των υπηρεσιών τους καλύπτεται από ειδικό παράβολο που πληρώνει ο φορέας του έργου).
Για τα έργα και τις δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα σε περιοχές Natura θα υπάρχει διενέργεια ειδικής οικολογικής μελέτης για τα έργα και αυτοψία κατά την αδειοδότηση. Η σύνταξη της απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων θα είναι υποχρεωτική, ανεξαρτήτως του αν έχουν γνωμοδοτήσει όλοι οι συναρμόδιοι φορείς.
Η μελέτη θα υποβάλλεται ηλεκτρονικά. Κάθε έργο θα λαμβάνει αυτόματα έναν μοναδικό χαρακτηριστικό αριθμό που καλείται «Περιβαλλοντική Ταυτότητα», η οποία το συνοδεύει σε όλη τη διάρκεια ζωής του. Σε αυτήν συμπεριλαμβάνονται όλες οι πληροφορίες που αφορούν τις περιβαλλοντικές "επιδόσεις" του και στο ηλεκτρονικό αυτό σύστημα θα έχει ελεύθερη πρόσβαση το κοινό.
Η διάρκεια ισχύος των περιβαλλοντικών όρων αυξάνεται στα δέκα έτη και υπό προϋποθέσεις θα μπορεί να φτάνει και τα δεκατέσσερα έτη. Συγκροτείται, τέλος, Συμβούλιο Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης, το οποίο είναι γνωμοδοτικό όργανο προς τον υπουργό ΠΕΚΑ για έργα που αδειοδοτούνται από το υπουργείο, στην περίπτωση που λείπουν ουσιώδεις γνωμοδοτήσεις ή είναι αντικρουόμενες.
Μειώνεται δραστικά ο χρόνος αδειοδότησης, καθώς για τα έργα κατηγορίας Α1 που αδειοδοτούνται από το ΥΠΕΚΑ η αδειοδότηση θα ολοκληρώνεται σε 6 μήνες και μπορεί να φθάσει τους δώδεκα, σε περιπτώσεις ιδιαίτερα σύνθετων έργων. Για τα έργα κατηγορίας Α2 που αδειοδοτούνται από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση θα ολοκληρώνεται σε 4 μήνες. Σήμερα, ο μέσος χρόνος στην Ελλάδα για την ολοκλήρωση της διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης (προμελέτη και μελέτη) για τα έργα αρμοδιότητας ΥΠΕΚΑ ξεπερνά τους είκοσι μήνες, ενώ ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος ανέρχεται σε περίπου δέκα μήνες.
Σε αντίθεση με τη σημερινή πρακτική, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στον εκ των υστέρων έλεγχο. Εφ' εξής όλα τα έργα και οι δραστηριότητες θα υπόκεινται σε τακτικές και έκτακτες επιθεωρήσεις με αυτοψία, με βάση ετήσιο εθνικό πρόγραμμα επιθεωρήσεων και ελέγχων που εκπονεί η ΕΥΕΠ.
Υποχρεωτικά θα διεξάγονται τακτικές περιοδικές περιβαλλοντικές επιθεωρήσεις, με αυτοψία, σε όλα τα έργα που υπόκεινται σε περιβαλλοντική αδειοδότηση και κατατάσσονται στις υποκατηγορίες Α1 και Α2, κατά τη λειτουργία των έργων και θεσπίζεται υποχρεωτικός έλεγχος σε συγκεκριμένες κατηγορίες έργων.
Τα μεγάλα έργα υποδομών, όπως οι αυτοκινητόδρομοι, θα ελέγχονται στη φάση της κατασκευής όπου εντοπίζονται οι σημαντικότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Παράλληλα, θα ελέγχονται στοχευμένα και κατά τη λειτουργία τους ως προς συγκεκριμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, όπως ο θόρυβος στην περίπτωση του αυτοκινητόδρομου. Οι βιομηχανικές δραστηριότητες θα ελέγχονται υποχρεωτικά, ανά τακτά χρονικά διαστήματα κατά τη λειτουργία τους.
Οι τακτικοί περιοδικοί έλεγχοι ανατίθενται σε ιδιώτες ελεγκτές και η επιλογή τους θα γίνεται με ηλεκτρονική κλήρωση. Αυτοί θα διενεργούν τις τακτικές περιβαλλοντικές επιθεωρήσεις και το κόστος της περιβαλλοντικής επιθεώρησης θα καλύπτεται υποχρεωτικά από τον φορέα του έργου.