Συχνά βλέπουμε ανθρώπους οι οποίοι είναι πολύ πλούσιοι και άλλους οι οποίοι βρίσκονται στο άλλο άκρο. Προσπαθώντας να εξακριβώσουμε τον λόγο για τον οποίο συμβαίνει αυτό θα πούμε πως υπεύθυνη είναι η σκληρή δουλειά, η εξυπνάδα, οι σωστές επιλογές και άλλες αρετές του επιτυχημένου ατόμου. Το businessweek εξηγεί ότι είναι απλά θέμα τύχης.
Στο αρχικό συμπέρασμα καταλήγουμε κάνοντας σύγκριση ανάμεσα σε άτομα τα οποία βρίσκονται στο ίδιο περιβάλλον με εμάς και έχουν ίσες ευκαιρίες ανάπτυξης. Αν όμως μελετήσουμε περιπτώσεις σε ένα ευρύτερο φάσμα ατόμων θα καταλάβουμε πως οι επιλογές μας και οι ικανότητές μας δεν παίζουν τόσο σημαντικό ρόλο όπως αρχικά νομίζαμε. Ίσως τελικά αυτός ο κόσμος να μην είναι τόσο δίκαιος όσο θα θέλαμε.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας «άδικης» κοινωνίας αποτελούν οι ΗΠΑ. Σχεδόν τα μισά έσοδα της χώρας καταλήγουν στο 20% του πληθυσμού ενώ το 10% ελέγχει το 70% του πλούτου. Μπορεί αυτά τα νούμερα να είναι υπερβολικά -αν και αληθή- αλλά ακόμα και σε χώρες που χαρακτηρίζονται από κοινωνική ισότητα δεν θα δούμε μεγάλη διαφορά σε σχέση με τις ΗΠΑ. Που οφείλεται όμως αυτό; Μπορεί οι προσωπικές επιλογές μας να καθορίζουν την κοινωνική μας θέση και την ευημερία μας σε σχέση με τον μέσο όρο των ατόμων που απολαμβάνουν τις ίδιες ευκαιρίες με εμάς αλλά ο μέσος όρος καθορίζεται από παράγοντες που δεν μπορούμε να ελέγξουμε. όπως για παράδειγμα σε ποια κοινωνική τάξη ανήκουν οι γονείς μας. Με λίγα λόγια γίνεται κατανοητό πως άσχετα από το πόσο σκληρά προσπαθούμε να αναρριχηθούμε στην κλίματα της ευημερίας κάποιοι άλλοι βρίσκονται αρκετά ψηλότερα από εμάς καθώς ξεκίνησαν από μεγαλύτερο ύψος την αναρρίχησή τους γιατί πολύ απλά έτυχε να είναι γόνοι μεγάλων οικογενειών ή να ευνοηθούν σε κάποια φάση της ζωής του με διάφορους τρόπους. Ο μέσος όρος του δικού μας υποσυνόλου είναι πιο χαμηλά από τον μέσο όρο ενός ευρύτερου συνόλου.
Καθοριστικό ρόλο παίζει φυσικά ο παράγοντας οικογένεια. Τα νούμερα δείχνουν ότι ο πλούτος που απολαμβάνουν τα παιδιά μια οικογένειας έχει άμεση σχέση με αυτόν των γονιών τους και αυτό δεν πρέπει να προκαλεί εντύπωση, καθώς μια οικογένεια που «έχει», μπορεί και να παρέχει στα παιδιά της και αυτά με τη σειρά του έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτυχθούν εφόσον έχουνε τα απαραίτητα εφόδια από τους γονείς τους. Αυτός είναι ο κανόνας και φυσικά έχει τις εξαιρέσεις του. Σύμφωνα με έρευνες που έγιναν στις ΗΠΑ αν ο πατέρας ενός ατόμου δεν έχει απολυτήριο λυκείου, τότε ο ίδιος έχει οκτώ φορές παραπάνω πιθανότητες να μην το πάρει επίσης. Συγκεκριμένα η πιθανότητα είναι 22,3% στην πρώτη περίπτωση, ενώ σε σύγκριση με άτομα των οποίων ο πατέρας έχει απολυτήριο λυκείου, η πιθανότητα για αυτά να μην καταφέρουν να το πάρουν είναι 2,9%.
Φυσικά το φαινόμενο αυτό κάνει την εμφάνισή του και σε άλλες πτυχές της ζωής όπως για παράδειγμα στην εύρεση εργασίας. Στις ΗΠΑ πάλι, οι μισές ευκαιρίες για εργασία προέρχονται από το οικογενειακό ή το φιλικό περιβάλλον. Επίσης όσον φορά τους άντρες, το 40% από αυτούς έχουν εργαστεί στην ίδια εταιρεία με τους γονείς τους και το ποσοστό αυτό αυξάνεται ακόμα πιο πολύ, έως και 70%, καθώς πλησιάζουμε τις περιπτώσεις που απολαμβάνουν μεγαλύτερο μέρος του πλούτου μιας κοινωνίας. Με λίγα λόγια, γίνεται κατανοητό πως αν κάποιος απολαμβάνει σε μια δουλειά ένα καλό εισόδημα είναι πολύ πιθανό οι απόγονοί του να ακολουθήσουν τα χνάρια του καθώς έχουν την ευκαιρία να το κάνουν. Χαρακτηριστικό είναι πως το ένα τρίτο των ατόμων που καταλαμβάνουν διευθυντικές θέσεις σε εταιρείες, έχουν σχέσεις συγγένειας με τους προκατόχους τους. Αυτά τα στοιχεία προέρχονται από τις ΗΠΑ αλλά κανείς δεν θα διαφωνήσει αν πούμε πως το φαινόμενο είναι σίγουρα παρόμοιο και στη χώρα μας, αν όχι πανομοιότυπο.
Σε παγκόσμιο επίπεδο τα στοιχεία συνηγορούν στην αρχική μας υπόθεση. Οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι καθώς βγάζουν περισσότερα χρήματα σε σχέση με αυτούς που βρίσκονται χαμηλότερα στην κλίμακα. Σύμφωνα με τον Branko Milanovic, τα δύο τρίτα σχεδόν της κοινωνικοοικονομικής ανισότητας μπορούν να εξηγηθούν με γεωγραφικά κριτήρια. Αν λάβουμε υπόψη τους παράγοντες οικογένεια και τοποθεσία μαζί, τότε το 80% του εισοδήματος ενός ενήλικου ατόμου σε σύγκριση με τον παγκόσμιο μέσο όρο έχει άμεση σχέση με το που και από ποιον γεννήθηκε.
Τι μπορούμε όμως να κάνουμε για να κάνουμε το κόσμο μας λίγο πιο δίκαιο ώστε να επωφεληθούν αυτοί που πραγματικά το αξίζουν; Για αρχή πρέπει να εξασφαλίσουμε σε όλους κάποια βασικά όπως καλή διατροφή, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και κυρίως ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση από την νηπιακή ηλικία μέχρι και το πανεπιστήμιο. Πρέπει επίσης να εξασφαλίσουμε αξιοκρατία στις προσλήψεις. Αυτοί που πραγματικά έχουν τα προσόντα να προωθούνται στις σωστές θέσεις και όχι αυτοί οι οποίοι έχουν τις κατάλληλες διασυνδέσεις. Τα παραπάνω μοιάζουν απίθανα αλλά αυτή είναι η μόνη λύση.
Εν κατακλείδι πρέπει να αποδεχθούμε πως καλώς ή κακώς η τύχη είναι ένας παράγοντας που παίζει τον σημαντικότερο ρόλο στην ευημερία μας σε σχέση με τα προσόντα μας και την προσπάθεια που καταβάλουμε. Φυσικά αυτό δεν σημαίνει πως αν δεν είστε γόνος μεγάλης και πλούσιας οικογενείας θα αποτύχετε στον επαγγελματικό τομέα. Θα χρειαστεί σίγουρα να καταβάλετε περισσότερη προσπάθεια και ίσως να έχετε λιγότερες ευκαιρίες. Στο κάτω κάτω αυτό που μας χαρακτηρίζει πραγματικά σαν ανθρώπους και ο λόγος για τον οποίο μπορούμε να αισθανόμαστε περήφανοι είναι αυτά που έχουμε επιτύχει και όχι τα εφόδια που μας παρείχαν οι γονείς μας και οι διάφορες συγκυρίες.
Με πληροφορίες από businessweek.com