Με τίτλο «ΕΡΤ: Η σπασμωδική προχειρότητα του «ξαφνικού θανάτου» ο γνωστός δημοσιογράφος Προκόπης Δούκας περιγράφει λεπτό προς λεπτό τις τελευταίες ώρες της ΕΡΤ και τα λέει έξω από τα δόντια για όλους στο Athens Voice.
(Η τελευταία μέρα από μέσα)
Πριν από περίπου δύο δεκαετίες, τρεις μήνες αφού είχα πιάσει δουλειά σε μεγάλο ενημερωτικό ραδιοφωνικό σταθμό, μου ανακοινώθηκε το κόψιμο της εκπομπής μου – και η απόλυσή μου. Ζήτησα ραντεβού από το διευθυντή (που είχε επηρεαστεί από τους συμβούλους του, με τη δικαιολογία ότι προέρχομαι από άλλο σταθμό «αντίπαλης ιδεολογίας») και μετά από μια εβδομάδα με δέχτηκε. Τον ρώτησα αν πίστευε ότι ήταν επαγγελματικό να κόβεται μια εκπομπή, χωρίς καν ο παραγωγός να αποχαιρετήσει τους ακροατές – και τον ρώτησα τι μπορεί να φοβάται. Με κοίταξε έκπληκτος: Ως συντηρητικός και άσχετος με το μέσο ραδιόφωνο (όπως συνηθίζεται σε αυτή τη χώρα), δεν είχε σκεφτεί ποτέ την οπτική αυτή. Ευτυχώς την εκτίμησε – και δεν φοβήθηκε να με επαναπροσλάβει...
Η φράση «η ΕΡΤ δεν σώζεται παρά μόνο αν κλείσει και ξανανοίξει από την αρχή» θα μπορούσε να ισχύει για τα περισσότερα ελληνικά ραδιοτηλεοπτικά (και όχι μόνο) μέσα. Επανδρωμένα με «κολλητούς» και πρώην ναυάρχους στη διοίκηση, με πλήρη απουσία αξιοκρατίας και επαγγελματισμού, τα ελληνικά media χτίστηκαν «στου κασίδη το κεφάλι». Γι' αυτό και η συμβολή τους στο επίπεδο του δημόσιου βίου και του δημόσιου διαλόγου ήταν πολλές φορές αρνητική, από την εποχή της απελευθέρωσης του κρατικού μονοπωλίου, 23 χρόνια πριν. Μόνο που κανείς ιδιοκτήτης δεν διανοήθηκε να τα κλείσει και να τα ξανανοίξει, παρά μόνο να προσπαθήσει να τα βελτιώσει.
Η μεγάλη διαφορά με την ΕΡΤ ήταν ότι ήταν ο εύκολος «σάκος του μποξ», για οποιοδήποτε συμφέρον, πολιτικό ή μη. Εμποτισμένη με νοοτροπίες του δημοσίου, καθημαγμένη από απαράδεκτες διοικήσεις και τις παρεμβάσεις πολλών, διογκωμένη από τα πάσης προελεύσεως ρουσφέτια, ταλαιπωρημένη από συνδικαλιστικές και μαξιμαλιστικές ακαμψίες. Παρ' όλα αυτά, ήταν η ραδιοτηλεόραση των εξαιρετικών στιγμών, τόσο στην ενημέρωση, όσο και στο ποιοτικό ακρόαμα και θέαμα.
Η Τρίτη ξημέρωσε με την πληροφορία ότι την προηγούμενη νύχτα σχεδιαζόταν η εισβολή των ΜΑΤ, που θα την άδειαζαν από τη σχετικά ολιγομελή νυχτερινή βάρδια και θα εμπόδιζαν οποιονδήποτε άλλον να μπει μέσα. Λέγεται ότι οι ψυχραιμότεροι στο Μέγαρο Μαξίμου επισήμαναν ότι έτσι η απόπειρα κλεισίματος θα κατέπεφτε εύκολα στο πρώτο δικαστήριο. Η είδηση συνδυάστηκε και με την αποτυχία της ιδιωτικοποίησης του φυσικού αερίου – και παρά το γεγονός ότι εκ των υστέρων όλα συγκλίνουν ότι η κίνηση να κλείσει η ΕΡΤ είχε προετοιμαστεί από το Σάββατο, μοιάζει σαν να επελέγη σπασμωδικά τη Δευτέρα, ώστε να στρέψει την προσοχή αλλού.
Οι πιέσεις της τρόικας προς την κυβέρνηση να επιδείξει μερικές χιλιάδες ονόματα απολυμένων από το ευρύτερο δημόσιο έπεφταν συνεχώς στο κενό, για τον απλούστατο λόγο ότι ουδείς κατέβαλε τον κόπο να εκπονήσει ένα σοβαρό πρόγραμμα αξιολόγησης και (εθελούσιας ή μη) απομάκρυνσης εργαζομένων, με βάση επαγγελματικά κριτήρια και ανάγκες. Το κλείσιμο αμυντικών βιομηχανιών, με έδρα στην περοχή της Θεσσαλονίκης, προσέκρουε σε τοπικού παραγοντισμούς αλλά και εθνικές αγκυλώσεις. Ποιος άκουγε τώρα τους πάσης φύσεως εθνικιστές, προνομιακό κοινό του μεγαλύτερου κυβερνητικού κόμματος, να κραβγάζουν για την «αποδυνάμωση της άμυνας της χώρας»; Όταν ο κόμπος έφτασε στο χτένι, η σπασμωδική επιλογή ήταν η εύκολη λύση. Άλλωστε η ΕΡΤ, με τις αλλεπάλληλες απεργίες σε κρίσιμες στιγμές της επικοινωνιακής προσπάθειας της κυβέρνησης, δεν ήταν ούτε αρεστή, ούτε επαρκώς ελεγχόμενη: Η πλειονότητα των εργαζομένων ανήκε στο «απέναντι στρατόπεδο»...
Το απόγευμα της Τρίτης, η ατμόσφαιρα βάρυνε όσο δεν παίρνει άλλο. Παρά τις πληροφορίες όμως ότι η ΕΡΤ κλείνει, ουδείς περίμενε να το ακούσει να συμβαίνει εντός της ημέρας. Ακόμα παραπάνω, κανείς στην ΕΡΤ δεν περίμενε η κυβέρνηση, διά στόματος του κυβερνητικού εκπροσώπου, να καταγγείλει ως «παρατηρητής», αναιρώντας εαυτόν, την αδιαφάνεια και τη σπατάλη, σε έναν οργανισμό που επόπτευε. Και τότε, ποιος ήταν ο ρόλος των διοικήσεων, που η ίδια (όπως και κάθε άλλη κυβέρνηση πριν) είχε τοποθετήσει;
Σε μια εκδήλωση κοινωφελούς ιδρύματος στην οποία έχω υποχρεώση να παρευρεθώ, διάφοροι πολιτικοί της συντηρητικής παράταξης μου σφίγγουν το χέρι υποκριτικά. Ένας εκσυγχρονιστής, πρώην υπουργός, κάνει την εκτίμηση ότι «αυτή η κίνηση θα δώσει πόντους στον Σαμαρά, γιατί θα την πουλήσει στο κοινό του ως αποφασιστικότητα». Αντιθέτως, γιατροί και πολίτες το κάνουν ειλικρινά, με συγκίνηση, πολλοί λέγοντάς μου ότι θα χάσουν το ξεκίνημα της μέρας που τους προσέφερα κάθε πρωί στις 8, από τον Kosmos 93,6, ένα σταθμό που είχε εξαιρετικές δημογραφικές και ακροαματικές επιδόσεις, ξεπερνώντας κατά πολύ τον ανταγωνισμό, στις καλύτερές του στιγμές.
Οι εργαζόμενοι στην ΕΡΤ συζητούν το πολιτικό παιχνίδι που θεωρούν ότι παίζεται: «Ο Σαμαράς εκβιάζει τους άλλους δύο εταίρους με εκλογές, που θα φέρουν τα ποσοστά τους στο ναδίρ – και θα φέρουν τη Χρυσή Αυγή τρίτο κόμμα». Μέσα σε όλα, το ακροδεξιό κόμμα εκδίδει επικριτική ανακοίνωση για την ΕΡΤ ότι δεν φιλοξενούσε τις απόψεις του και ότι το έβριζε ως ναζιστικό, ξεχνώντας ότι οι ίδιοι οι εκπρόσωποί του ήταν τόσο ανερμάτιστοι που δεν ανταποκρίνονταν στις προσκλήσεις ή είχαν φάει εμπάργκο διαρκείας από τους εκπροσώπους των άλλων κομμάτων, που δεν δέχονταν να βρίσκονται στο ίδιο χώρο με όσους χαστουκίζουν. Στο twitter, που έχει πάρει σχεδόν μονοθεματικά φωτιά, ο Σωτήρης Κούκιος γράφει: «Η ΧΑ θέλει το κλείσιμο της #ert γιατί, λέει, τους αποκαλεί Ναζί. Ε, μα για αυτό εμείς τη θέλουμε ανοιχτή, μπάρμπα»...
Στο προαύλιο του μεγάρου της Αγίας Παρασκευής έχει αρχίσει και μαζεύεται πάρα πολύς κόσμος. Οι πόρτες του κτιρίου ανοίγουν – και ο έλεγχος χάνεται. Πολλοί εργαζόμενοι φοβούνται μήπως κάποιοι επιτήδειοι επωφελούν και αρχίσει το πλιάτσικο στον εξοπλισμό. Η στοιχειώδης περιφρούρηση προσπαθεί να κατευθύνει τον κόσμο, όπως και οι λιγοστοί φύλακες. Λίγο αργότερα, στη διάρκεια της νύχτας, θα απειληθούν και αυτοί από τα ΜΑΤ, ότι αν δεν εγκαταλείψουν, ως «απολυμένοι», θα συλληφθούν και θα αποκλειστούν από την επαναπρόσληψη...
Μαζί με τον σοκαρισμένο κόσμο, σπεύδουν και κάθε είδους γυρολόγοι και «κοράκια» της πολιτικής, με ή χωρίς σημαίες. Είναι ευκαιρία να διαφημίσουν την πραμάτεια τους, να τονώσουν το «μαγαζάκι» τους. Οι συνδικαλιστές λένε διάφορες αερολογίες. Το κτίριο είναι γεμάτο από ανταποκριτές διεθνών μέσων, το παγκόσμιο ενδιαφέρον είναι μεγάλο. Μου ζητούν συνεντεύξεις από το BBC, το Arte, τους New York Times, την El Pais. Συνειδητοποιώ ότι η είδηση έχει σοκάρει, ακόμα και φοβίσει, τους συναδέλφους σε όλη την Ευρώπη – και είναι πρώτη είδηση στα περισσότερα διεθνή δίκτυα, το Euronews έχει διαρκή σύνδεση με το προαύλιο της ΕΡΤ. Αναρωτιέμαι αν στο Μέγαρο Μαξίμου έχουν συνειδητοποιήσει τον αντίκτυπο του κλεισίματος. Το κυβερνητικό «σχέδιο» προβλέπει την επαναλειτουργία της ΕΡΤ, με αξιοκρατικά κριτήρια και βάσει των προτάσεων της επιτροπής Αλιβιζάτου, το φθινόπωρο. Ωστόσο, η δυσπιστία είναι διάχυτη. Ουδείς πιστεύει ότι η κυβέρνηση που κατηγορείται για δεκάδες ρουσφετολογικές και αντιεπαγγελματικές προσλήψεις, από το επίπεδο των διευθυντών ως το Προσωπικό Ειδικών Θέσεων και τους παρουσιαστές-σκάνδαλο, θα είναι έχει τη βούληση να απεμπολήσει τον έλεγχο και να δημιουργήσει μια ανεξάρτητη και με εύρυθμη λειτουργία ΕΡΤ. «Αν δεν ξαναδώ όλους τους απαράδεκτους και τα ρουσφέτια, να μου τρυπήσετε τη μύτη» αναφωνεί ένας εργαζόμενος. «Αν ξανανοίξουμε ποτέ»...
Μια επιτροπή εργαζομένων, σε κατάσταση σοκ, προσπαθεί να ρυθμίσει μια στοιχειώδη ροή προγράμματος, που θα συνεχιστεί – άγνωστο για πόσο. Το δελτίο ειδήσεων, που ασχολείται αποκλειστικά με το θέμα της ΕΡΤ, συγκεντρώνει μερίδιο τηλεθέασης έως και 31%, καθώς όλα τα υπόλοιπα ενημερωτικά μέσα σιγούν, μετά την απεργία που προκύρηξαν οι δημοσιογραφικές ενώσεις, σε όλα τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα. Η διάρκειά του είναι σχεδόν διπλάσια από το κανονικό – και λίγο μετά, οι πομποί ραδιοφώνου και τηλεόρασης αρχίζουν να πέφτουν, ο ένας μετά τον άλλον, με την παρουσία των ΜΑΤ στα σημεία εκπομπής, στα διάφορα βουνά.
Οι εργαζόμενοι όμως συνεχίζουν, με τη μετάδοση να επιχειρείται από το διαδίκτυο ή μέσω άλλων πομπών, όπως αυτός του 902, που καταγγέλλει ότι αφαιρέθηκε (!) από την ψηφιακή πλατφόρμα της Digea, επειδή ακριβώς αναμετέδιδε την ΕΡΤ. Τη σκυτάλη θα πάρουν ακόμα και ξένες τηλεοράσεις, όπως η δημόσια τηλεόραση της Ισπανίας, σε ένδειξη συμπαράστασης.
Μαζεύω ένα σακάκι και κάτι γραβάτες που θα χρειαστώ, από το ντουλάπι μου – ποιος ξέρει πότε και πώς θα μας αφήσουν να ξαναμπούμε στο κτίριο. Ο κόσμος πυκνώνει στη Μεσογείων, η τροχαία αποκλείει πρώτα το ένα και μετά τα δύο ρεύματα. Ο κόσμος με κοιτάει με βλέμμα συμπαράστασης, θυμάμαι την εικόνα των εργαζόμενων στη Lehman Brothers, που έφευγαν με τις κούτες τους, σοκαρισμένοι.
Η Ελλάδα είναι από την Τετάρτη, η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που δεν θα έχει δημόσια ραδιοτηλεόραση. Για όσους επιμένουν ότι «έτσι είναι καλύτερα», η απάντηση είναι ότι δεν είναι «κουτόφραγκοι» οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι που διατηρούν ένα αντίβαρο στην ιδιωτική ραδιοτηλεόραση, έτσι ώστε να διατηρούν όσο μπορούν ψηλότερα το επίπεδο του δημόσιου διαλόγου και της πολιτικής ζωής. Και για όσους νομίζουν ότι η ΕΡΤ παίρνει από τον προϋπολογισμό μιας ασθενούς δημοσιονομικά χώρας, η απάντηση είναι ότι δίνει κιόλας (από το υστέρημα του κατοίκου της Ελλάδας) – και μάλιστα ικανό ποσό στο χρεοκοπημένο ΛΑΓΗΕ και στο Υπουργείο Οικονομικών.
Οι φίλοι μου στέλνουν συγκινητικά μηνύματα, δεν προλαβαίνω να απαντήσω στις κλήσεις. Δεν θέλω να μιλήσω σε κανέναν για συμπαράσταση ή αλληλεγγύη, αυτά είναι στην προσωπική σφαίρα του καθενός – και άλλωστε έχουν συμβεί πολύ χειρότερα, σε πολλούς ανθρώπους, σε αυτή τη χώρα τα τελευταία χρόνια. Απορώ όμως με την προχειρότητα της εκχώρησης μιας υπεραξίας σε ακροαματικότητα και θεαματικότητα, που δεν αναπληρώνεται, αν χαθεί – και βεβαίως εκχωρείται, ως δωράκι, στον ανταγωνισμό. Λες και η κυβέρνηση ανέλαβε χθες. Μια συχνότητα δεν την κλείνεις ποτέ, εκτός αν θέλεις να τη χάσεις...
«Ένα πράγμα θα ζητήσω από όσους θέλουν να αισθάνονται ενεργοί πολίτες αυτής της χώρας» μου λέει ένας συνάδελφος. «Ούτε να βγουν στους δρόμους, ούτε να ρίξουν την κυβέρνηση. Απλά να υπογράψουν στο avaaz.org και να γράψουν ένα μήνυμα διαμαρτυρίας στο info@primeminister.gr, στο pressoffice@primeminister.gr ή στο @PrimeministerGR στο twitter. Έτσι απλά για να πουν, επιτέλους γραπτά, για την αγαπημένη τους εκπομπή που έχασαν»...