Τη 10ετή διακυβέρνηση του Ταγίπ Ερντογάν αναλύουν τα μεγάλα ξένα ΜΜΕ τα οποία δίνουν μεγάλη έκταση στα αιματηρά επεισόδια και τις διαδηλώσεις σε όλη την Τουρκία και καταλήγουν σε ένα κοινό συμπέρασμα: ότι αυτές οι ταραχές στρέφονται εναντίον του Τούρκου πρωθυπουργού ο οποίος δείχνει να απειλεί το κοσμικό καθεστώς της χώρας με τα μέτρα που λαμβάνει.
Deutsche Welle: Δύσκολο για τον Ερντογάν να καταπνίξει το κίνημα
Για πολύ σημαντικές εξελίξεις που θα χαραχθούν στη μνήμη ως «τουρκικό καλοκαίρι» κάνει λόγο ο Τούρκος πολιτικός επιστήμονας Χουσεΐν Μπαγκσί, που διδάσκει στο Τμήμα Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Αγκυρας, και δημοσιεύεται στην Deutsche Welle.
Σε συνέντευξή του προς τη Γερμανική Ραδιοφωνία ο ειδικός εκτιμά ότι θα είναι εξαιρετικά δύσκολο για την κυβέρνηση Ερντογάν να καταπνίξει αυτό το κίνημα, το οποίο ο ίδιος χαρακτηρίζει την πρώτη μετά από 11 χρόνια εξωκοινοβουλευτική αντιπολίτευση κατά της κυβέρνησης. «Είναι η πρώτη φορά τα τελευταία 10 χρόνια που η κυβέρνηση Ερντογάν δέχεται τόσο σκληρή κριτική από τους πολίτες», σημείωσε.
Οπως σημειώνει ο πολιτικός επιστήμονας, ο Τούρκος πρωθυπουργός «έχει αναμιχθεί σε μεγάλο βαθμό στις ζωές των ανθρώπων. Θέλει να περιγράψει πώς πρέπει να ζουν οι άνθρωποι, και το κυριότερο, να φέρει τον ισλαμιστικό τρόπο σκέψης στην καθημερινή ζωή των Τούρκων. Αυτό δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό στην Τουρκία, ιδιαίτερα μετά τις κεμαλικές μεταρρυθμίσεις πριν από 90 χρόνια. (...) Μπορεί μέχρι σήμερα οι Τούρκοι πολίτες να του έδιναν τη δυνατότητα να κυβερνήσει, όχι όμως να αναμιχθεί και στην καθημερινότητά τους. Πρόκειται για μια αντίδραση των κοσμικών, αλλά και της ίδιας της κοινωνίας που δεν θέλει τον πρωθυπουργό να ορίζει, εάν είσαι καλός ή κακός μουσουλμάνος. Δεν είναι στις αρμοδιότητές του. Η Τουρκία αντιδρά για να μην εξελιχθεί η χώρα σε ένα ισλαμιστικό κράτος, το οποίο θέλουν εντέλει ο Τ. Ερντογάν και οι ακόλουθοί του. (...) Δεν θα τα καταφέρει όμως (...)». Ο Χουσεΐν Μπαγκσί επισημαίνει ότι οι πολίτες περιμένουν να δουν με ποιο τρόπο θα αντιδράσει τις επόμενες μέρες η κυβέρνηση και κυρίως ο πρωθυπουργός, ιδιαίτερα δε σε περίπτωση που συνεχιστούν και διευρυνθούν οι διαδηλώσεις.
Le Monde: Το Ταξίμ γίνεται πλατεία Ταχρίρ
Για «τουρκική άνοιξη» κάνει λόγο και η γαλλική εφημερίδα «Le Monde» στο κύριο άρθρο της. «Η πλατεία Ταξίμ» γίνεται η «πλατεία Ταχρίρ» της Κωνσταντινούπολης, όπως δηλώνουν κάποιοι διαδηλωτές, αναφέρει χαρακτηριστικά. Και εκτιμά ότι αυτό που μπορεί να θεωρηθεί σίγουρο είναι ότι αυτή η ξαφνική κινητοποίηση που εκτυλίχθηκε μέσα στην εβδομάδα στην κεντρική πλατεία της Κωνσταντινούπολης θα σημαδέψει πολιτικές ανατροπές στην Τουρκία.
Από την πλευρά της η «Liberation» αναρωτιέται πώς είναι δυνατόν η προστασία ενός πάρκου να προκάλεσε μια τόσο μεγάλη κινητοποίηση ενάντια στην κυβέρνηση; Και μήπως τελικά ήταν τα δένδρα που έκρυβαν το δάσος; Το πρωτοσέλιδο μάλιστα της εφημερίδας κυκλοφορεί με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Τουρκία: Ενας αέρας από άνοιξη».
Spiegel: Μεγαλώνει τη φτώχεια
Βάζοντας μεν τον τίτλο «Αραβική Ανοιξη», το Spiegel επισημαίνει: «Το Ταξίμ δεν είναι η Ταχρίρ, η κατάσταση στη χώρα είναι θεμελιωδώς διαφορετική από την Αίγυπτο του 2011». Ο Ερντογάν, υπενθυμίζει, επανεξελέγη με ισχυρότατη πλειοψηφία, πολλοί Τούρκοι τού αναγνωρίζουν ότι ανανέωσε τη χώρα και έβαλε ξανά στα πόδια της την τουρκική οικονομία.
Το πρόβλημα, για αυτή την ανάλυση, είναι αφενός το αυταρχικό στιλ διακυβέρνησης αλλά και η οικονομία, παρά την ανάκαμψη: «Ο τούρμπο-καπιταλισμός που στηρίζει η κυβέρνηση», γράφει το περιοδικό, «μεγαλώνει το ρήγμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών και προσπερνά ανάλγητα τους αδύναμους».
«Ούτε άνοιξη, ούτε αγανάκτηση» γράφει η ισπανική El Pais, που ερμηνεύει την εξέγερση ως αντίδραση στη στροφή της Αγκυρας μετά την επανεκλογή Ερντογάν από τα πρώτα χρόνια πραγματιστικής διακυβέρνησης. Η τουρκική κυβέρνηση, γράφει, έχει αρχίσει να απομακρύνεται από τη μάχη για την ένταξη στην ΕΕ, έχει προσπαθήσει όλο και επιθετικότερα να αμφισβητήσει τη μέχρι τώρα δομή του κράτους και «μπροστά σε όλα αυτά οι κεμαλιστές κινητοποιούνταν όπως μπορούσαν».
Νew York Times: Μάχη μεταξύ Ισλάμ και εκκοσμίκευσης στην Τουρκία
«Οι διαδηλώσεις στην Τουρκία αποκαλύπτουν τον ευρύτερο αγώνα για την ταυτότητα» τιτλοφορούν οι αμερικανικοί New York Times (NYT) την ανάλυσή τους τη Δευτέρα για τις τουρκικές ταραχές.
Δεν είναι τυχαίο ότι όλα ξεκίνησαν από την ανάπλαση ενός πάρκου -στο οποίο και εξετάζεται η ανέγερση τζαμιού. Πράγμα που «θα ήταν αδιανότητο στο Ταξίμ πριν από μία δεκαετία» όπως φροντίζει να υπογραμμίσει από την πλευρά του το Reuters.
Oι NYT επισημαίνουν πως αυτή η πάλη για το αστικό τοπίο αντανακλά «τη μάχη μεταξύ Ισλάμ και εκκοσμίκευσης» στην Τουρκία. Η διακυβέρνηση του Ερντογάν έχει εισάγει μέτρα που επιτρέπουν τη θρησκεία να γίνεται όλο και πιο ορατή στους δρόμους της χώρας ενώ η οικονομική του πολιτική έχει εκθρέψει «μία τάξη ευσεβών καπιταλιστών επιχειρηματιών, οι οποίοι έχουν μεταφερθεί από την αγροτική Ανατολία σε πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη».
Αντιθέτως, «η παλιά κοσμική ελίτ, που βλέπει τον εαυτό της ως κληρονόμο του Κεμάλ, έχει φθαρεί από αυτούς τους μετασχηματισμούς».
FAZ: Ο Ερντογάν δεν έχει λευκή κάρτα να κυβερνά συγκεντρωτικά
«Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν φαίνεται πως παρεξήγησε την εντυπωσιακή επανεκλογή του για κάρτα ελευθέρας ώστε να κυβερνά συγκεντρωτικά» γράφει η γερμανική FAZ.
Αυτού του είδους η μέθοδος διακυβέρνησης, σχολιάζει και πάλι η FAZ, «ίσως έχει πέραση στα προπύργια του AKP στην Ανατολία, αλλά όχι πια στην Κωνσταντινούπολη».
Financial Times: Σουλτάνος ο Ερντογάν
«Υστερα από μία δεκαετία στην πρωθυπουργία της Τουρκίας και τρεις θριαμβευτικές εκλογικές νίκες με αυξανόμενο ποσοστό των ψήφων σε αυξανόμενο ποσοστό συμμετοχής, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι -και συμπεριφέρεται- Αρχοντας των Δημοσκοπήσεων. Καθώς όμως αυξάνονται οι οσμές απολυταρχισμού στη νέο-ισλαμιστική κυβέρνηση έρχεται και η χαρακτηριστική μυρωδιά της ύβρεως – και αυτό αποδεικνύεται από τις διαδηλώσεις ενάντια στην ισοπέδωση ενός πάρκου για να χτιστεί ένα ακόμη εμπορικό κέντρο στην Κωνσταντινούπολη.
Η γενεσιουργός αιτία αυτής της μητροπολιτικής οργής είναι η καταστροφή του πάρκου Γκεζί, μία μικρή πράσινη όαση κοντά στην Πλατεία Ταξίμ στο χάος του κέντρου της Κωνσταντινούπολης που προορίζεται για αναδιαμόρφωση χωρίς όμως να έχει προηγηθεί δημόσια διαβούλευση - από μία κυβέρνηση που τάσσεται υπέρ της πρώτης αρχής και καθόλου υπέρ της δεύτερης.
Εάν όμως αυτές οι διαδηλώσεις -που κερδίζουν ισχύ, καθώς η τουρκική αστυνομία γεμίζει τις κεντρικές πλατείες με δακρυγόν - αφορούσαν μόνο έναν μικρό χώρο πρασίνου τότε δεν θα είχαν εξαπλωθεί σαν πλημμύρες πέρα από την Κωνσταντινούπολη προς την πρωτεύουσα Αγκυρα και δεκάδες άλλες πόλεις. Οσο ισχυρός κι αν είναι ο Ερντογάν, αυτή είναι μία δύσκολη στιγμή.
Το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) που δημιουργήθηκε από τις στάχτες δύο απαγορευμένων ισλαμικών κομμάτων σε μία μουσουλμανική εκδοχή της Χριστιανοδημοκρατίας, έχει αποδώσει πολλά από όσα υπόσχεται το όνομά του: Υπερδιπλασίασε το κατά κεφαλήν εισόδημα, διένειμε πλούτο, έδωσε πρόσβαση στην υγεία, στα σχολεία και σε νέους δρόμους, ενώ μία νέα γενιά «ανατολίτικων τίγρεων» επιχειρηματιών τα βάζει με το κατεστημένο των λίγων επιχειρηματικών ομίλων.
Ενας άλλος τρόπος να δει κανείς το ΑΚΡ είναι ως κόμμα των εργολάβων οι οποίοι έχτισαν ό,τι ήθελαν να χτίσουν και που έχουν συνηθίσει να ισοπεδώνουν ό,τι βρίσκεται στο δρόμο τους. Μόνο στην Κωνσταντινούπολη υπάρχουν σχέδια για νέο αεροδρόμιο, νέα γέφυρα στο Βόσπορο και κανάλι για πλοία, όπως επίσης και ένα τεράστιο τζαμί πάνω στο λόφο για να ρίχνει μία ματιά στα κοσμήματα της ισλαμικής αρχιτεκτονικής που υπάρχουν στην Πόλη.
Οι επικριτές του κ. Ερντογάν επίμονα τον κατηγορούν ότι έχει μετατραπεί σε νέο-Οθωμανό σουλτάνο, αλλά και ο χαρακτηρισμός του Φαραώ δεν είναι πολύ μακριά. Οπως έχουν δηκτικά παρατηρήσει και Τούρκοι ισλαμιστές, οι μουτζαχίντ ή οι επίδοξοι μαχητές των παλαιότερων δεκαετιών έχουν γίνει σήμερα εργολάβοι ή μεγιστάνες του κατασκευαστικού κλάδου.
Αυτές οι διαδηλώσεις όμως, αφορούν τόσο στην καταπάτηση του δημόσιου, κοινωνικού και πολιτιστικού χώρου του ΑΚΡ όσο και την ισοπέδωση αυτού του χώρου πρασίνου. Το νέο κατεστημένο του οποίου ηγείται ο κ. Ερντογάν έχει παραμερίσει πολιτικά την κοσμική ελίτ που κυριαρχούσε στη δημοκρατία που δημιουργήθηκε από τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. Συγκεκριμένα, έχει παραγκωνίσει τον στρατό. Αυτό απομάκρυνε τον αντιδημοκρατικό έλεγχο στην εκτελεστική εξουσία, αλλά ακόμη δεν έχει προκύψει κάτι πειστικό που να καλύπτει αυτό τον πολιτικό χώρο.
Κατά συνέπεια, το νέο καθεστώς αισθάνεται ελεύθερο να επανασχεδιάσει το κοσμικό σχολικό πρόγραμμα ή να καταπατήσει την ανεξαρτησία της Τουρκικής Ακαδημίας Επιστημών ή να επιβάλει περιορισμούς για το αλκοόλ. Η εχθρότητα σε αυτό που πολλοί κοσμικοί Τούρκοι βλέπουν ως επίθεση στον τρόπο ζωής τους αποκρυσταλλώνεται τώρα με διαδηλώσεις στους δρόμους σε μεγάλο βαθμό επειδή η κοσμική αντιπολίτευση – ειδικότερα το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα του Ατατούρκ – είναι ανίκανη.
Το πραγματικό δράμα της Τουρκίας του κ. Ερντογάν δεν είναι το κοσμικό φάσμα της υφέρπουσας θεοκρατίας, αλλά ότι η κεμαλική αντίσταση αποδεικνύεται μη εκλέξιμη, παγιδευμένη στο παρελθόν και εξαρτώμενη από στρατηγούς και δικαστές για να κερδίσει ό,τι συνεχίζει να χάνει στην εκλογική κάλπη.
Μέρος αυτού του δράματος είναι το παράδοξο ότι ο κ. Ερντογάν και το ΑΚΡ, πολιτικά εξαιρετικά σημαντικά αλλά παρανοϊκά ως προς τις εναντίον τους συνωμοσίες, συμπεριφέρονται σαν να είναι ακόμη η αντιπολίτευση – με τη διαφορά ότι ο βρόχος ανάδρασης αυτής της καλολαδωμένης πολιτικής μηχανής βραχυκυκλώθηκε από συκοφάντες.
Προτού κερδίσει την εξουσία τον Οκτώβριο του 2002, το ΑΚΡ πέρασε 22 μήνες συζητώντας εις βάθος με 41.000 άτομα ανά την χώρα. Τώρα, όπως παραδέχονται ακόμη και σύμμαχοί του, ο κ. Ερντογάν ακούει κυρίως τον εαυτό του.
Ο πρωθυπουργός, η πιο επιβλητική φιγούρα της Τουρκίας μετά τον Ατατούρκ, προτίθεται να υπογράψει ειρήνη με την πιο ανήσυχη κουρδική μειονότητα της χώρας και στη συνέχεια να γλιστρήσει τον επόμενο χρόνο στην προεδρική θητεία με ενισχυμένες εξουσίες. Με τόσο φιλόδοξη ατζέντα θα ήταν ανόητος να ανοίξει ένα νέο μέτωπο.
Η ύβρις μπορεί να μην έρχεται με τη μορφή μίας καλά οργανωμένης αντιπολίτευσης, αλλά έχει τον τρόπο να ταπεινώσει τους ισχυρούς».