Ο Γιεβγκένι Πριγκόζιν φαίνεται πως είναι νεκρός, αλλά το φάντασμά του μπορεί να στοιχειώνει τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος τον κατήγγειλε ως προδότη μετά την αποτυχημένη απόπειρα ανταρσίας εναντίον του, ωστόσο δεν κατάφερε να σβήσει την κριτική του αφεντικού της Βάγκνερ για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Αυτή είναι η εκτίμηση του αρθρογράφου για την εξωτερική πολιτική Ντέιβιντ Ιγκνάτιους, για λογαριασμό της Washington Post.
Ο θάνατος του Πριγκόζιν με τη συντριβή του αεροπλάνου όπου επέβαινε ξεκαθαρίζει το τοπίο για τον Πούτιν, που φέρεται να «τελείωσε» έναν βασικό του αντίπαλο. Όμως αυτή η είδηση, και οι εικασίες ότι πρόκειται για δολοφονία, θα ενισχύσουν την αίσθηση ορισμένων Ρώσων πως η χώρα έχει επιστρέψει σε μια περίοδο αστάθειας που θυμίζει άλλες, παλαιότερες και πιο σκοτεινές εποχές.
«Ο Πούτιν είναι ο απόλυτος απόστολος της εκδίκησης»
«Ό,τι κι αν του συνέβη, θα θεωρηθεί από τη ρωσική ελίτ ως πράξη αντιποίνων», δήλωσε η Τατιάνα Στογιανόγια, μια καλά δικτυωμένη Ρωσίδα αναλύτρια στο Carnegie Endowment for International Peace. Το Κρεμλίνο θα ενθαρρύνει την αίσθηση ότι ο Πούτιν πήρε εκδίκηση, ανεξάρτητα από τα γεγονότα, λέει η ίδια.
«Ο Πούτιν είναι ο απόλυτος απόστολος της εκδίκησης», δήλωσε τον περασμένο μήνα ο διευθυντής της CIA Γουίλιαμ Μπερνς σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Aspen Security Forum. Έτσι, οι Ρώσοι θα υποθέσουν ότι ο Πούτιν είχε ρόλο στη συντριβή του ιδιωτικού αεροσκάφους.
Εάν η είδηση του θανάτου του Πριγκόζιν επιβεβαιωθεί με κάθε τρόπο, ο Πούτιν θα έχει εδραιώσει τη θέση του βραχυπρόθεσμα. Ο άνθρωπος τον οποίο είχε κατηγορήσει για «ένοπλη ανταρσία» θα έχει «φύγει». Η ρωσική άμυνα κρατάει στην Ουκρανία απέναντι στο Κίεβο. Η θέση του Πούτιν στην εξουσία φαίνεται πιο σταθερή απ' ό,τι πριν από δύο μήνες, όταν ο Πριγκόζιν διέταξε τους μισθοφόρους του να προελάσουν προς τη Μόσχα.
Αλλά η αύρα της πολιτικής μαεστρίας του Πούτιν έχει αμαυρωθεί, ίσως ανεπανόρθωτα. Έχει αντέξει τις καταιγίδες του παρελθόντος λόγω του ρόλου του ως διαιτητή των ελίτ της Ρωσίας και της φήμης του για αποφασιστικότητα. Η εξέγερση του Πριγκόζιν έβλαψε και τα δύο - ορισμένα μέλη του στενού κύκλου του προέδρου λέγεται ότι συμμερίζονται την κριτική του Πριγκόζιν για την παρορμητική εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία και για την τακτική του από τότε. Οι αναλυτές πιστεύουν πως οι αμφιβολίες επεκτείνονται και στις ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας. Τα ερωτήματα αυτά θα εξακολουθήσουν να υφίστανται, επισημαίνει ο αρθρογράφος.
Μετά τη συντριβή, μερικά πρωτοπαλίκαρα του Πριγκόζιν απείλησαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι θα οργανώσουν άλλη μια «πορεία στη Μόσχα». Δεν έχουν τους αριθμούς για να πραγματοποιήσουν αυτή την απειλή, σημειώνεται. Αλλά η εξόντωση του Πριγκόζιν μπορεί να οξύνει τη ρωσική πολιτική ανησυχία αντί να την αμβλύνει.
Μεγαλώνει ο σκεπτικισμός εντός της ρωσικής ελίτ
Διάφοροι αναλυτές έχουν σημειώσει τον διευρυνόμενο κύκλο σκεπτικισμού εντός της ρωσικής ελίτ σχετικά με τις αλλοπρόσαλλες αποφάσεις του Πούτιν. Η απερίσκεπτη πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 αποτελεί το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα. Αλλά ο Πούτιν έχει «σκοντάψει» και με άλλους τρόπους από τότε:
Καθυστέρησε να κινητοποιήσει τον ρωσικό στρατό πολύ καιρό αφότου έγινε σαφές ότι ο πόλεμος δεν θα είχε σύντομο τέλος. Αμφιταλαντεύτηκε για το αν έπρεπε να αποσύρει τα στρατεύματά του από την πιθανή περικύκλωση το περασμένο φθινόπωρο στη Χερσώνα, και όταν ο Πριγκόζιν ξεκίνησε την ανταρσία του, ο Πούτιν χρειάστηκε μια μέρα για να αντιδράσει αποφασιστικά.
Ο Μπερνς συνόψισε την αντίδραση της ρωσικής κοινής γνώμης στην αναποφασιστικότητα του Πούτιν μετά την έναρξη της ανταρσίας του Πριγκόζιν τον Ιούνιο ως εξής: «Το ερώτημα ήταν: "Μήπως ο αυτοκράτορας δεν έχει ρούχα;". Ή, τουλάχιστον, "Γιατί αργεί τόσο πολύ να ντυθεί;"».
Παραδόξως, η εδραίωση της εξουσίας του Πούτιν πιθανώς μειώνει τον κίνδυνο κλιμάκωσης στην Ουκρανία. Το περασμένο φθινόπωρο, όταν οι ρωσικές γραμμές κατέρρεαν στο Χάρκοβο και στη Χερσώνα, οι αναλυτές έβλεπαν έναν πραγματικό κίνδυνο να χρησιμοποιήσει τακτικά πυρηνικά όπλα για να αποτρέψει μια καταστροφική ήττα. Τώρα, ο κίνδυνος αυτός έχει εξασθενήσει.
Η Κίνα παραμένει ζωτικής σημασίας χώρα για τη στρατιωτική και πολιτική επιβίωση του Πούτιν. Για το Πεκίνο, επίσης, ο θάνατος του Πριγκόζιν μπορεί να είναι μια ενίσχυση της εμπιστοσύνης. Οι Κινέζοι ηγέτες είπαν σε Αμερικανούς διπλωμάτες τους τελευταίους μήνες ότι ανησυχούν για την παραμονή της Ρωσίας στην Ουκρανία και προετοίμασαν ένα ειρηνευτικό σχέδιο ως πιθανή δίοδο εξόδου.
Σε άλλο σημείο αναφέρεται πως στην Ουάσιγκτον υπάρχει μια αυξανόμενη εκτίμηση ότι τα ουκρανικά στρατεύματα δεν είναι πιθανό να φτάσουν φέτος μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα - το έπαθλο που επιδιώκει η Ουκρανία να κερδίσει με την αντεπίθεσή της. Αλλά ακόμη κι έτσι, ορισμένοι αξιωματούχοι εξακολουθούν να πιστεύουν πως οι επιθέσεις της Ουκρανίας θα μπορούσαν να κλονίσουν τον ρωσικό στρατό, πλήττοντας σταθερά την υλικοτεχνική υποδομή και τους κόμβους διοίκησης και ελέγχου στα μετόπισθεν. Οι ρωσικές γραμμές θα μπορούσαν να αποδειχθούν εύθραυστες καθώς η Ουκρανία θα προκαλεί ρήγμα στις πρώτες γραμμές άμυνας.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι είναι επίσης πιθανό να κλιμακώσει τις προσπάθειές του να φέρει τον πόλεμο στη Ρωσία, μέσω χτυπημάτων με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και διασυνοριακών επιθέσεων.
Το μήνυμα του Πριγκόζιν που πλήγωσε τον Πούτιν
Το μήνυμα του Πριγκόζιν προς τους Ρώσους ήταν ότι ο πόλεμος δεν άξιζε το τρομερό κόστος που πλήρωνε το έθνος σε αίμα και θησαυρούς. Το υπογράμμισε αυτό αμφισβητώντας την ηγεσία της ομάδας του Πούτιν και, εμμέσως, τον ίδιο τον Πούτιν. Ο πόλεμος στην Ουκρανία βασίστηκε σε ένα ψέμα, δήλωσε ο Πριγκόζιν στις 23 Ιουνίου, μία μέρα πριν από την πορεία των μισθοφόρων του προς τη Μόσχα. «Δεν συνέβαινε τίποτα εξαιρετικό την παραμονή της 24ης Φεβρουαρίου», την ημέρα που πέρυσι επιτέθηκε η Ρωσία. «Η ολιγαρχική ομάδα που κυβερνά τη Ρωσία χρειαζόταν τον πόλεμο», ανέφερε το μήνυμα του Πριγκόζιν. «Τα ψυχικά άρρωστα καθάρματα αποφάσισαν: "Δεν πειράζει, θα ρίξουμε μερικές χιλιάδες Ρώσους άντρες ως κρέας για τα κανόνια. Θα πεθάνουν κάτω από τα πυρά του πυροβολικού, αλλά θα πάρουμε αυτό που θέλουμε"».
Αυτή η ενστικτώδης κριτική θα ζήσει περισσότερο από τον Πριγκόζιν, κι αν η Ουκρανία και οι Δυτικοί σύμμαχοί της μπορέσουν να συνεχίσουν τον αγώνα και το επόμενο έτος, ίσως γίνει πιο έντονη. Ο Πριγκόζιν δεν είναι αποτελεί τόσο μάρτυρα, θύμα της στυγνής πολιτικής του Πούτιν, όσο προειδοποίηση για τον Ρώσο ηγέτη και την εξουσία του, καταλήγει στην εκτίμησή του ο Αμερικανός αναλυτής.