Αίφνης, εισβάλλει δυναμικά, σ' έναν... ανδροκρατούμενο κόσμο. Είναι φρέσκια, «γάργαρη» και ωραία. Μπορεί, για πολλά χρόνια, να παρέμενε στη σκιά του... ισχυρού φύλου, την τελευταία δεκαετία, όμως, επιχειρεί ολοένα και πιο συχνά να τραβήξει πάνω της την προσοχή, κάνοντας αισθητή την παρουσία της στο χώρο των ελληνικών... ποταμών.
Πρόκειται για τη Νέδα, το μοναδικό θηλυκού... γένους ποτάμι στην Ελλάδα, η οποία αποτελεί έναν σχετικά άγνωστο παράδεισο. Η Νέδα προσφέρει στον επισκέπτη της μοναδικό φυσικό τοπίο, με καταπράσινες όχθες αλλά και φαράγγια, πέτρινα γεφύρια, μικρούς και μεγάλους καταρράκτες.
«Αν υπάρχει παράδεισος, τότε σίγουρα θα είναι όπως η Νέδα», είπε, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο 53χρονος Κώστας Καράμπελας, που στα 35 του χρόνια περπάτησε πρώτος ολόκληρη τη διαδρομή της Νέδας, εκπληρώνοντας έτσι το παιδικό του όνειρο. «Από τα 12 μου χρόνια ήθελα να επιχειρήσω το συγκεκριμένο εγχείρημα και να βγω στη θάλασσα», μας επισημαίνει ο κ. Καράμπελας, προσθέτοντας, ότι μπορεί η ζωή να τον οδήγησε στην Αθήνα, όπου σπούδασε οικονομολόγος, αλλά ποτέ δεν ξέχασε «αυτό που λαχταρούσε η παιδική του καρδιά».
Σήμερα, είναι γνωστός οδηγός κατάβασης φαραγγιών (canyoning). Χάρη στα περιβαλλοντικά του ενδιαφέροντα, μάλιστα, κατάφερε - από το 1993 έως σήμερα - μαζί με μια ομάδα ανθρώπων με οικολογική ευαισθησία, να αναδείξουν και να διασώσουν το φυσικό οικοσύστημα του ποταμού της Νέδας, που βρίσκεται στην Πελοπόννησο, στα όρια των νομών Μεσσηνίας και Ηλείας.
Ο κ. Καράμπελας είναι επίσης ιδρυτής και πρόεδρος του Ομίλου Φίλων του ποταμού της Νέδας και στόχος τους είναι η προστασία της πιο «όμορφης γυναίκας που είδαν ποτέ τους», όπως μας λέει χαρακτηριστικά.. Σημαντικό μέρος του ελεύθερου χρόνου του το αφιερώνει και στη μελέτη της ιστορίας. Η ερασιτεχνική του αυτή ενασχόληση τον βοήθησε να εντοπίσει την αρχαία Είρα, στη Μεσσηνία και να χαρακτηριστεί η περιοχή ως αρχαιολογικός χώρος.
Το... ταξίδι της Νέδας
Η Νέδα πηγάζει από πολυάριθμες πηγές του Λυκαίου Όρους κοντά στο χωριό Πέτρα και καταλήγει, ύστερα από ένα μοναδικό ταξίδι, στη θάλασσα της Κυπαρισσίας.
Η επισκεψιμότητα στην περιοχή αυξάνεται χρόνο με το χρόνο αλλά το ποτάμι είναι βατό μόνον προς το τέλος της άνοιξης και το καλοκαίρι
Τους υπόλοιπους μήνες του χρόνου κυλάει μανιασμένο, μεταφέροντας τεράστιους όγκους νερού. Πάντως, όπως μας λέει ο κ. Καράμπελας, ακόμα και το καλοκαίρι χρειάζονται οργανωμένες εξερευνήσεις, διότι είναι δύσκολο και απαιτητικό ποτάμι η Νέδα.
Μάλιστα, ο ίδιος προτρέπει το οδοιπορικό στη Νέδα να γίνεται σε δύο με τρεις ημέρες, έτσι ώστε οι οδοιπόροι να κατορθώσουν να απολαύσουν τη φύση. Φέτος, ο όμιλος Φίλων του ποταμού της Νέδας, διοργανώνει διήμερη εκδρομή περί το τέλος Ιουλίου και συγκεκριμένα στις 23-24 του επόμενου μήνα. Παράλληλα, το καλοκαίρι τα στελέχη του ομίλου διοργανώνουν και άλλες δραστηριότητες, όπως το Βαλκανικό Φεστιβάλ Φλογέρας.
Η Νέδα περνά μέσα από τα χωριά Κακαλέτρι και Πέτρα - στην ορεινή Μεσσηνία - που βρίσκονται κοντά στην Ανδρίτσαινα. Τα νερά της διασχίζουν περιοχή μοναδικού φυσικού κάλλους και ύστερα από 32 χιλιόμετρα συναντούν το Ιόνιο στη θέση Ελαία, λίγο έξω από την Κυπαρισσία.
Μύθος και αρχαιολογία
Σύμφωνα με το μύθο, όταν η Ρέα γέννησε το Δία, τον έδωσε στη νύμφη Νέδα, θεότητα των νερών, ώστε να τον προστατέψει από τον άνδρα της Κρόνο. Εκείνη θήλασε το βρέφος μαζί με τις νύμφες Θυσία και Αγνώ, το έλουσε και το έπλυνε στο κεφαλάρι στο Λύκαιο, που αργότερα έγινε το θρυλικό ποτάμι που πήρε το όνομά της. Επίσης, σύμφωνα με η μυθολογία, με τη Νέδα συνδέονται η Δήμητρα, η Περσεφόνη και ο Πλούτωνας.
Ο Παυσανίας το 2ο αιώνα μ.Χ. περιέγραψε το ναό της Δήμητρας στις όχθες της Νέδας, ενώ, όπως υποστήριζε, η Νέδα ήταν η πρώτη σε «μαιάνδρους» μετά τον Μαίανδρο ποταμό. Σημαντικοί είναι και οι αρχαιολογικοί χώροι που υπάρχουν εκεί. Κοντά στις πηγές βρίσκεται ο Επικούρειος Απόλλων, δημιούργημα του Ικτίνου, που κατασκευάστηκε την ίδια εποχή με τον Παρθενώνα, καθώς και ο ναός του Πανός. Στην κορυφή του Λυκαίου, λατρεύονταν ο Δίας, ενώ εκεί βρίσκεται και η Λυκόσουρα, την οποία ο Ησίοδος θεωρούσε «την πρώτη πόλη της ανθρωπότητας». Στα χωριά Βάστα και Άνω Μέλπεια βρίσκεται η Αγία Θεοδώρα, το πανέμορφο και ξακουστό ξωκλήσι με τα 17 δένδρα στη σκέπη της.
Το φαράγγι της Νέδας, το οποίο διασχίζει κι ο ομώνυμος ποταμός, αποτελεί μια σπάνια και συνάμα ανεξερεύνητη μέχρι πρόσφατα γωνιά της Ελληνικής φύσης. Οι συνεχείς εναλλαγές του τοπίου, η πλούσια βλάστηση, οι τεράστιες ποταμίσιες πέτρες μέσα στα ανοιχτοπράσινα νερά κι οι επιβλητικοί βράχοι, κάνουν το πέρασμά της αληθινή πρόκληση, αλλά και απόλαυση για τον επισκέπτη.
Το τοπίο πλαισιώνουν ελαιώνες, συκιές, πλατάνια και αγριοβελανιδιές. Σε τρία διαφορετικά σημεία της πορείας υπάρχουν καταρράκτες, που καταλήγουν σε μικρές φυσικές κολυμπήθρες. Σε μια πλαγιά βρίσκεται το εκκλησάκι της Παναγιάς και λίγο πιο πάνω η εσοχή, όπου σύμφωνα με την παράδοση βρέθηκε η θαυματουργή εικόνα. Λίγο πιο κάτω βρίσκεται το Στόμιο (λίγα χιλιόμετρα ανατολικά από το Στόμιο βρίσκεται η Φιγαλεία), μια μεγάλη σπηλιά μοναδικής ομορφιάς, απ' όπου περνούν τα νερά του ποταμού, μέχρι να ενωθούν με εκείνα του παραπόταμου Πάμισσου, στην περιοχή Λεμονιά.
Η σήραγγα του Στομίου έχει δυο επίπεδα, εκείνο που βρίσκεται στο ύψος της κοίτης και ένα άλλο, πιο ψηλά, που φαντάζει σαν υπερώο, όπου βρισκόταν η παλιά κοίτη, ενώ έχει τη μορφή σπηλαίου με χαμηλή θερμοκρασία εξαιτίας των νερών των πηγών που τρέχουν από τον ουρανό της σήραγγας και αποτελεί κατοικητήριο χιλιάδων αγριοπερίστερων και νυχτερίδων.
Οι δύο διαδρομές
Πριν από την είσοδο του Στομίου και σε απόσταση 150 μέτρων από την κοίτη της Νέδας, γκρεμίζονται τ' αφρισμένα νερά του περίφημου καταρράκτη της Φιγαλίας ύψους 50 μ., που ξεπροβάλλει από ένα εντυπωσιακό φαράγγι το οποίο ορίζεται από θεόρατους, σαν κρεμαστούς βράχους, που μοιάζουν να λογχίζουν τον ουρανό. Δεξιά και αριστερά υψώνονται κατάφυτοι λόφοι και βουνά παραφυάδες του Λυκείου, των Νομίων και του Κωτίλου, ενώ περίπου 30 πηγές και κεφαλάρια αναβλύζουν και εμπλουτίζουν το ποτάμι.
Παλαιότερα, μάλιστα, έδιναν κίνηση σε αρκετούς νερόμυλους, που βρίσκονται ακόμη και σήμερα - πλην όμως ερειπωμένοι - στις όχθες της Νέδας. Το βάδισμα παράλληλα με την κοίτη είναι επώδυνο και επικίνδυνο εξαιτίας της ολισθηρότητας των βρύων στις πέτρες αλλά και το εκτεταμένο πυκνό σύδεντρο και την έλλειψη μονοπατιού, ενώ σε αρκετά σημεία είναι αναγκαία και η κολύμβηση, επειδή στις όχθες του ποταμού έχουν σχηματιστεί βαθιές λίμνες.
Ο πεζοπόρος έχει τη δυνατότητα να επιλέξει δύο βασικές διαδρομές, αμφότερες απαράμιλλου φυσικού κάλλους. Η πρώτη ξεκινά από την παραλιακή εθνική οδό Πύργου - Κυπαρισσίας. Στο Θολό στρίβουμε ανατολικά προς Λέπρεο και Νέα Φιγαλεία. Κατόπιν περνάμε στα Πετράλωνα και σε μια απότομη πλαγιά, από την οποία φαίνεται από ψηλά η κοιλάδα της Νέδας. Συνεχίζουμε στα Περιβόλια, και δεξιά στη Φιγαλεία και τον αρχαιολογικό της χώρο. Από τα Περιβόλια δυτικά προς το Δραγώγι και μετά βρισκόμαστε μπροστά από το ναό του Επικούριου Απόλλωνα.
Συνεχίζουμε βόρεια και φθάνουμε στο κρυμμένο χωριό Σκληρού, όπου υπάρχει μικρός ξενώνας, και η πέτρινη εκκλησία του Αγ. Γεωργίου. Συνεχίζουμε ανατολικά για τον Άγιο Σώστη, με την πλατεία του Άη Γιάννη, όπου γίνεται μεγάλο πανηγύρι στις 29 Αυγούστου. Επιστρέφουμε στον κεντρικό δρόμο και κινούμαστε δυτικά προς το χωριό Αμπελιώνα με τις καστανιές και τα πολλά νερά. Μετά το χωριό στρίβουμε αριστερά προς το χωριό Νέδα ή δεξιά προς το χωριό Πέτρα που είναι στην καρδιά της Νέδας. Βαδίζοντας από την πλευρά της Ηλείας παράλληλα με το ποτάμι και ύστερα από περίπου μιάμιση ώρα διαδρομής, μέσα σ' ένα άγριο πευκοδάσος φτάνει στα νερά του Ιονίου, στη θέση Πρασιδάκι.
Η άλλη διαδρομή είναι από τον κεντρικό δρόμο Καλαμάτας - Κυπαρισσίας. Έξοδος στο Δώριο και ακολουθούμε τη διαδρομή μέσα από τα χωριά της άνω Μεσσηνίας Ψάρι, Σύριζο, Στάσιμο, Κακαλέτρι, Νέδα. Αντίστοιχα από την πλευρά της Μεσσηνίας καταλήγει στην Ελαία, αφού περάσει από τα χωριά Καρυές και Φόνισσα.