Έναν χρόνο από τη μέρα που ο Βλαντίμιρ Πούτιν εξαπέλυσε την πολεμική μηχανή της Ρωσίας η Ουκρανία αντιστέκεται λυσσαλέα εν μέρει χάρη στην αποφασιστικότητα του προέδρου της, Βολόντιμιρ Ζελένσκι, που άφησε άναυδους πολλούς και αιφνιδίασε το Κρεμλίνο.
Επί έναν ολόκληρο χρόνο ο Ζελένσκι ηχογραφεί καθημερινά βίντεο με δηλώσεις του στο γραφείο του, σε καταφύγια ή αλλού, που εξιστορούν τον πόλεμο κατά της χώρας του, ένα παγκόσμιο ρεκόρ που ουδείς άλλος ηγέτης στον πλανήτη έχει καταφέρει.
Οι ομιλίες του τεκμηριώνουν πώς ο ίδιος και η χώρα του έχουν αλλάξει από την έναρξη της ευρείας κλίμακας εισβολής της Ρωσίας. Στις 23 Φεβρουαρίου 2022, λίγες ώρες πριν επιτεθεί η Ρωσία στην Ουκρανία, ο Ζελένσκι ηχογράφησε ένα ειδικό μήνυμα προς τους συμπατριώτες του και τους Ρώσους υπηκόους, προσπαθώντας να αποτρέψει τη σύγκρουση. Κάλεσε τους Ρώσους να βγουν στους δρόμους σε ένδειξη διαμαρτυρίας και — μιλώντας στα ρωσικά — προειδοποίησε επίσης ότι «αν μας επιτεθούν, εάν γίνει απόπειρα να πάρουν τη γη μας, την ελευθερία μας, τις ζωές μας και των παιδιών μας, θα υπερασπιστούμε τους εαυτούς μας». «Αν επιτεθείτε, θα είμαστε απέναντί σας, δεν θα γυρί8σουμε την πλάτη», πρόσθεσε. Ήταν η τελευταία φορά που ο Ζελένσκι εμφανίστηκε ξυρισμένος, με κοστούμι και γραβάτα στην κάμερα.
«Πυρομαχικά θέλω, όχι μέσο φυγάδευσης»
Tην ώρα που οι εισβολείς έμπαιναν στην Ουκρανία προτάθηκε στον Ζελένσκι να διαφύγει στο εξωτερικό, αλλά εκείνος απέρριψε την προσφορά, απαντώντας: «Η μάχη είναι εδώ. Πυρομαχικά χρειάζομαι, όχι μέσο φυγάδευσης», διαψεύδοντας τις εκτιμήσεις του Πούτιν ότι θα το έσκαγε για την δυτική Ουκρανία, ή σε κάποια χώρα της Δύσης.
Την επομένη ο Ζελένσκι βγήκε στους δρόμους του Κιέβου και βιντεοσκόπησε τον εαυτό του διαψεύδοντας τις φήμες ότι το έσκασε. “Ya tut”, «είμαι εδώ», είπε στους συμπατριώτες του στην «πιο καθοριστική στιγμή» του πολέμου, σύμφωνα με τον καθηγητή του Τμήματος Πολεμικών Σπουδών του King’s College του Λονδίνου, Μάικλ Κλαρκ. «Εκείνο το σύντομο μήνυμα έδωσε στον ουκρανικό λαό την αίσθηση ότι η κατάσταση δεν ήταν απελπιστική». Έδωσε, όμως κατά τον Κλαρκ και στους δυτικούς υποστηρικτές της Ουκρανίας «κάτι για να βασίσουν την πολιτική που θα ακολουθούσαν στη συνέχεια». «Αν το είχε σκάσει τότε ο Ζελένσκι με την οικογένειά του για να σωθούν -μια πρακτική επιλογή που ήταν διαθέσιμη για εκείνον εκείνη τη στιγμή – η Μόσχα θα είχε τώρα τον έλεγχο της Ουκρανίας», πρόσθεσε.
Η επίσκεψη Ζελένσκι στην Ουάσιγκτον
Στις 21 Δεκεμβρίου, στο πρώτο του ταξίδι στο εξωτερικό από την έναρξη του πολέμου, ο 45χρονος Ζελένσκι εμφανίστηκε ενώπιον του Κογκρέσου των ΗΠΑ κι απευθυνόμενος «σε όλους εκείνους που εκτιμούν την ελευθερία και τη δικαιοσύνη», διατράνωσε: «η Ουκρανία είναι ζωντανή».
Ακολούθησαν τα ταξίδια του Ζελένσκι στη Βρετανία και διάφορα κράτη μέλη της ΕΕ και στις Βρυξέλλες νωρίτερα αυτόν τον μήνα, πριν την αιφνιδιαστική ιστορική επίσκεψη του Τζο Μπάιντεν στο Κίεβο την περασμένη Δευτέρα για να επιβεβαιώσει την «αταλάντευτη προσήλωση των ΗΠΑ στη δημοκρατία, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας». Τόσο η επίσκεψη Ζελένσκι στις ΗΠΑ, όσο και το ταξίδι του Μπάιντεν στην Ουκρανία «ήταν απίστευτα σημαντικά και συμβολικά», σημειώνει ο σύμβουλος του υπουργείου Εσωτερικών της Ουκρανίας, Άντον Γκερασένκο.
Τα ταξίδια αυτά ήταν μέρος αυτού που καθιστά τον Ζελένσκι έναν από τους λίγους εξέχοντες ηγέτες στην παγκόσμια ιστορία, εκτιμά ο ταγματάρχης ε.α. Χάμις ντε Μπρέτον-Γκόρντον, πρώην διοικητής των βρετανικών και νατοϊκών δυνάμεων ραδιοβιοχημικού πολέμου. Η επίσκεψη στην Ουάσιγκτον ήταν «κλειδί» όπως και η συγκυρία που επέλεξε ο Ζελένσκι για τα ταξίδια του στο Λονδίνο, το Παρίσι και τις Βρυξέλλες, καθώς πέρα από την πολιτική στήριξη βοηθούν τους φορολογούμενους των κρατών αυτών να καταλάβουν που πάνε τα χρήματά τους και «τι σημαίνει ο πόλεμος αυτός γι’ αυτούς», προσθέτει ο πρώην υπουργός Υποδομών της Ουκρανίας, Βολόντιμιρ Ομέλιαν.
Zελένσκι: Ένας «μετρ» επικοινωνιολόγος
Από την πρώτη μέρα του πολέμου, στις 24 Φεβρουαρίου ο Ζελένσκι άφησε στην άκρη τα κοστούμια και τα πουκάμισα και εμφανίζεται με χακί, στρατιωτικού τύπου ενδύματα. Έτσι τον γνώρισε η υφήλιος, έτσι εμφανίστηκε σε αμέτρητες συνεντεύξεις και στα εξώφυλλα εφημερίδων και περιοδικών.
Αρχικά, ο Ζελένσκι άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο παραχωρήσεων προς τη Ρωσία , για παράδειγμα σχετικά με πιθανή ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Αλλά όταν άρχισαν να βγαίνουν στο φως αναφορές για ρωσικά εγκλήματα πολέμου και την προσάρτηση ουκρανικού εδάφους, ο Ζελένσκι σκλήρυνε τη στάση του, γνωρίζοντας ότι τον υποστήριζαν οι περισσότεροι Ουκρανοί.
Στον ένα χρόνο του πολέμου ο Ζελένσκι έχει επικεντρωθεί σε αυτό που κάνει καλύτερα: στην επικοινωνία. Η κάμερα είναι το πιο ευδιάκριτο όπλο του — έχει τραβήξει βίντεο στο Κίεβο, σκορπίζοντας ελπίδα με τις κατάλληλες λέξεις, έχει επισκεφθεί επανειλημμένα τα μέτωπα, συναντώντας Ουκρανούς στρατιώτες από το απελευθερωμένο Ιζιούμ μέχρι το πολιορκημένο Μπαχμούτ.
Κάποια από τα βίντεό του περιλαμβάνουν πλάνα, που έχουν καταγραφεί σε κατεστραμμένες από τις ρωσικές δυνάμεις πόλεις της Ουκρανίας. Τα ποσοστά αποδοχής του Ζελένσκι εκτοξεύτηκαν στα ύψη, όταν άρχισαν οι μάχες και κυμαίνονται τώρα γύρω στο 80% με 90%.
Τον υποτίμησε ο Πούτιν
Η εκλογή του ρωσόφωνου Ουκρανού από εβραϊκή οικογένεια πρώην κωμικού στο ύπατο αξίωμα της Ουκρανίας το 2019 προκάλεσε έκπληξη. Αλλά η πολιτική άνοδος του Ζελένσκι θυμίζει πολύ την τηλεοπτική σειρά «Υπηρέτης του λαού», στην οποία πρωταγωνιστούσε υποδυόμενος έναν τίμιο δάσκαλο που αποκτά φήμη μετά από φασαρία στην τάξη για τη διαφθορά, η οποία γίνεται viral στο Διαδίκτυο και γίνεται πρόεδρος, ξεγελώντας τους απατεώνες νομοθέτες και επιχειρηματίες.
Κι ήταν αυτός ένας από τους βασικούς λόγους που το Κρεμλίνο δεν πήρε τον Ζελένσκι στα σοβαρά θεωρώντας τον έναν αδύναμο άπειρο που θα λύγιζε μπροστά στην πρώτη δυσκολία. Στα χρόνια που ήταν ηθοποιός ο Ζελένσκι συχνά εξαπέλυε βέλη κατά φιλοδυτικών πολιτικών της Ουκρανίας, τηρώντας ήπια στάση κατά του φιλορώσου πρώην προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς. Μάλιστα είχε στενούς δεσμούς με τη Ρωσία και είχε εμφανιστεί εκεί ακόμη και μετά την προσάρτηση της Κριμαίας πριν από εννέα χρόνια, κάτι που θεώρησαν παράξενο οι συμπατριώτες του.
Όμως ο πόλεμος που εξαπέλυσε ο Πούτιν στην Ουκρανία άλλαξε τα πάντα, οι επικριτές του Ζελένσκι σίγησαν και κατάφερε να πάρει με το μέρος του πολλούς εξ’ αυτών με την απόφασή του να μείνει στο Κίεβο – μια αποφασιστικότητα που οφείλεται εν μέρει στις δυσκολίες που συνάντησε η γενιά του και τον σκληρό αγώνα που έδωσε,. όταν η ΕΣΣΔ έπνεε τα λοίσθια. Μια εμπειρία που αξιοποίησε ο Ζελένσκι όταν η χώρα του δέχθηκε επίθεση.
Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα εξελίχθηκαν ομαλά για τον Ζελένσκι. Η κυβέρνησή του έχει κάνει λάθη, σημαίνοντες πολιτικοί υποχρεώθηκαν σε παραίτηση και στενοί φίλοι του Ουκρανού προέδρου έχασαν τις θέσεις τους.
Ο Ζελένσκι προκάλεσε έντονες αντιδράσεις τον περασμένο Νοέμβριο όταν υποστήριξε ότι ήταν ρωσικός ο πύραυλος που έπεσε σε πολωνικό έδαφος, αλλά σύμφωνα με ουκρανικές αναφορές πιθανότατα προήλθε από ουκρανική αντιαεροπορική συστοιχία.
Αλλά αυτή ήταν μια από τις σπάνιες διαφωνίες μεταξύ συμμάχων. Ο Ζελένσκι θεωρεί πάνω απ’ όλα βασική δουλειά του να χρησιμοποιεί την προσοχή των διεθνών ΜΜΕ για να εξασφαλίσει βοήθεια για την Ουκρανία. Έχει επανειλημμένα ζητήσει από δυτικούς πολιτικούς να στείλουν όπλα στο Κίεβο και σε μεγάλο βαθμό τα έχει καταφέρει. Και έπεται συνέχεια...