Το καλοκαίρι, η θερμοκρασία ανεβαίνει και τα περιστατικα θερμοπληξίας, ειδικά σε περιόδους καύσωνα είναι όλο και πιο συχνά. Πόσο επικίνδυνη είναι όμως πραγματικά η υψηλή θερμοκρασία, τι μπορεί να προκαλέσει ο καύσωνας στον οργανισμό μας και πώς μπορούμε να προστατευθούμε;
Κανονικά, οι άνθρωποι παραμείνουν δροσεροί όταν το σώμα αποβάλει την αχρησιμοποίητη ενέργεια με τη μορφή θερμότητας που ρέει από το σώμα στο περιβάλλον. Ωστόσο όσο πιο πολύ ζέστη έχει τόσο πιο δύσκολο είναι για το σώμα να ρίξει τη θερμοκρασία του, ενώ όταν φτάνουμε θερμοκρασίες άνω των 37 βαθμών Κελσίου τότε η διαδικασία αντιστρέφεται και η θερμότητα ρέει ανάποδα, από το περιβάλλον προς το σώμα.
Σε αυτή την περίπτωση, το σώμα εξαρτάται από έναν δεύτερο μηχανισμό ψύξης: Καθώς ο υγρός ιδρώτας θερμαίνεται, τα μόρια του γίνονται πιο ενεργά έως ότου μετατραπούν σε υδρατμούς και εξατμιστούν, απομακρύνοντας τη θερμότητα από το σώμα
Ωστόσο όταν υπάρχει υψηλή υγρασία στην ατμόσφαιρα, αποτυγχάνει ακόμα και αυτή η μέθοδος, αφού ο ιδρώτας δεν θα εξατμιστεί, όταν ο αέρας είναι ήδη κορεσμένος με την υγρασία. Οπως αναφέρει ο Κλωντ Πιανταντοζι, διευθυντής του Κέντρου Υπερβαρικής Ιατρικής και Περιβαλλοντικής Φυσιολογίας Duke στο Ντάρχαμ στη Βόρεια Καρολίνα: «Ο συνδυασμός της θερμότητας και η υψηλή υγρασία είναι πραγματικά αρκετά θανατηφόρος, αφού αναιρεί τον μηχανισμό ψύξης του οργανισμού»
Αντίθετα, η ξηρή θερμότητα της ερήμου μπορεί να είναι πιο επιεικής με τον οργανισμό, διότι η χαμηλή υγρασία επιτρέπει τη γρήγορη εξάτμιση του ιδρώτα, αλλά μόνο αν οι άνθρωποι πίνουν αρκετό νερό για να αντισταθμίσει την απώλεια των υγρών του σώματος: «Ο μόνος λόγος που μπορεί να επιβιώσει κανείς στους 48 βαθμούς Κελσίου σε 119 μοίρες είναι ότι η υψηλή θερμότητα κάνει τους ανθρώπους να ιδρώνουν περισσότερο» εξηγεί ο Πιανταντόζι.
Ωστόσο πολλοί άνθρωποι χάνουν άλατα όταν ιδρώνουν, γι' αυτό οι επιστήμονες συνιστούν να φάτε λίγα αλμυρά σνακ για να αυξήσετε τα υγρά, ή να βάλετε λίγο αλάτι και ένα κουταλάκι του γλυκού ζάχαρη σε ένα λίτρο νερό. Το αλάτι αντικαθιστά τα άλατα που χάνονται μέσω του ιδρώτα, και η ζάχαρη βοηθά το αλάτι να μεταφερθεί από τα εντερικά τοιχώματα.
Οταν όμως οι άνθρωποι δεν μπορούν να πιουν αρκετό νερό, ξεκινάει η αφυδάτωση: Η ροή του αίματος στο δέρμα μειώνεται, μαζί με την ικανότητα εφίδρωσης με αποτέλεσμα να συσσωρεύεται η θερμότητα του σώματος. Η θερμοκρασία του σώματος στους 39 βαθμούς Κελσίου υποδηλώνει κίνδυνο, στους 40 βαθμούς είναι ο ορισμός της θερμοπληξίας και στους 42 βαθμούς θα μπορούσε να οδηγήσει σε μη αναστρέψιμη βλάβη των οργάνων ή ακόμα και θάνατο.
Ένα φυσιολογικό, υγιές άτομο σε συνθήκες καύσωνα, παράγει ιδρώτα ίσο με 1.5 λίτρο υγρού σε μια ώρα. Κάποιος συνηθισμένος στη ζέστη, αναπτύσσει την ικανότητα να ιδρώνει και να δροσίζει το σώμα του με πιο έντονο ρυθμό, παράγοντας έως και δύο λίτρα ιδρώτα σε μια ώρα. Αυτό όμως σημαίνει ότι θα πρέπει να πίνει δύο λίτρα νερό την ώρα, επισημαίνουν οι ερευνητές.
Η υψηλή θερμοκρασία και η έλλειψη νερού είναι πρωταρχικές προϋποθέσεις για την πολλαπλή βλάβη οργάνων. Οταν η εσωτερική θερμοκρασία ανεβαίνει αυξάνεται ο καρδιακός ρυθμός, η ροή του αίματος επιβραδύνεται και τα όργανα αρχίζουν να κλείνουν. «Το σώμα αρχίζει να σπάει στα σημεία που λείπει το νερό» εξηγούν οι επιστήμονες. «Υπάρχει μια συρρίκνωση της ροής του αίματος στο έντερο, το ήπαρ και τα νεφρά. Οι άνθρωποι αρχίζουν να αισθάνονται πολύ άσχημα, τα νεφρά κλείνουν και η καρδιά πρέπει να εργαστεί σκληρότερα για να αντλεί μικρότερο όγκο του αίματος σε όλο το σώμα, τα άλλα όργανα αρχίζουν να κλείνουν επίσης και στη συνέχεια καταρρέουν.»
Υπό ακραίες συνθήκες θερμότητας, όλα αυτά μπορεί να συμβούν πολύ γρήγορα-σε μια ώρα ή ακόμα λιγότερο, ενώ ακόμη και ο εγκέφαλος, επηρεάζεται από τη μειωμένη ροή του αίματος.
Ωστόσο οι περισσότεροι θάνατοι από θερμοπληξία, ειδικά σε υγιείς και μη ευπαθείς ομάδες, συμβαίνουν επειδή οι άνθρωποι αγνοούν τις προειδοποιήσεις θέτοντας σε αυξημένο κίνδυνο τον οργανισμό τους, οπότε οι επιστήμονες τονίζουν ότι η έντονη άσκηση και η έκθεση στον ήλιο σε περιόδους καύσωνα είναι απαγορευτική.