H Μαρίνα Γουόκερ Γκεβάρα είναι αναπληρώτρια διευθύντρια της Διεθνούς Σύμπραξης Ερευνητών Δημοσιογράφων, της ομάδας δηλαδή που κατάφερε εσχάτως να φωτίσει το σκοτεινό λαβύρινθο των offshore εταιρειών. Όπως λέει, αρχικά στην έρευνα συμμετείχαν μόλις 15 άτομα. Στην πορεία, βέβαια και καθώς η έρευνα γινόταν ολοένα και πιο απαιτητική, η ομάδα μεγάλωσε και σε αυτή συμπεριλήφθηκε και η ελληνική εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ».
«Αυτό που μπορώ να πω για τις ελληνικές περιπτώσεις με τις οποίες ασχολήθηκα είναι ότι σίγουρα οι δικαιούχοι προσπαθούσαν να κρατήσουν κρυφές τις υπεράκτιες εταιρείες τους. Χρησιμοποιούσαν όλα εκείνα τα "εργαλεία" που προσφέρει ο κόσμος των offshore για να μη φαίνεται η σχέση τους με αυτές: εντεταλμένους διευθυντές, υπεράκτιες που συνδέονταν μεταξύ τους, πολύπλοκες διαρθρώσεις σε πολλαπλά επίπεδα.
Ενα ακόμη στοιχείο που βρήκα ενδιαφέρον στις περιπτώσεις που εξέτασα ήταν ότι όλοι οι συνδεόμενοι ισχυρίζονταν πως ποτέ δεν είχαν κέρδη από τις offshore, ότι τα χρήματα από αυτές τις εταιρείες ποτέ δεν "ακούμπησαν" την Ελλάδα. Γιατί τις είχαν τότε; Γιατί να μπει κανείς στον κόπο να συστήσει πολύπλοκα υπεράκτια σχήματα με όλους αυτούς τους αχυρανθρώπους και όλες οι εταιρείες τελικά να είναι "μη κερδοφόρες" ή "εν υπνώσει";
Η δεύτερη, πιο ουσιαστική επαφή με τα στοιχεία που διέρρευσαν από τον φορολογικό παράδεισο της Καραϊβικής έγινε σε μεγάλη πόλη της Ανατολικής Ευρώπης στις αρχές Οκτωβρίου. Εκεί, μέλος της ICIJ με φιλοξένησε επί τρεις ημέρες στο γραφείο του παρέχοντάς μου πρόσβαση σε ολόκληρο το σετ των δεδομένων. Με τη λίστα των ονομάτων που είχε αποστείλει η Μαρίνα άρχισε η αναζήτηση των συνδεόμενων εταιρειών, των αχυρανθρώπων, των δικηγόρων και των μεσαζόντων - μια διαδικασία που ενέπλεκε τη χρήση κωδικών ανάμεσα σε χιλιάδες εγγραφές στοιχείων για τον υπεράκτιο κόσμο.
Μάλιστα για να μπορεί να κάνει τη δουλειά του το μέλος της ICIJ που με φιλοξενούσε, αναγκάστηκε να αγοράσει νέο υπολογιστή, με πανίσχυρους επεξεργαστές και τεράστιους αποθηκευτικούς χώρους. Και πάλι όμως καθυστερούσε.
Μια αρχική ανάλυση του σκληρού δίσκου με τα στοιχεία των οφσόρ που είχαν στείλει ανώνυμα στον Τζέραρντ Ράιλ, νυν διευθυντή της ICIJ, έγινε στην Ουάσιγκτον. «Τότε έγραφε ένα βιβλίο για το σκάνδαλο Firepower στην Αυστραλία και είχε αποκτήσει διασυνδέσεις στον κόσμο των offshore. Ουσιαστικά έλαβε ταχυδρομικά έναν σκληρό δίσκο που περιείχε όλα τα δεδομένα. Ο Τζέραρντ δεν τα πάει καθόλου καλά με τις νέες τεχνολογίες - είναι παραδοσιακός ρεπόρτερ και καθόταν και κοιτούσε για αρκετό καιρό το δίσκο πριν αποφασίσει να τον ψάξει.
Σύντομα έγινε αντιληπτό ότι στο πρότζεκτ έπρεπε να συμμετάσχουν και εξειδικευμένοι τεχνικοί, όπως και έγινε: αναλυτές δεδομένων από τη Γερμανία, τη Βρετανία και σε δεύτερο στάδιο από την Κόστα Ρίκα άρχισαν την επεξεργασία ώστε να μπορεί κάποιος να διαβάσει και να ψάχνει τα 260 gigabytes ευαίσθητων πληροφοριών που φιλοξενούνταν στον σκληρό δίσκο».
Οι λίστες
Κομβικό σημείο της έρευνας, σύμφωνα με τη Μαρίνα, ήταν ο Σεπτέμβριος του 2012 όταν δημιουργήθηκαν οι λίστες των ονομάτων ανά χώρα. Αυτό έγινε εφικτό λόγω της υπομονής και επιμονής της ερευνητικής ομάδας στη Νέα Ζηλανδία με επικεφαλής τον Νίκι Χάγκερ - έναν από τους δημοσιογράφους που αποκάλυψαν την ύπαρξη του παγκόσμιου δικτύου υποκλοπών Εσελον, στο οποίο συμμετείχαν οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, Μεγάλης Βρετανίας, Καναδά, Νέας Ζηλανδίας και Αυστραλίας.
Ο Νίκι και η ομάδα του ψάχνοντας τα στοιχεία ένα ένα, ανάμεσα σε δεκάδες χιλιάδες εγγραφές, δημιούργησαν αυτές τις λίστες ώστε να μπορούν τα στελέχη από τα κεντρικά στην Ουάσιγκτον να προχωρήσουν στις συνεργασίες με τους δημοσιογράφους από τις χώρες στις οποίες εντοπίζονταν τα συνδεόμενα πρόσωπα με τις offshore. «Πριν από αυτό δεν είχαμε κάτι ουσιαστικό στα χέρια μας για να αρχίσουμε τις νέες συνεργασίες» σχολιάζει η Μαρίνα. Τα 20 άτομα που ασχολούνταν με το πρότζεκτ το Σεπτέμβριο έγιναν 40 τον Οκτώβριο και 50-60 μέχρι το τέλος του 2012.