Στο άκουσμα των λέξεων «Καπετάν Μιχάλης» το πρώτο πράγμα που έρχεται συνήθως στο νου των περισσοτέρων είναι το ομώνυμο σπουδαίο λογοτέχνημα του Νίκου Καζαντζάκη, ένα από τα κορυφαία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Για τους λίγους και μυημένους, όμως, αυτές οι δύο λέξεις παραπέμπουν και κάπου αλλού: σε ένα τόπο εξίσου λογοτεχνικό, ποιητικό, δημιουργικό, μεθυστικό, φτιαγμένο από λέξεις και συζητήσεις, γέλια και φωνές, γεύσεις και μυρωδιές.
Ο λόγος για το ταπεινό στην όψη, αλλά μεγαλειώδες στην «ψυχή» και την ιστορία, ουζομεζεδοπωλείο «Καπετάν Μιχάλης», το οποίο έχει ριζώσει τα τελευταία 50 χρόνια στο νούμερο 3 της οδού Φειδίου στο κέντρο της Αθήνας, αλλά και στις συνειδήσεις των γνωστών στους κύκλους των γραμμάτων και των τεχνών πιστών θαμώνων του.
Σε έναν ιδανικό κόσμο, το βάρος των ονομάτων που συχνάζουν εκεί θα αρκούσε για να ωθήσει τη συντεταγμένη πολιτεία να «χρίσει» το συγκεκριμένο καπηλειό «Υπουργείο Πραγματικού Πολιτισμού και Παιδείας». Άνθρωποι διακριτικοί, με πλούσια αστική κουλτούρα που δύσκολα τη βρίσκεις πια στην Αθήνα, άνθρωποι της ουσίας (πνευματικής και οινικής), μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, οι οποίοι ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για το γεγονός ότι η Αθήνα εξακολουθεί, έστω και μυστικά, να είναι μία «δονούμενη» από ιδέες, όμορφες συζητήσεις και δημιουργικότητα πόλη.
O «Καπετάν Μιχάλης» ανήκει σε μία εκλεκτή κάστα στεκιών, από τα τραπέζια των οποίων πέρασαν και περνούν άνθρωποι που σημάδευσαν ανεξίτηλα την πνευματική ταυτότητα ολόκληρων γενεών:
Ο Παπασπύρου στο Σύνταγμα, εκεί που είναι τώρα τα McDonalds (περνούσαν κατά καιρούς ο Άλεν Γκίνσμπεργκ, o Γκρέγκορι Κόρσο και άλλοι της beat γενιάς), ο Ιπποπόταμος στη Δελφών, ο Τιπούκειτος, το Ρεφραίν στην Πατησίων, όπου μαζεύονταν αναρχικοί, το Au Revoir, το Galaxy, ο Λώρας στη Μαβίλη, ο Μπόκολας στην πλατεία Κολωνακίου, το οποίο υπήρξε λογοτεχνικό στέκι πριν γίνει Da Capo, η Δεξαμενή του Παπαδιαμάντη, το «Μπραζίλιαν» του Καραγάτση και του Ταχτσή, το πατάρι του Λουμίδη των Ελύτη, Χατζιδάκι, Γκάτσου και Σαχτούρη, το ουζερί του Απότσου που έκανε τόση εντύπωση στον Σεφέρη, τα γραφεία του περιοδικού «Διαγώνιος» των Πεντζίκη, Ιωάννου και Πετρόπουλου, το καφέ Ντορέ για τη σύναξη των σινεφίλ (Αγγελόπουλος, Κανελλόπουλος, Τάσιος).
Για τον «Καπετάν Μιχάλη» έχουν γραφτεί ύμνοι από απλούς μπλόγκερς μέχρι βαρυσήμαντες πένες:
Κρυμμένο στις πολύβουες λεωφόρους του κέντρου της Αθήνας, σαν σε σοκάκι από νησί, θα βρεις τον καφενέ του Καπετάν Μιχάλη. Το μόνο που χρειάζεται είναι να αφήσεις την όσφρηση να σε οδηγήσει με τη μυρωδιά από τους κεφτέδες και την γεύση από τα μεζεδάκια και την ρακί να σε μεθύσει. Και ο Καπετάν Μιχάλης με την πείρα του παλιού ναυτικού και μέσα από την απλότητα του χώρου και των ανθρώπων έχει τον τρόπο του να σε αποζημιώσει για την προτίμηση που του δείχνεις... (batiraki.gr).
Ο καπετάν Μιχάλης είναι ένα απλό μεζεδοπωλείο στο κέντρο της Αθήνας. Έχει την απλότητα της ταβέρνας, με ξύλινες καρέκλες, δύο κουζίνες με υγραέριο και ένα χώρο εργασίας εξοπλίσμένο για να φτιάχνει σχεδόν τα πάντα! Η διακόσμηση παραπέμπει σε Ελλάδα και για όποιον δεν κατάλαβε με ένα μπουζούκι και κομπολόγια να κρέμονται στους τοίχους. Καθώς βρίσκεται κοντά σε πολλές θεατρικές σκηνές, ηθοποιοί και θεατές όλων των ηλικιών καταλήγουν μετά τις παραστάσεις στον καπετάν Μιχαλη. Αυτό το μαγαζί δεν είναι τόσο για το φαγητό, όσο για ό,τι συμβαίνει κατά τη διάρκεια του φαγητού.
Το φαγητό είναι καλό. Δεν μπορούμε να πούμε εξαιρετικό ή ασύγκριτο, αλλά για τα λεφτά που δίνεις τρως καλά και πίνεις καλύτερα. Το κρασί αν και χύμα είναι πολύ καλό. Τα λαδερά τους είναι φτιαγμένα με φροντίδα και οι πατάτες τηγανητές είναι κομμένες στο χέρι. Θα βρείτε όλους τους μεζέδες που έχετε στο μυαλό σας, κρέας, ψαράκι και σαλατικά. Οι κυρίες που μαγειρεύουν πίσω από τον πάγκο έχουν master στο τηγάνι.
Ξεκίνησε ως ελληνικό καφενείο και στη συνέχεια εξελίχθηκε σε μεζεδοπωλείο. Η οικογένεια που το ανέλαβε από τον προηγούμενο ιδιοκτήτητπροέρχεται από την Κρήτη και τον ένα από τα δύο αδέρφια που άρχισαν να δουλεύουν εκεί το έλεγεαν Μιχάλη -εξού και το όνομα του μαγαζιού. Ο Μανώλης που ανήκει στη δεύτερη γενιά ξεκίνησε να μαγειρεύει γνωρίζοντας πολύ λίγα, αλλά πλέον η εμπειρία του τον έφερε στη θέση να επιλέγει ο ίδιος τα κύρια πιάτα που θα προσφέρονται σε καθημερινή βάση (gourmed.gr).
Το Ουζομαυσωλείον «Καπετάν Μιχάλης», το οινοπνευματικό ανάχωμα για τον Γουδέλη, τον Στεφανίδη, τον Αριστηνό, τον Βρόντο, τον Σταθόπουλο, τον (κατά)γραφέα Γιώργο-Ίκαρο Μπαμπασάκη και κάμποσους άλλους Καππαδόκες.
Έξω από τη Φειδίου το χάος: κόσμος που πηγαίνει και δεν έρχεται, τριζάτες κόρνες που γρυλίζουν άναρθρα· η βαθιά ριζωμένη αντίφαση της ζωής. Μέσα στο λημέρι του «Καπετάν Μιχάλη», μια φορά την εβδομάδα, η καθημερινή τύρβη γίνεται συμπόσιο, τα σχήματα της πόλης μεταπλάθονται σε τερψιλαρύγγια πυροτεχνήματα.
Το αψύ ανάδεμα του τσίπουρου, η γαργαλιστική οσμή του τηγανισμένου λαδιού, η χαλαρή συνάφεια της μουσικής που παίζει σιγά για να μη διακόψει τη σκέψη. Οι κύριοι στη γαλαρία είναι καταδικασμένοι να ζήσουν, αλλά μην τους το πείτε γιατί θα αρχίσουν να φωνασκούν αγρίως, να βάζουν τον Χέγκελ να συγκρουστεί μετωπικά με τον Καστοριάδη ή να εμφανίσουν από τη μέσα τσέπη του σακακιού τους τον εξαφανισμένο Τόμας Πύντσον (α, εκεί κρυβόσουν τόσο καιρό;), ή να απαγγείλουν Χέρντερλιν εις την γερμανικήν ή να γαργαλίσουν την καρδιά τους με έναν κυκεώνα γέλιου που δεν καταλήγει πουθενά (ω, τι θαυμαστή ελευθερία).
Δεν είναι θαμώνες, καίτοι ακολουθούν την αρχή της επαναληπτικότητας στις συναντήσεις τους. Είναι επινοημένες figuras που ζουν μια μυστική χαρά συναπαντήματος. Γι' αυτούς ο «Καπετάν Μιχάλης» λειτουργεί ως πρόσχημα, ως ορμητήριο· δύσκολα μένουν εντός των τειχών και των τοίχων. Το μειονέκτημά τους: αδυνατούν να κινηθούν «μαριονετίστικα», τα μέλη τους κινητοποιούνται από μια σφοδρή ζέση, τα στόματά τους (όταν δεν γεμίζουν από το ευγενές τσίπουρο), εκτοξεύουν εμπρηστική ύλη πνεύματος.
Όπως θα έλεγε και ο Κέρουακ είναι «οι καλύτεροι παλιοκαιρίτες στο προσκήνιο», έτοιμοι να ποιητικοποιήσουν τα πάντα, να εκλογικεύσουν τη μεγαλύτερη φαντασιοπληξία, να παραδοθούν στη μαγεία του πιο ευτελούς (αφού πρώτα του την προσδώσουν με χάρη).
Αίφνης ο «Καπετάν Μιχάλης» γίνεται το μόνο προσηλιακό σημείο της πόλης και άσε τους άλλους να καίγονται στο λιοπύρι.
Η idée fixe του κόσμου είναι η εξής: οι διανοούμενοι είναι κάτι περίεργοι τύποι που δεν βγαίνουν ποτέ από τα σπίτια τους, που ως άλλοι σκώληκες τρώνε σελίδες βιβλίων, που κοιμούνται πάνω από στοίβες γραπτών, που ζουν σε ανάμνηση της ζωής.
Την ημέρα της Κρίσης οι σεπτοί θαμώνες του «Καπετάν Μιχάλη» θα έχουν να απολογηθούν μόνο για τούτο: υπήρξαν και έδρασαν σαν συνειδητοί κινητήρες» (Διονύσης Μαρίνος, bookstand.gr).
Τελετάρχης Συμβάντων και Ήπιων Παρεκτροπών, ο Τάσος Γουδέλης, τενόρος της μεθυστικά αισιόδοξης mood. Τακτικοί σύνεδροι οι: Νίκος Κουφάκης (χειριστής μαγνητοφώνου), Χάρης Βρόντος (soundtrack της υπαρξιακής διάστασης), Μάνος Στεφανίδης (η νότα Νικόλας Κάλας), «Σωκράτης Παπαγεωργίου (η χαμογελαστή σταθερότητα αλλά και στασιμότητα), Γιώργος Αριστηνός (αξιέπαινη ισορροπία σε αιχμηρό μεταίχμιο, πάντα πρόθυμος για το καλό, πολύεδρο χιούμορ), Δημοσθένης Κούρτοβικ (θαρρετή πολυπραγμοσύνη στο ακέραιο συν θαυμαστή ειδημοσύνη σε αναπάντεχα θέματα), Μπαμπασάκης («προδότης του γραπτού λόγου»). Με τον Μιχάλη Μοδινό μιλάμε, ως επί το πλείστον, για μυθιστορήματα άνω των οκτακοσίων σελίδων, όπως τα: Omega minor του Φλαμανδού Πολ Βεράχεν (κατ' εμέ, το πιο πετυχημένο copy/paste του Gravity's Rainbow). Μας τιμά ο Νίκος Σιδέρης (χαϊκού & φιλοσοφική ψυχολογία). Ο Θάνος Σταθόπουλος, παρών επίσης, με ακαριαίες αποφάνσεις, με βλέμμα βραχνό, με λαμπίκο λόγο, με βόμβες βυθού. Ο Κυριάκος Μαργαρίτης, τακτικός από το 2012. Ο Βασίλης Τσαλής, έχει έρθει μερικές φορές. Ο Ομηρολόγος Βαγγέλης Πανταζής (πολύτιμος ερευνητής/ η αρχαιολογία της γνώσης/ ανασκαφές στα Πεδία της Γλώσσας), όπως και ο πάντοτε χαμογελαστός (μόνιμο μειδίαμα στα μάτια) Χαράλαμπος Μαραβέλιας. Ο Δικηγόρος Γιώργος Βαχαβιόλος με αχανείς γνώσεις, ιδίως αναλυτικός όταν μιλάει για τα αριστουργήματα της κλασικής λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας. Ο εκδότης Γιώργος Δαρδανός/Gutenberg/τυπωθήτω. Η Μαρία Ζ. Η Λίνα Σ. Η Ειρήνη Δ. Ο Σπύρος Γιανναράς έχει γλεντήσει μαζί μας. Ο κομψός Δούκας Καπάνταης έχει δώσει μερικά κομψά παρών. Ο Γιώργος Κυριαζής έχει πει πολλά ωραία στις συνάξεις μας όπου λάμπει το χαμόγελό του (ο Γιώργος ο Κυριαζής: τενόρος, ο μόνος επαγγελματίας τενόρος ανάμεσά μας, και μεταφραστής του Thomas Pynchon!). Οι μακαρίτες Ηλίας Λάγιος (ποιητής μέγας, ο Λάγιος, έλεγα φωναχτά: «Σολωμός, Καρούζος, Λάγιος - ιδού η γραμμή!») και Φώτης Μπατσίλας ήπιαν τα ποτήρια τους εδώ» (από το βιβλίο του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη με τίτλο: Ουζομαυσωλείον Καπετάν Μιχάλης, εκδ. Γαβριηλίδης).
