Οδηγούσε στο όριο, δεν έδωσε την απαραίτητη προσοχή και παρέσυρε στο θάνατο τους 79 επιβάτες της αμαξοστοιχίας. Οσο συνεχίζεται η ανάλυση των μαύρων κουτιών του τρένου στην Ισπανία, τόσο έρχονται στο φως της δημοσιότητας πληροφορίες που δείχνουν την ευθύνη του μηχανοδηγού Φρανθίσκο Χοσέ Γκαρθόν.
Σύμφωνα με τα νέα στοιχεία ο Γκαρθόν δεν πάτησε φρένο παρά μόνο τη στιγμή που το τρένο εκτροχιάστηκε. Ο συρμός εισήλθε στην στροφή με ταχύτητα 195 χ.α.ώ., ενώ εκείνη ακριβώς τη στιγμή ο μηχανοδηγός έθεσε σε εφαρμογή τα φρένα –ακούγεται και η αγωνιώδης κραυγή του κατά την προσπάθεια– με αποτέλεσμα ο τρένο να εκτροχιασθεί τρέχοντας με ταχύτητα 179 χ.α.ώ., η οποία μειώθηκε στα 153 χ.α.ώ. τέσσερα δευτερόλεπτα αργότερα, αφού όμως ήδη τα 13 βαγόνια είχαν αρχίσει να φεύγουν από τις σιδηροτροχιές.
Οπως έδειξαν τα δεδομένα που ανακτήθηκαν από τις συσκευές καταγραφής των στοιχείων του δρομολογίου, η αμαξοστοιχία είχε αναπτύξει ταχύτητα 199 χ.α.ώ., σε ένα τμήμα της γραμμής όπου το όριο ήταν τα 200 χ.α.ώ., πριν από το σημείο όπου ξεκινούσε η στροφή στην οποία εκτροχιάσθηκε.
Στο σημείο αυτό ο μηχανοδηγός Φρανθίσκο Χοσέ Γκαρθόν Αμο, δέχθηκε μία κλήση από έναν από τους ελεγκτές εισιτηρίων που επέβαιναν στον ίδιο συρμό, ο οποίος ήθελε από αυτόν να τον ενημερώσει σε ποια αποβάθρα θα προσέγγιζε το τραίνο στον σταθμό, ώστε να διευκολύνει μία οικογένεια με μικρά παιδιά στην αποβίβασή της.
Ο Γκαρθόν μιλούσε στο εσωτερικό τηλέφωνο με τον ελεγκτή έως και 11 δευτερόλεπτα πριν το δυστύχημα (που συνέβη στις 20:41:06) κι ενδιάμεσα ειδοποιήθηκε με ηχητικό σήμα από το σύστημα του συρμού ότι πλησίαζε σε κόμβο με μέγιστη επιτρεπόμενη ταχύτητα τα 80 χ.α.ώ..
Ο ελεγκτής Αντόνιο Μαρτίν Μαρουγάν παραδέχθηκε σήμερα ενώπιον του ανακριτή Λουίς Αλάεθ πως συνομιλούσε στο εταιρικό τηλέφωνο με τον Γκαρθόν λίγο πριν το δυστύχημα –μία λεπτομέρεια που δεν είχε αναφέρει στην πρώτη του κατάθεση στην αστυνομία– αλλά τόνισε πως «σε καμία περίπτωση δεν αισθάνεται ένοχος για ο,τιδήποτε».
Ο ίδιος, σύμφωνα με πηγή που ενημέρωσε σχετικά με το περιεχόμενο της κατάθεσής του το ισπανικό πρακτορείο ειδήσεων EFE, δεν είχε αναφερθεί στη συνομιλία του με τον Γκαρθόν γιατί εκείνη την στιγμή δεν το θυμήθηκε, δεν του φάνηκε σημαντικό, διότι ακόμη το «μυαλό του ήταν πλημμυρισμένο από τις τρομακτικές εικόνες». Ο Μαρτίν Μαρουγάν μετά την δίωρη κατάθεσή του έφυγε πλαισιωμένος από αστυνομικούς που τον συνόδευσαν στο Ι.Χ. του.
«Σας το έχω πει ήδη, το κινητό μου τηλέφωνο βρισκόταν στην τσέπη μου όταν εκτροχιάσθηκε το τραίνο», δήλωσε ο ίδιος στους δημοσιογράφους, απαντώντας στη σχετική ερώτηση πως «αισθάνεται καλά σωματικά, αλλά έχει καταβληθεί ψυχολογικά».