Εντύπωση προκαλεί η φουτουριστική έκθεση ενός Βέλγου καλλιτέχνη, ο οποίος παρουσιάζει ένα καταστροφικό σενάριο για την Ευρωπαϊκή Ενωση, με στόχο να αφυπνίσει τον κόσμο για την ανάγκη να ξαναγεννηθεί το όνειρο ενοποίησης των πολιτών στη «γηραιά ήπειρο».
Η έκθεση αυτή, με τίτλο «Domo de Europa historia en ekzilo», η οποία γίνεται στο πλαίσιο πολιτιστικού φεστιβάλ θα διαρκέσει ως τις 14 Ιουνίου στην Ευρωπαϊκή Συνοικία των Βρυξελλών (www.kvs.be).
Το σενάριο τοποθετείται στο έτος 2018, όπου η η ΕΕ καταρρέει και το ευρώ εξαφανίζεται. Εισερχόμενος σε ένα οικοτροφείο που δε λειτουργεί πια σε έναν μικρό δρόμο των Βρυξελλών, ο επισκέπτης καλείται «να αφήσει πίσω του όλα τα σημεία αναφοράς του». Μεταφέρεται στο 2060 και ανοίγει την πόρτα της έκθεσης: «Η ζωή στην πρώην Ευρωπαϊκή Ένωση: τα τελευταία χρόνια της μακράς ειρήνης», η οποία τον φέρνει πίσω 50 χρόνια, στις αρχές του 21ου αιώνα.
Σε τέσσερις ορόφους, αυτό το «εφήμερο μουσείο» του περιγράφει πως η ΕΕ άκμασε και συγκέντρωσε 33 μέλη στους κόλπους της, με τις τελευταίες χώρες να εντάσσονται σε αυτήν το 2017, προτού αρχίσει να καταρρέει, θύμα της «Μεγάλης Υφεσης», η οποία, μετά την Ελλάδα και την Ισπανία, επεκτάθηκε στην Γαλλία και στις χώρες της Μπενελούξ.
«Εκείνους τους αβέβαιους καιρούς, τα στραβά του παρελθόντος φαίνονταν περισσότερο μεταδοτικά από το όνειρο μιας ενωμένης Ευρώπης. Τα ευρωσκεπτικιστικά, τα εθνικιστικά και τα αποσχιστικά κινήματα ευημερούσαν», αναφέρεται σε ένα πανό της έκθεσης. Και προς το 2018-2020, «η Ευρώπη ξανακύλησε και έγινε ξανά αυτό που ήταν πάντα: μια πολιτικά διαιρεμένη ήπειρος».
Σαθροί τοίχοι, κιτρινισμένη αφίσα
Ο Φλαμανδός καλλιτέχνης Τόμας Μπέλινκ ζωντανεύει αυτήν την κάθοδο στην κόλαση εμπνεόμενος από τα απαρχαιωμένα και νοσταλγικά μουσεία που έχει επισκεφθεί στην Ανατολική Ευρώπη. Καμία διαδραστική οθόνη, κανένα βίντεο. Οι τοίχοι είναι σαθροί. Η αφίσα που χαιρετίζει το Νόμπελ Ειρήνης που πήρε το 2012 η ΕΕ κιτρινισμένη. Οι προθήκες, κακά φωτισμένες, είναι καλυμμένες από σκόνη.
Σε αυτές εκτίθενται συμβολικά κειμήλια της παρωχημένης εποχής του «γλυκού ευρωπαϊκού ονείρου»: ένα μπαλόνι για την ΕΕ του 2014 και τα πρώτα χαρτονομίσματα του ευρώ.
Ο επισκέπτης του έτους 2060 ανακαλύπτει επίσης πως «προς το συμφέρον της Εναρμόνισης και της Ολοκλήρωσης, η ΕΕ φρόντιζε ακόμη και για τις πιο μικρές λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής των πολιτών της». Με τέτοιο πάθος που το 2017, το Κοινοτικό Κεκτημένο, το οποίο απαρτιζόταν από το σύνολο των κανονιστικών κειμένων της ΕΕ, είχε φτάσει τις 311.000 σελίδες και σε βάρος τον 1,5 τόνο.
«Δημιουργώ απόσταση για να τους βοηθήσω»
Σπάνια σύγχρονοι καλλιτέχνες αγγίζουν το θέμα της Ευρώπης στο έργο τους, παρά την πανταχού παρουσία της στην καθημερινή ζωή. Αυτό συμβαίνει «αναμφιβόλως επειδή δεν γεννάει το όνειρο και είναι δύσκολο να προσωποποιηθεί», δηλώνει ο Τόμας Μπέλινκ. «Όταν έλεγα στους ανθρώπους ότι δουλεύω πάνω στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έπαιρναν ένα ύφος έκπληξης», σημειώνει ο 29χρονος Βέλγος.
Αυτό είναι κρίμα, σύμφωνα με τον ίδιο, γιατί οι καλλιτέχνες είναι αυτοί που δίνουν τροφή σε συζητήσεις. «Μεταφέροντας τους επισκέπτες στο μέλλον, δημιουργώ μια απόσταση για να τους βοηθήσω να παρατηρήσουν αυτό που γίνεται μπροστά στα μάτια τους», σημειώνει.
Αν και ο επισκέπτης βγαίνει λίγο προβληματισμένος από την έκθεση αυτή, ο Μπέλινκ δηλώνει ότι «δεν ήθελε να συμβάλει» στην απαισιοδοξία που υπάρχει σήμερα στην Ευρώπη. «Αντιθέτως. Δεν είμαι καθόλου ευρωσκεπτικιστής. Πιστεύω στο ευρωπαϊκό σχέδιο. Ο λόγος που ασκώ κριτική είναι για να δείξω ότι αυτό πρέπει να ξαναγεννηθεί, να αλλάξει, προτού να είναι πολύ αργά».
Η πρόκληση αυτή είναι τεράστια αν αναλογιστεί κανείς το γεγονός ότι σε έναν χρόνο το ποσοστό των πολιτών της ΕΕ που υποστηρίζουν το ευρωπαϊκό σχέδιο έπεσε από το 60% στο 45%, σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση του ερευνητικού κέντρου Pew.