Σε εποχές οικονομικής ευμάρειας ένας μη αυτοεξυπηρετούμενος ηλικιωμένος θεωρούνταν μέχρι και βάρος. Γι αυτό και οι συγγενείς του επέλεγαν να τον πάνε σε ένα γηροκομείο όπου η συνεχής φροντίδα αντιστάθμιζε τη μοναξιά.
Τώρα που τα δεδομένα έχουν αλλάξει και η σύνταξη είναι είδος υπό εξαφάνιση οι παπούδες και οι γιαγιάδες επιστρέφουν σπίτι, αφού τα χρήματά τους είναι απαραίτητα για την επιβίωση της οικογένειας.
Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται τάση «εκκένωσης» των γηροκομείων. Πολλές οικογένειες αναλαμβάνουν τη φροντίδα του παππού ή της γιαγιάς, προκειμένου να επωφεληθούν από τη σύνταξή του. Με την ανεργία στα ύψη, τα επιδόματα και τους μισθούς πετσοκομμένα, οι λίγες εκατοντάδες ευρώ που λαμβάνουν μηνιαίως οι συνταξιούχοι μπορούν να κάνουν την κρίσιμη διαφορά σε μια οικογένεια. Αυτή είναι η κύρια αιτία πίσω από τη μαζική «εκκένωση» που καταγράφεται το τελευταίο διάστημα στα γηροκομεία όλης της χώρας.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ της «Καθημερινής», στη χώρα μας λειτουργούν περί τις 100 ιδιωτικές μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων και 100 μονάδες που λειτουργούν Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (κυρίως της Εκκλησίας ή κληροδοτημάτων). «Υπάρχει έντονη κινητικότητα» σημειώνει στην «Κ» ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Μονάδων Φροντίδας Ηλικιωμένων κ. Στέλιος Προσαλίκας. «Πολλοί αποφασίζουν να πάρουν τους ηλικιωμένους στο σπίτι προκειμένου να επωφεληθούν από τη σύνταξή τους και να τα βγάλουν πέρα». Η απόφαση δεν λαμβάνεται ελαφρά τη καρδία. «Για να είναι ένας άνθρωπος σε μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων σημαίνει ότι είναι βαρύ περιστατικό και απαιτεί ιδιαίτερη ενασχόληση. Οι άνθρωποι όμως φαίνεται ότι είναι διατεθειμένοι να υπερβάλλουν εαυτόν αναλαμβάνοντας τη φροντίδα τους, προκειμένου να μην πληρώνουν το γηροκομείο», εξηγεί.
Η συνολική δυναμικότητά των μονάδων φροντίδας ηλικιωμένων φτάνει τα 15.000 άτομα. Σύμφωνα με τον κ. Προσαλίκα, πριν από την κρίση, η πληρότητα των μονάδων αυτών έφτανε το 100%, με ολοένα αυξανόμενη πίεση για αύξηση των θέσεων. Σήμερα η πληρότητα δεν ξεπερνά το 80%. «Κάποτε ο αριθμός των μονάδων θεωρούνταν μικρός σε σχέση με τις απαιτήσεις της χώρας. Σήμερα υπάρχουν άδειες θέσεις σχεδόν σε όλα τα γηροκομεία».
Η Ι.Φ. έχει τη γιαγιά της σε γηροκομείο των νοτίων προαστίων. Η σύνταξή της δεν αρκεί για να καλύψει το κόστος της περίθαλψης, έτσι και η εγγονή της καταθέτει κάθε μήνα τμήμα από τον μισθό της. «Σκέφτομαι σοβαρά να την αποσύρω από το γηροκομείο και να την έχω μαζί μου στο σπίτι», λέει στην «Κ». «Τουλάχιστον έτσι θα πληρώνουμε ένα ενοίκιο και θα μου μένουν και λίγα χρήματα στην άκρη. Ομως είναι δύσκολη η απόφαση. Ουσιαστικά θα πρέπει να "ξεχάσω" τη ζωή μου, φροντίζοντας τη γιαγιά που έχει πολλά προβλήματα υγείας».
Το ίδιο δίλημμα φαίνεται ότι αντιμετωπίζουν πολλοί. Από τη μία, το δέλεαρ της σύνταξης είναι σημαντικό, από την άλλη όμως η φροντίδα του ηλικιωμένου ενδέχεται να απαιτεί, εκτός από κόπο, και χρήμα. «Το κόστος της κατ' οίκον περίθαλψης είναι επίσης υψηλό», λέει ο κ. Προσαλίκας. Τα τελευταία χρόνια, οι μονάδες έχουν ρίξει τις τιμές, προκειμένου αφενός να αναχαιτίσουν το κύμα φυγής των ηλικιωμένων αλλά και να συντονιστούν με το πνεύμα της εποχής. Στις περισσότερες περιπτώσεις, το κόστος δεν ξεπερνά τα 1.000 ευρώ (όχι για μονόκλινο). Την ίδια στιγμή, η αμοιβή των γηροκόμων και των νοσοκόμων που εργάζονται ως εσωτερικές κυμαίνεται γύρω στα 500 ευρώ.
Για πολλούς πάντως η απόσυρση του ηλικιωμένου από το γηροκομείο δεν αποτελεί επιλογή εκ των πραγμάτων. Πρόκειται για τα πλέον βαριά περιστατικά, προχωρημένης άνοιας ή αλτσχάιμερ,που απαιτούν 24ωρη παρακολούθηση. «Δεν υπάρχουν κρατικές δομές για την άνοια, οπότε ο κόσμος δεν έχει λύσεις» λέει στην «Κ» ο ψυχολόγος και διευθυντής της εξειδικευμένης για τη συγκεκριμένη νόσο μονάδας «Ακτιος» κ. Κώστας Φρούσκας. «Μόνο στην περίπτωση που κάποιος έμεινε άνεργος θα έπαιρνε το ρίσκο της αποκλειστικής φροντίδας ενός ηλικιωμένου σε τέτοιο στάδιο». Πάντως, όπως λέει, πολλοί επιλέγουν πλέον φθηνότερες μονάδες ή ζητούν τη μετακίνηση του ηλικιωμένου από μονόκλινο σε δίκλινο ή τρίκλινο προκειμένου να μειωθεί το κόστος.
Σε κάθε περίπτωση, όλα θα εξαρτηθούν από την πορεία της οικονομικής κρίσης. «Η απόσυρση των ηλικιωμένων από τις μονάδες φροντίδας έχει διαφανεί ως "λύση" στο πρόβλημα της ανεργίας», καταλήγει ο κ. Προσαλίκας. «Οι περισσότεροι άνεργοι στη χώρα μας άλλωστε ζουν από τις συντάξεις των γονιών ή των παππούδων τους παρά από τα ειδικά επιδόματα. Αν αυξηθεί περαιτέρω η ανεργία, η τάση εκκένωσης των γηροκομείων θα ενταθεί».