Νέοι Ελληνες, δυνατοί άνθρωποι με όραμα, καταπολεμούν την κρίση με πρωτοβουλίες συλλογικές, κόντρα σε πάγιες αντιλήψεις ετών, με πρωτοφανές ομαδικό πνεύμα που αναδύεται από το καλό πρόσωπο των Ελλήνων, από την αναγκαιότητα να αντιμετωπιστούν τα δεινά των περικοπών και των μεταρρυθμίσεων.
Η διεθνής έκδοση του Spiegel αφιερώνει ένα μακροσκελές άρθρο στις πρωτοβουλίες νέων Ελλήνων «αυτών που πραγματικά θέλουν να αλλάξουν το σύστημα», μιλάει μαζί τους και τιτλοφορεί το ανέλπιστα θετικό δημοσίευμα «Ανθρωποι Ισχύος: Νέοι Ελληνες οργανώνονται για να αντιμετωπίσουν την κρίση.
Το πλήρες άρθρο έχει ως εξής:
«Υπάρχει ένα ερώτημα που βασάνιζε καιρό τη Μαίρη Καραντζά. Τι κάνει την Ελλάδα διαφορετική από την υπόλοιπη Ευρώπη;
Γιατί οι Ελληνες είναι διαφορετικοί από τους Γερμανούς; Γιατί ζουν πέρα από τα όρια τους για χρόνια, γιατί αρνούνται να καταβάλουν τους φόρους που οφείλουν, γιατί πετούν τα σκουπίδια τους σε μεγάλους κάδους, χωρίς να διαχωρίζουν τα ανακυκλώσιμα υλικά;
Η κ. Καραντζά βρίσκεται σε μια φωτεινή σοφίτα στου Ψυρρή κοντά στο κέντρο της Αθήνας. Μια πύλη χάλυβα με σύστημα ενδοεπικοινωνίας περιορίζει την πρόσβαση στο κτίριο. Οι τοξικομανείς στη γειτονιά ξεκίνησαν πρόσφατα την έγχυση ενός κοκτέιλ με οξύ μπαταρίας, λέει η ίδια και αυτό τους καθιστά εντελώς απρόβλεπτους.
Imagine the City
Η 33χρονη σχεδιάστρια θεωρεί όλες αυτές τις ερωτήσεις εχθρικά κλισέ για τους Ελληνες. ΤΟ πατάρι της είναι το εργαστήριο της. Η κ. Καραντζά και άλλοι σαν κι αυτήν είναι οι πρωτοπόροι ενός νέου κινήματος. Για την κ. Καραντζά, η κρίση αποτελεί μια ευκαιρία για αλλαγή. Αυτή και η Στεφανία Ξυδιά, 26 ετών, ίδρυσαν μια μη κυβερνητική οργάνωση που ονομάζεται «Imagine the City» («Φαντάσου την Πόλη»). Είναι ένα γραφείο συντονισμού των πρωτοβουλιών των πολιτών και ένα πρόγραμμα επανεκπαίδευσης, με στόχο τη βελτίωση της διαχείρισης των πόλεων και των χωριών.
Οι Ελληνες, λέει η κ. Ξυδιά, ποτέ δεν έμαθαν να συμμετέχουν και να διαμορφώνουν τη δημόσια ζωή. «Η κυβέρνηση μας συμπεριφέρθηκαν σαν ανήλικα παιδιά και οι περισσότεροι άνθρωποι ήταν χαρούμενοι γι 'αυτό». Η κ. Ξυδιά μεγάλωσε στο Λουξεμβούργο και έκανε πανεπιστημιακές σπουδές στην Αγγλία. Επέστρεψε στην Αθήνα το 2011, παρότι ήταν σύμβουλος διοίκησης στο Λονδίνο. Οι γονείς της δεν χάρηκαν γι' αυτό. «Τι θα κάνεις στην Αθήνα;», τη ρώτησαν. «Θα αλλάξω τα πράγματα», απάντησε.
Με τη βοήθεια του «Imagine the City», οι Ελληνες μπορούν να ανταλλάσσουν πληροφορίες πιο εύκολα, συμπεριλαμβανομένων των εκθέσεων και των στατιστικών στοιχείων. Ως εκ τούτου, δεν είναι πλέον τόσο εύκολο για τους δημάρχους να κατασκευάσουν νέα δημαρχεία ή πλατείες που δεν χρειάζονται και να αναθέσουν τις συμβάσεις σε φίλους τους.
Τα πράγματα έχουν αρχίσει να αλλάζουν στην Ελλάδα τους τελευταίους μήνες. Οι άνθρωποι κάνουν κάτι περισσότερο από απεργία. Ενα νέο, πρωτοφανές πνεύμα κοινότητας παίρνει μορφή.
Υπάρχει τώρα ένα πολιτικό κίνημα αντίστασης με διαφορετικούς στόχους από την απλή υπεράσπιση των συμφερόντων μιας συγκεκριμένης ομάδας.
Στη Θεσσαλονίκη, οι άνθρωποι δεν αγωνίζονται μόνο για τη σχεδιαζόμενη ιδιωτικοποίηση της ύδρευσης της πόλης, αλλά έχουν διαμορφώσει μια συλλογική άποψη και υπέβαλαν προσφορά. Η κίνηση αυτή ονομάζεται «136», γιατί όποιος συμμετέχει θα πρέπει να πληρώσει 136 ευρώ, εφόσον η προσφορά δεν γίνει αποδεκτή.
Στη χερσόνησο της Χαλκιδικής, οι Ελληνες διαμαρτύρονται κατά των σχεδίων μιας καναδικής εταιρείας και ενός Ελληνα μεγιστάνα των κατασκευών να αναπτυχθεί ένα ορυχείο χρυσού. Η προστασία του περιβάλλοντος δεν υπήρξε ποτέ ελληνική αρετή.
«Αν ένας Ελληνας ζει στη Δανία, ο ίδιος συμπεριφέρεται τελικά σαν ένα Δανό, πληρώνοντας φόρους και ανακυκλώνοντας. Ενας Γερμανός που ζει στην Πελοπόννησο, από την άλλη πλευρά, σταματά να πληρώνει το λογαριασμό του νερού του - επειδή τον λαμβάνει μόνο σποραδικά», λέει η κ. Καραντζά. «Οι κανόνες του παιχνιδιού σε μια χώρα καθορίζουν τον τρόπο που συμπεριφέρονται οι άνθρωποι σε μια κοινωνία», προσθέτει «και για τους περισσότερους Ελληνες, η κατάσταση ήταν κυρίως εχθρική για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η κοινότητα ήταν σαν να έκανε σαμποτάζ στο μέτρο του δυνατού. Ξεκίνησε με τους πολιτικούς που επένδυσαν αδίστακτα στις τσέπες τους και τελείωσε με τους οδηγούς ταξί. Και κανείς δεν νοιαζόταν».
«Fakelaki» και «rousfeti»
«Αλλα έθνη έχουν όργανα. Εμείς έχουμε αντικατοπτρισμούς», έγραψε ο συγγραφέας Νίκος Δήμου το 1975 στην περίφημη συλλογή του «Η ατυχία να είσαι Ελληνας».
Κατά το έκτο έτος της κρίσης, όλα βρίσκονται σε παρακμή. Το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης κατέρρευσε. Η εθνική αρχή για την υγεία οφείλει στους πιστωτές της πάνω από 2 δισ. ευρώ και η ίδια η κυβέρνηση οφείλει στην ιδιωτική οικονομία περίπου 7 δισ. ευρώ.
Ηταν οι παλιοί κανόνες του παιχνιδιού που οδήγησαν την Ελλάδα σε κρίση. Η πολιτική τάξη μπορεί να έθεσε τους κανόνες, αλλά σχεδόν όλοι ακολούθησαν. Τώρα το παιχνίδι έχει τελειώσει, και δεν υπάρχουν χρήματα για «fakelaki» και «rousfeti», η διαφθορά και ο νεποτισμός, δύο βασικές αρχές της ελληνικής πολιτικής ζωής μέχρι τώρα.
Ξαφνικά υπάρχει χώρος για εκείνους που θέλουν να δημιουργήσουν νέους κανόνες και οι οποίοι επιθυμούν την αλλαγή και μεγαλύτερη συνεργασία. Κάπου 3.000 πρωτοβουλίες ιδρύθηκαν σε όλη την Ελλάδα τα τελευταία τρία χρόνια. Εχουν τον ίδιο στόχο, να κάνουν τα πράγματα καλύτερα από πριν. Υπάρχουν συνεταιρισμοί τροφίμων, κοινοτικοί κήποι, κοινωνικά φαρμακεία και προγράμματα βοήθειας της γειτονιάς για τους φτωχούς.
BMW και Miele πλυντήριο
«Για δεκαετίες, το μόνο που είχε σημασία για μας ήταν μια BMW έξω από την πόρτα και Miele πλυντήριο στο μπάνιο», λέει ο Ανδρέας Ρουμελιώτης, πρώην δημοσιογράφος ο οποίος συνόψισε τις προσπάθειες της νέας ελληνικής κοινωνίας των πολιτών σε ένα νέο βιβλίο με τίτλο «I μπορεί να το κάνει χωρίς το ευρώ». Ο τίτλος δεν είναι μια αναφορά σε μια επιστροφή της δραχμής, αλλά με την έννοια ότι η Ελλάδα είναι μια πλούσια χώρα, ακόμη και χωρίς BMW, διότι είναι μια εύφορη χώρα.
Ο κ. Ρουμελιώτης, 52 ετών, έχασε τη δουλειά του εννέα φορές τα τελευταία τρία χρόνια. Συνήθιζε να φιλοξενεί μια ραδιοφωνική εκπομπή στην ΕΡΤ, έως ότου ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς έκλεισε το σταθμό από τη μια μέρα στην άλλη. Ο δημοσιογράφος ζει τώρα στην Κρήτη και έχει δημιουργήσει ένα κοινωνικό δίκτυο. Από το Σεπτέμβριο, ελπίζει να συνδυάσει όλα τα νέα κοινωνικά κινήματα της χώρας υπό μία διεύθυνση web, enallaktikos.gr. Τότε, θα είναι δυνατή η αναζήτηση της νέας υποδομής της αλληλεγγύης, από τα συσσίτια στα μεταχειρισμένα καταστήματα ένδυσης, στο Google Maps.
«Αυτό που έχουμε να κάνουμε τώρα είναι πραγματικά δουλειά της κυβέρνησης», λέει ο Ρουμελιώτης. Αλλά η κυβέρνηση έχει τελειώσει, τόσο οικονομικά όσο και ηθικά. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό. Όμως, το έθνος βρίσκεται σε μία πολύ βίαιη αφύπνιση.
Στην Κρήτη μόνο, υπάρχουν τώρα πέντε νομίσματα ως εναλλακτική λύση. Για κάποιους, οι υπηρεσίες αντικαθιστούν το ευρώ ως μέσο πληρωμής, αλλά το πραγματικό νόμισμα είναι η εμπιστοσύνη. Εάν ένας ξυλουργός χρειάζεται έναν πληρεξούσιο, για παράδειγμα, θα του κάνει μια καρέκλα σε αντάλλαγμα για την παροχή νομικών συμβουλών του.
Υπάρχουν καφετέριες στην Αθήνα, όπου ο πελάτης πληρώνει για καφέ και ταυτόχρονα προσφέρεται καφές και σε κάποιον που δεν μπορεί να αγοράσει. Στη Θεσσαλονίκη, οι θεατρόφιλοι μπορούν να αγοράσουν εισιτήρια, προσφέροντας τρόφιμα.
Ο καρδιολόγος Γιώργος Βήχας
Αν η νέα ελληνική αλληλεγγύη είχε ένα εικονίδιο, ο Γιώργος Βήχας θα ήταν πιθανός υποψήφιος. Ο 55χρονος καρδιολόγος λειτουργεί μια κλινική σε ένα προκατασκευασμένο κτίριο στην παλιά βάση του Ελληνικού, στο νότιο τμήμα της Αθήνας. Εργάζεται δωρεάν, όπως και άλλοι 90 γιατροί.
Για περίπου δύο χρόνια τώρα, έχουν υπηρετήσει την κυβέρνηση, η οποία δεν μπορεί πλέον να εγγυηθεί την βασική ιατρική περίθαλψη για τους πολίτες της, επειδή με τη σειρά τους δεν μπορούν πλέον να αντέξουν οικονομικά την ασφάλιση τους.
Εως και 3.000 ασθενείς το μήνα περνούν από την αίθουσα αναμονής, που μοιάζει με αυτοσχέδια στάση λεωφορείου. Με την πρώτη ματιά, η κλινική είναι ένα σύμβολο των δυσκολιών των Ελλήνων, αλλά είναι επίσης απόδειξη ενός νέου κοινοτικού πνεύματος.
«Εγώ ποτέ δεν θα πίστευε ότι μια κοινωνία που ήταν τόσο επιφανειακή για τόσο πολύ καιρό θα μπορούσε να συμπεριφερθεί με τέτοια ενότητα», λέει ο κ. Βήχας. «Μέχρι την κρίση», συνεχίζει «το μόνο πράγμα που είχε σημασία για τους ανθρώπους ήταν η οικογένειά τους και η ευημερία τους. Και τώρα, αν και είναι λιγότερο εύποροι, οι Ελληνες είναι πιο συμπονετικοί. Η κρίση φέρνει το καλό πρόσωπο των Ελλήνων».
«Πραγματικά θέλουμε να αλλάξουμε τους κανόνες του παιχνιδιού»
Η Μαίρη Καραντζά και η Στεφανία Ξυδιά χρησιμοποίησαν το δίκτυό τους για την εγκατάσταση 200 λαμπτήρων σε ένα σκοτεινό δρόμο στο κέντρο της Αθήνας τον περασμένο χειμώνα. Άνθρωποι ήρθαν από όλη την πόλη για να βοηθήσουν, ο καθένας έφερε κι ένα αμπαζούρ. Η εκστρατεία προσέλκυσε τόσο πολύ την προσοχή, που η Coca-Cola που προσφέρθηκε να γίνει χορηγός. Ο δήμαρχος απέστειλε στις δύο γυναίκες μια ευχαριστήρια κάρτα.
Η πόλη προσπαθεί από καιρό να κάνει το κέντρο της βιώσιμο και πάλι. Νέα καταστήματα έχουν ανοίξει στο δρόμο, φοιτητές θέλουν να ζήσουν εκεί και πάλι. Είναι κατά κύριο λόγο οι νέοι που θέλουν αλλαγή και εργάζονται σκληρά. Παλαιότερα οι Ελληνες δεν ήξεραν να το κάνουν αυτό. Ηταν συνηθισμένοι σε ένα σύστημα στο οποίο οι συνδέσεις με σημαντικούς ανθρώπους ήταν πιο σημαντική από την επίδοση. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, η πιο ένθερμη επιθυμία πολλών γονέων σε όλη την Ελλάδα ήταν για τα παιδιά τους μια δουλειά στο δημόσιο. Ενώ η κρίση δεν μπορεί να έχει αλλάξει πολύ τους γονείς, έχει αλλάξει σαφώς τα παιδιά τους.
Οι δύο γυναίκες ξεκινούν τη νέα τους δουλειά το φθινόπωρο. Σχεδιάζουν μια σύμβαση, την οποία αποκαλούν Πολιτεία 2.0. Θα ενθαρρύνει όποιον θέλει κάτι νέο για την Ελλάδα να συμμετάσχει. Ο Γιώργος Βήχας, ο καρδιολόγος, έχει ήδη συμφωνήσει να είναι μέρος της. «Πραγματικά θέλουμε να αλλάξουμε τους κανόνες του παιχνιδιού».