Κάτω από τις εμβληματικές αίθουσες του Βρετανικού Μουσείου κρύβονται θησαυροί που λίγοι έχουν την τύχη να συναντήσουν και σύμφωνα με δημοσίευμα των Times τα μέτρα ασφαλείας είναι τουλάχιστον ανεπαρκή, ενώ ξετυλίγεται ο μαραθώνιος της αποκάλυψης του σκανδάλου.
Οι υπόγειες αίθουσες που έκλεισαν αθόρυβα για το κοινό πριν από σχεδόν δύο δεκαετίες φιλοξενούν αρχαία ελληνικά και ρωμαϊκά αγάλματα και άλλες αρχαιότητες. Μέσα στους τοίχους αυτών των υπόγειων δωματίων βρίσκονται επίσης αντικείμενα από τη συλλογή Townley, η οποία πιστεύεται ότι έγινε στόχος ενός φερόμενου κλέφτη που λεηλατούσε πολύτιμα κοσμήματα και πολύτιμους λίθους για περισσότερα από 20 χρόνια και έφτασε να τα πουλάει στο e-bay, ένα σκάνδαλο που έχει πλήξει το κύρος του Βρετανικού Μουσείου τις τελευταίες ημέρες.
Το Βρετανικό Μουσείο ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα ότι ένας υπάλληλος απολύθηκε έπειτα από «ενδελεχή έρευνα» και ότι θα κινηθεί νομικά εναντίον του. Η αστυνομία διεξάγει επίσης έρευνα και έχει ανακρίνει έναν άνδρα, αν και δεν έχουν γίνει συλλήψεις μέχρι τώρα.
Το προσωπικό του Βρετανικού Μουσείου δεν ελέγχεται σοβαρά
Σύμφωνα με τους Τimes όμως οι επιμελητές και οι φροντιστές της συλλογής αυτής αποτελούν μέρος μιας προνομιούχου ομάδας ατόμων για τους οποίους έχει εγκριθεί η πρόσβαση στις ιδιωτικές αίθουσες, οι οποίες βρίσκονται κάτω από το σημείο όπου εκτίθενται δημόσια τα Γλυπτά του Παρθενώνα, καθώς και σε άλλες τεράστιες αποθήκες σε όλη την έκταση του Βρετανικού Μουσείου.
Έχουν μάλιστα την άδεια να περιφέρονται στους χώρους αυτούς χωρίς συνοδεία, χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικές άδειες ή απλά κλειδιά για να αποκτήσουν πρόσβαση, δήλωσε πηγή στο βρετανικό μέσο. Το έμπιστο προσωπικό δεν ελέγχεται κατά την έξοδο, ενώ οι αξιωματικοί ασφαλείας λέγεται ότι επικεντρώνονται κυρίως στη φύλαξη των συλλογών από το κοινό και όχι από τους υπαλλήλους, επισημαίνεται.
«Στην ουσία, αν έχετε αυτή την άδεια και δεν υπάρχει κανείς άλλος τριγύρω... πολλά εξαρτώνται από την εμπιστοσύνη», δήλωσε η πηγή, προσθέτοντας: «Το ίδιο ισχύει και για άλλα μεγάλα μουσεία».
«Τηλεφωνούσα στην ασφάλεια, τους έλεγα σε ποια αίθουσα έμπαινα»
Ο Πίτερ Χιγκς, ο επιμελητής που απομακρύνθηκε, ο οποίος αρνείται κάθε αδίκημα, θυμήθηκε κάποτε την απόκοσμη ησυχία που παρατηρούσε όταν περιπλανιόταν μόνος του σε αυτές τις -μακριά από τα μάτια του κοινού- αποθήκες.
«Στα υπόγειά μας, όπου έχουμε πολλά θραύσματα αγαλμάτων και ολόκληρα ράφια γεμάτα «μέλη σώματος»... Αν είσαι εκεί κάτω μόνος σου, γίνεται λίγο ανατριχιαστικό», δήλωνε παλιότερα ο Χιγκς, ο οποίος ειδικεύεται στα ελληνικά και ρωμαϊκά γλυπτά.
Κάθε αντικείμενο θεωρείται ότι έχει έναν αριθμό και έναν καθορισμένο χώρο στις αποθήκες, οι οποίες έχουν συναγερμό αλλά δεν παρακολουθούνται με άλλο τρόπο, σύμφωνα με τους ειδικούς. Όσοι έχουν άδεια δεν υποχρεούνται να ενημερώνουν κανέναν για το με ποια αντικείμενα εργάζονται, τονίζει το δημοσίευμα.
«Τηλεφωνούσα στην ασφάλεια, τους έλεγα σε ποια αίθουσα έμπαινα, έπαιρνα το κλειδί και αυτό ήταν το μόνο που χρειαζόταν να κάνω για να έχω πρόσβαση σε ένα τεράστιο εύρος αντικειμένων», δήλωσε ένας πρώην επιμελητής στον Independent.
«Πολλές από τις συλλογές φυλάσσονται στα ίδια δωμάτια με άλλες, οπότε αν κάποιος ήταν ανέντιμος θα είχε την κάλυψη της γνώσης ότι δεκάδες άλλοι έφοροι, συντηρητές, ειδικοί και ερευνητές θα βρίσκονταν σε αυτό το δωμάτιο την ίδια εβδομάδα ή ακόμη και ημέρα», γεγονός που θα εξαφάνιζε τα ίχνη οποιουδήποτε κακόβουλου ενδιαφερόμενου.
«Δεν μπορούσα να φανταστώ ότι τα αντικείμενα δεν ήταν ασφαλή σε αυτό το ένδοξο ίδρυμα»
Η αποκάλυψη της κλοπής αρχαιοτήτων από το Βρετανικό Μουσείο ανήκει στον ειδικό και έμπορο έργων τέχνης Ιτάι Γκραντέλ, ο οποίος αποκάλυψε τις φερόμενες κλοπές που έχουν βυθίσει το μουσείο σε κρίση. Ο Γκράντελ έφυγε από τη Δανία ως έφηβος και μετακόμισε στο Λονδίνο, όπου εργάστηκε στο μετρό και έπλενε πιάτα σε εστιατόριο. Η αγάπη του για το Βρετανικό Μουσείο ενέπνευσε τις ακαδημαϊκές του σπουδές και τη μετέπειτα ενασχόληση του με τα έργα τέχνης και τις αρχαιότητες.
Μιλώντας στους Times, ο Γκραντέλ διερωτάται οργισμένος πώς, για περισσότερο από έναν χρόνο, το μουσείο αρνήθηκε τα ευρήματά του, υποστηρίζοντας ότι οι ισχυρισμοί του ήταν «εντελώς αβάσιμοι» και ότι «η συλλογή προστατεύεται».
«Σοκαρίστηκα και τρόμαξα όταν άρχισα να βάζω τα πράγματα στη σειρά. Δεν μπορούσα να φανταστώ ότι τα αντικείμενα δεν ήταν ασφαλή σε αυτό το ένδοξο ίδρυμα. Με απομάκρυναν και αυτό με έκανε αποφασισμένο να τους κάνω να με ακούσουν».
«Αφού πήγα για πρώτη φορά σε αυτούς και αρνήθηκαν να με πάρουν στα σοβαρά, έφυγα και ανέπτυξα επαφές στο μουσείο και στον ακαδημαϊκό κόσμο, ήμουν αποφασισμένο ότι αν το μουσείο μου έκλεινε ξανά την πόρτα, θα ήμουν σε θέση να τη σπάσω», δήλωσε.
Χρυσά κοσμήματα, πολύτιμοι λίθοι από όνυχα και γυάλινα σκεύη συγκαταλέγονται μεταξύ των έως και 2.000 αντικειμένων, ορισμένα από τα οποία είναι ηλικίας άνω των 3.500 ετών, που φοβούνται ότι έχουν χαθεί, καταστραφεί ή κλαπεί από τις αίθουσες έρευνας του μουσείου κατά τη διάρκεια δύο δεκαετιών.
Ο μαραθώνιος της αποκάλυψης των κλοπών στο Βρετανικό Μουσείο
Ο Γκράντελ ανέφερε για πρώτη φορά τις ανησυχίες του, μέσω του φίλου του Μάλκολμ Χέι ενός άλλου εμπόρου, τον Μάιο ή τον Ιούνιο του 2020.
Από το 2016 αγόραζε ρωμαϊκούς γυάλινους πολύτιμους λίθους και άλλα αντικείμενα που χρονολογούνται από το 1 π.Χ. περίπου από έναν λογαριασμό στο eBay, αλλά παρατήρησε ότι ένας πολύτιμος λίθος που είχε αγοράσει αναφερόταν στον ιστότοπο του Βρετανικού Μουσείου ως μέρος της συλλογής του. Ένας άλλος πολύτιμος λίθος από τον ίδιο πωλητή ήταν επίσης καταχωρημένος στον ιστότοπο του μουσείου, ενώ και οι δύο αποτελούσαν μέρος μιας συλλογής που δώρισε στο μουσείο ο συλλέκτης του 18ου αιώνα Τσαρλς Τάουνλι.
Οι υποψίες του Γκραντέλ εντάθηκαν περαιτέρω όταν ο πωλητής καταχώρισε ένα αντικείμενο και το απέσυρε γρήγορα. Το κομμάτι καταγράφηκε στο μουσείο.
Συνολικά ο Ιτάι Γκραντέλ αγόρασε περίπου 70 αντικείμενα από το eBay, αν και μπόρεσε να αποδείξει ότι μόνο τρία από τα αντικείμενα ήταν καταγεγραμμένα από το μουσείο. Ο ίδιος όμως υποπτεύεται ότι και τα υπόλοιπα ήταν, αλλά δεν είχαν καταγραφεί σωστά από το μουσείο.
Ανέφερε τα ευρήματά του στον Τζόναθαν Γουίλιαμς, αναπληρωτή διευθυντή του μουσείου, τον Φεβρουάριο του 2021, κατονομάζοντας αυτή τη φορά τον πωλητή. Το μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου επιβεβαιώθηκε, αλλά τέσσερις μήνες αργότερα δεν είχε λάβει καμία απάντηση. Τον Ιούλιο ο Γουίλιαμς απάντησε, λέγοντας: «Τα εν λόγω αντικείμενα είναι όλα καταγεγραμμένα και χωρίς να υπάρχει καμία υπόνοια για οποιαδήποτε παράβαση εκ μέρους οποιουδήποτε μέλους του προσωπικού του μουσείου.
Η έρευνα έλαβε επίσης υπόψη τις σχετικές ρυθμίσεις ασφαλείας και διαπίστωσε ότι οι διαδικασίες είναι ισχυρές και ότι η συλλογή προστατεύεται».
Τον Οκτώβριο του 2022, μέσω ενός κοινού φίλου, ο Γκραντέλ έστειλε μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στον σερ Πολ Ρούντοκ, διαχειριστή του μουσείου, ο οποίος το χαρακτήρισε «ανησυχητικά νέα».
Ο Ρούντοκ διαβίβασε το e-mail στον Τζορτζ Όσμπορν, νυν πρόεδρο του μουσείου, ο οποίος το έδειξε στον διευθυντή Χάρτγουικ Φίσερ, γράφοντας: «Ο Γκραντέλ λέει ότι έθεσε τους ισχυρισμούς σε εσάς και τον Τζόναθαν Γουίλιαμς, αλλά λέει ότι δεν τον διαβεβαίωσαν ότι διερευνήθηκαν ικανοποιητικά. «Είναι αυτονόητο ότι πρόκειται για πολύ σοβαρούς ισχυρισμούς. Θα μπορούσατε να μου δώσετε μια λεπτομερή απάντηση για να με διαβεβαιώσετε ότι το θέμα έχει διερευνηθεί διεξοδικά, με χρονοδιάγραμμα, και να με ενημερώσετε ποια ήταν τα συμπεράσματα».
Αλλά ο Φίσερ απάντησε στον Ρούντοκ ότι «δεν υπάρχουν στοιχεία που να τεκμηριώνουν τους ισχυρισμούς». Ο Γκραντέλ ήταν καταβεβλημένος. Τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους έγραψε στον Όσμπορν: «Αγαπώ το Βρετανικό Μουσείο (ανεξάρτητα από τα αισθήματά μου για τον σημερινό διευθυντή και τον αναπληρωτή διευθυντή και τον τρόπο με τον οποίο με απομάκρυναν) και είμαι ανένδοτος στην επιδίωξη αυτού που θεωρώ καθήκον μου προς το ίδρυμα (με την ιδανική ή πιο πλατωνική του έννοια) - και πιστεύω ακλόνητα ότι δικαιούμαι κάποιου είδους εξήγηση εδώ».
Ο Όσμπορν απάντησε ότι οι ισχυρισμοί «εξετάζονται», αλλά, μετά από μήνες χωρίς εξέλιξη, ο Γκραντέλ προχώρησε σε αυτό που περιέγραψε ως ύστατη επιλογή. Έστειλε τους ισχυρισμούς του στην αστυνομία και στον Τύπο. «Ήταν η μόνη επιλογή που μου είχε απομείνει», είπε.
Το μέτρο φαίνεται ότι λειτούργησε. Μετά την παραίτηση του Φίσερ, στην οποία ζήτησε συγγνώμη από τον Γκραντέλ για τα σχόλια που έκανε ουσιαστικά επιτιθέμενος εναντίον του, ο Όσμπορν έδωσε συνέντευξη στην οποία δήλωσε ότι το μουσείο βρίσκεται στη διαδικασία επιστροφής των αντικειμένων. Μεταξύ αυτών θα είναι και ένας δεύτερος θησαυρός 150 αντικειμένων που αγοράστηκαν από τον Γκραντέλ για 20.000 λίρες και τα οποία πιστεύει ότι επίσης εκλάπησαν.
«Η συμφωνία για τα Γλυπτά του Παρθενώνα είναι κοντά»
Το δημοσίευμα των Times καταλήγει ότι ο Όσμπορν φέρεται να έχει καθησυχαστεί από το ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης, πρωθυπουργός της Ελλάδας, δεν προσχώρησε στο μπαράζ των διαμαρτυριών της Αθήνας για το σκάνδαλο. Οι δυο τους είχαν συνομιλίες στην Ελλάδα σχετικά με τη δανειοδότηση ορισμένων από τα Μάρμαρα του Παρθενώνα με αντάλλαγμα την έλευση ελληνικών θησαυρών στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Υπήρξαν ανησυχίες ότι τα Γλυπτά, που αφαιρέθηκαν από την Αθήνα από τον λόρδο Έλγιν τον 19ο αιώνα, μπορεί να είναι ευάλωτα μετά την κλοπή 2.000 αντικειμένων από το ίδρυμα του Λονδίνου και την προσφορά ορισμένων προς πώληση στο eBay. Ωστόσο, ο Μητσοτάκης απέφυγε να επιτεθεί στο μουσείο.
«Μπορείς να διαβάσεις πολλά από τη σιωπή του», ανέφερε στους Financial Times ένα άτομο του μουσείου, αναμεταδίδει το βρετανικό μέσο. «Υπήρξε σημαντική αυτοσυγκράτηση στην καρδιά του ελληνικού κράτους». Ένας ειδικός του μουσείου αναφέρθηκε ως εικασία ότι αυτό ήταν ένα σημάδι ότι η Αθήνα πίστευε ότι μια συμφωνία ήταν κοντά.