Mπολτάνσκι, o σταρ εικαστικός που αποσπά και εκθέτει τα βλέμματα και τους παλμούς των Αθηναίων [εικόνες&βίντεο]

Το τοπίο των βλεμμάτων των Αθηναίων στις αστυνομικές τους ταυτότητες και των καρδιακών παλμών τους, έγιναν το υλικό του Κριστιάν Μπολτάνσκι στην έκθεση που δημιούργησε ειδικά για την Αθήνα του 2013 και τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Στο σκοτεινό υπόγειο της Συγγρού, στήθηκε ένα πλυσταριό με τεράστια απλωμένα πανιά, τυπωμένα με βλέμματα Αθηναίων, υποφωτισμένα από έναν γλόμπο, ενώ κουνιούνται από έναν αδιόρατο αέρα.

Εφτασα στα εγκαίνια της έκθεσης χθες, έχοντας στο μυαλό μου την κάπως παγερή αλλά διφορούμενη απάντηση του Μπολτάνσκι στην Μαρία Κατσουνάκη της Καθημερινής, όταν τον ρώτησε «Τί είδατε στα βλέμματα των Αθηναίων» απάντησε «Τίποτα δεν είδα». Ηδη από το καλοκαίρι είχε δημιουργηθεί ένας ιδιαίτερος ψίθυρος, μια ανυπομονησία καθώς η Στέγη ζήτησε στο κοινό να στείλει φωτογραφίες ταυτότητας προκειμένου να συλλέξει ο Μπολτάνσκι τα αληθινά βλέμματα των Αθηναίων, για αυτό το ιδιαίτερο συλλογικό πορτρέτο. Μια τακτική επαναλαμβανόμενη για τον Μπολτάνσκι των σχεδόν σπαρακτικών έργων με βλέμματα ανθρώπων που έχουν συνθλιβεί σωματικά, σχεδόν και ψυχικά: θύματα του ναζισμού, ρατσισμού, πολιτικής βίας.

Τα βλέμματα των Αθηναίων – της κρίσης, της μετάβασης, της εξέλιξης προς μια νέα ταυτότητα- κρέμονται σε πανιά στη Στέγη. Η Ιερά Σινδόνη του Αθηναίου σήμερα, με αποτυπωμένα βλέμματα που θροϊζουν καθώς ο επισκέπτης κινείται σε δωμάτια που ορίζονται από τα σεντόνια. Μια αίσθηση καταρχήν πνιγηρή, όπως όταν παιδιά χανόμασταν στην ταράτσα ανάμεσα στα δάση απλωμένων σεντονιών. Ενα μικρό θρίλερ με βλέμματα γιγαντιαία να σε κοιτάζουν, ενώ πίσω κόκκινοι ψηφιακοί αριθμοί μετράνε δευτερόλεπτα, μετράνε την αδιάλειπτη αναπόφευκτη απώλεια του χρόνου.

Η εγκατάσταση είναι συγκλονιστική. Απροσδόκητα απλή, αλλά συγκλονιστική. Πιάνει χώρο μέσα σου, σε ταράζει όπως οφείλει να κάνει κάθε έργο τέχνης. Σηκώνοντας υφάσματα για να προχωρήσεις, νιώθεις μάτια στην πλάτη, μάτια μπροστά σου, κοιτάς και σε κοιτάνε. Κατάματα, αλλά διαφορετικά. Τα μάτια λένε είναι η ψυχή του ανθρώπου – πόσο κλισέ- και αυτά τα μάτια παγωμένα σε καλούν να δώσει τη δική σου εξήγηση. Σε ορίζουν, σε καταδιώκουν, σε δικαιώνουν, σε ωθούν. Βγαίνοντας από το χώρο των πανιών, νιώθεις την ανάγκη να ακουμπήσεις για λίγο στον τοίχο που ντύθηκε με μαύρο βελούδο – άλλη μια υποδειγματική οργάνωση και επιμέλεια έκθεσης της Μαριλένας Β. Καρρά.

Αδυνατώ να θυμηθώ πότε ήταν η τελευταία φορά που ένα έργο έσπασε τον φλοιό και μου δημιούργησε μια τέτοια συναισθηματική αντίδραση. Τρομακτικά υπέροχο. Υπέροχα τρομακτικό.

Στο ασανσέρ δεκάδες ανυπόμονοι επισκέπτες κατευθύνονται στον τέταρτο όροφο για ένα καρδιογράφημα! Για μια καταγραφή των χτύπων της καρδιάς τους, που στοργικά θα αποθηκεύσει ο Μπολτάνσκι και θα χρησιμοποιήσει στην τράπεζα με παλμούς καρδιών που έχει δημιουργήσει για το εν εξελίξει έργο του «Τα αρχεία της καρδιάς». Πόσο απόλαυσα τις προηγούμενες περιόδους τα στιλπνά γυμνά του Μapplethorpe, τα εξωτικά γυμνά-νάρκισους του Newton στη Στέγη. Πόσο απόλαυσα – και με διάρκεια- τη γύμνια τη δική μου και των συμπολιτών μου, όπως τα ένιωσα στη Στέγη. Μια έκθεση στην οποία επιβάλλεται να επιστρέφεις ξανά και ξανά.