Οι τουρκικές σειρές εμφανιστηκαν πριν από 15 χρόνια όταν ξεκίνησε να λειτουργεί το πρώτο δορυφορικό, τουρκικό τηλεοπτικό δίκτυο που άρχισε να εκπέμπει σε όλο τον κόσμο.
Μαζί του άρχισε να ακμάζει και ένα νέο είδος δραματικών σειρών, γνωστών στα τουρκικά ως «dizi» με ιδιαίτερη απήχηση στον αραβικό κόσμο, αλλά και στην Ελλάδα.
Οι τουρκικές σειρές εκτόπισαν τις μεξικάνικες
Το νέο τουρκικό είδος καθημερινής σαπουνόπερας ξεπέρασε γρήγορα σε δημοφιλία τις μεξικάνικες, αμερικάνικες και κορεατικές σαπουνόπερες, που αναφέρονταν σε έναν εντελώς διαφορετικό κόσμο. Ξεπέρασαν όμως ακόμη και τις δημοφιλείς σειρές της συριακής τηλεόρασης, που ήταν πολύ αγαπητές μέχρι το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου.
Οπως αναφέρει η DW ένα μεγάλος μέρος των 200 εκατομμυρίων νοικοκυριών που διαθέτουν τηλεόραση σε χώρες της μέσης Ανατολής αγκάλιασε αμέσως με θέρμη τους πρωταγωνιστές των ρομαντικών τουρκικών σειρών. Έγιναν έτσι είδωλα του αραβικού κόσμου, αφού μέσω της μεταγλώττισης μιλούσαν πλέον αραβικά και είχαν αποκτήσει γνώριμα αραβικά ονόματα. Αυτές οι ακριβές τηλεοπτικές παραγωγές με τα δίωρα καθημερινά επεισόδια είχαν σαν βασικά θέματα τον έρωτα, την αγάπη, τον γάμο, την οικογένεια, την πατριαρχία, τους αγώνες ενάντια σε κάθε είδους εμπόδια, τη δικαιοσύνη.
Τι κάνει τις τουρκικές σαπουνόπερες τόσο ξεχωριστές
Οι τίτλοι κάποιων από τις διάσημες τουρκικές σειρές, όπως «Χίλιες και μία νύχτες», «Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής», «Πειρασμός», «Kara Sevda» είναι ενδεικτικοί. Τα μοτίβα είναι κοινά: έντονη πλοκή, εντυπωσιακά σκηνικά και ειδυλλιακά εξωτερικά γυρίσματα, μουσικά θέματα με τα οποία ταυτίζεται το κοινό. Ένα άλλο κοινό στοιχείο τους είναι ότι όλες οι τουρκικές σαπουνόπερες έχουν περάσει από τον έλεγχο του Τουρκικού Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου κι έτσι δεν περιέχουν «σκηνές που θεωρούνται άσεμνες ή που μπορεί να προσβάλλουν τα χρηστά ήθη». Έτσι λείπουν οι τολμηρές ερωτικές σκηνές, το γυμνό, τα παθιασμένα φιλιά ή ακόμη σκηνές έντονης βίας.
Ένα άλλο γνώρισμα που τις έχει κάνει ιδιαίτερα αγαπητές στο αραβικό κοινό είναι ότι όχι απλώς μεταγλωττίζονται στα αραβικά, αλλά χρησιμοποιούν την προφορά και τους ιδιωματισμούς κάθε αραβικής χώρας ξεχωριστά. Αυτό δεν είχε γίνει για παράδειγμα με καμία μεξικάνικη η κορεάτικη σαπουνόπερα. Τέλος με το περιεχόμενο των τουρκικών σειρών μπορεί να ταυτιστεί πιο εύκολα το αραβικό κοινό, τα θέματα είναι λίγο-πολύ γνωστά και οι αναφορές πιο οικείες.
Τεράστιες τουρκικές επιτυχίες
Γεγονός είναι πλέον ότι οι τουρκικές σαπουνόπερες έχουν καταφέρει να κερδίσουν τη δική τους θέση στον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Οι «Χίλιες και μία νύχτες» προβλήθηκαν σε 80 χώρες. Ακολούθησε η μεγάλη επιτυχία του «Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή», με 500 εκατομ. τηλεθεατές διεθνώς. Χάρη σε αυτές τις σειρές εκτοξεύθηκε και ο αριθμός των τουριστών από αραβικές χώρες στην Κων/πολη. Mεγάλη επιτυχία σημειώνει φέτος στο Πακιστάν η σειρά «Ανάσταση-Ερτουγκρούλ» με αναφορές στον Ερτουγκρούλ Μπέι και τις πρώτες μάχες των Οθωμανών κατά των Χριστιανών.
Η σειρά άρχισε να προβάλλεται στην κρατική πακιστανική τηλεόραση πριν από το Ραμαζάνι, μετά μάλιστα από ανακοίνωση του πρωθυπουργού της χώρας Ιμράν Καν. Έκτοτε η δημοτικότητα του Ταγίπ Ερντογάν στο Πακιστάν εκτοξεύθηκε. «Μια ισλαμιστική Τουρκία έγινε το πρότυπο του Πακιστάν» αναφέρει ο ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής Τζέιμς Ντόρσεϊ.
Πιέσεις και ανταγωνισμός
Γεγονός είναι όμως και ότι πριν από πέντε χρόνια η τουρκική τηλεοπτική βιομηχανία κέρδιζε 80 εκατομμύρια δολάρια ετησίως στη Μέση Ανατολή, αλλά το 2020 τα κέρδη ανήλθαν μόλις 15 εκατομμύρια δολάρια. Τι έχει αλλάξει; «Πριν από το 2018, η Μέση Ανατολή ήταν η καλύτερη αγορά εξαγωγής τουρκικών σειρών, τώρα υπάρχει ένα ανεπίσημο μποϋκοτάζ, που οδήγησε σε μείωση των εσόδων κατά 80%», προσθέτει ο Ίζε Πίντο από την εταιρεία παγκόσμιας προώθησης των τουρκικών σειρών. Όλα ξεκίνησαν μετά το μποϋκοτάζ της Σαουδικής Αραβίας για την προβολή της σειράς «Νουρ», όταν ο Μεγάλος Μουφτής της χώρας, Σεΐχης Άμπντελ Αζίζ Αλ Σέιχ, χαρακτήρισε το περιεχόμενο της σειράς «αντιισλαμικό». Ισχυρίστηκε μάλιστα ότι όσα κανάλια μεταδίδουν τη σειρά «είναι εχθροί του Θεού και το Προφήτη του». Τη Σαουδική Αραβία ακολούθησαν και άλλες χώρες.
Μια άλλη χαμένη αγορά είναι η Αίγυπτος, όπου η μετάδοση περιεχομένου της τουρκικής τηλεόρασης έχει απαγορευθεί από το 2013, μετά το πραξικόπημα εναντίον του τότε προέδρου Μοχάμεντ Μούρσι. Ένας άλλος λόγος που οδήγησε στην απαγόρευση τουρκικών τηλεοπτικών παραγωγών είναι η υποστήριξη από την Τουρκία των Αδελφών Μουσουλμάνων. Ωστόσο παρά τα εμπόδια οι τουρκικές σειρές φαίνονται… πολύ σκληρές για να πεθάνουν. Νέες ελπίδες γεννά η διανομή τους μέσα από νέες πλατφόρμες όπως το YouTube, το Starz Play,το Netflix, το MBC ή η OSN. Πάντως στο παιχνίδι του ανταγωνισμού φιλοδοξεί να μπει και η Σαουδική Αραβία. Ήδη η σειρά «Βασίλεια της Φωτιάς» (Kingdoms of Fire) κόστισε 40 εκατομ. δολάρια και είναι ο μεγάλος αντίπαλος του «Ερτουγκρούλ». Παρουσιάζει δε τους Οθωμανούς ως «τυραννικούς κατακτητές που έπληξαν για αιώνες τον αραβικό κόσμο».