Το παρασκήνιο πίσω από την «Οδύσσεια» του ιδρυτή του WikiLeaks, Tζούλιαν Ασάνζ, για την απελευθέρωσή του, σκιαγραφεί το BBC.
Σύμφωνα με το βρετανικό μέσο, ήταν ένα μείγμα διπλωματίας, πολιτικής και νόμων που επέτρεψε στον Τζούλιαν Ασάνζ να απογειωθεί με ιδιωτικό τζετ από το αεροδρόμιο Στάνστεντ του Λονδίνου τη Δευτέρα, με τελικό προορισμό την Αυστραλία και την ελευθερία.
Η συμφωνία που οδήγησε στην ελευθερία του -μετά από επτά χρόνια αυτοεπιβαλλόμενου εγκλεισμού και στη συνέχεια πέντε χρόνια αναγκαστικής κράτησης- ήταν μήνες στα σκαριά αλλά αβέβαιη μέχρι τέλους.
Σε ανακοίνωσή της, η Εισαγγελική Υπηρεσία του Στέμματος ανέφερε ότι η πιθανότητα μιας συμφωνίας «τέθηκε για πρώτη φορά υπόψη μας τον Μάρτιο». Έκτοτε, συμβούλευε τις Ηνωμένες Πολιτείες σχετικά με τους μηχανισμούς με τους οποίους ο Ασάνζ θα απελευθερωνόταν και θα εμφανιζόταν ενώπιον ομοσπονδιακού δικαστή των ΗΠΑ, «σύμφωνα με τις επιθυμίες του ίδιου και της κυβέρνησης των ΗΠΑ».
Όμως η προέλευση της συμφωνίας - μετά από τόσα χρόνια αδιεξόδου - πιθανόν να ξεκίνησε με την εκλογή μιας νέας αυστραλιανής κυβέρνησης τον Μάιο του 2022, η οποία ήταν αποφασισμένη να φέρει στην πατρίδα έναν από τους πολίτες της που κρατούνταν στο εξωτερικό.
Ο διπλωματικός «μαραθώνιος» του πρωθυπουργού της Αυστραλίας
Ο Άντονι Αλμπανέζε, ο νέος πρωθυπουργός των Εργατικών, δήλωσε ότι δεν υποστήριζε όλα όσα είχε κάνει ο Ασάνζ, αλλά «φτάνει πια», ήταν καιρός να αφεθεί ελεύθερος. Έθεσε την υπόθεση ως προτεραιότητα, σε μεγάλο βαθμό πίσω από κλειστές πόρτες. «Δεν επιλύονται όλες οι εξωτερικές υποθέσεις καλύτερα με το μεγάφωνο», είχε πει τότε.
Ο Αυστραλός πρωθυπουργός είχε διακομματική υποστήριξη και στο κοινοβούλιο της Αυστραλίας. Μια αντιπροσωπεία βουλευτών ταξίδεψε στην Ουάσιγκτον τον Σεπτέμβριο για να ασκήσει απευθείας πιέσεις στο αμερικανικό Κογκρέσο. Στη συνέχεια, ο πρωθυπουργός έθεσε ο ίδιος το θέμα στον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο, κατά τη διάρκεια επίσημης επίσκεψης τον Οκτώβριο.
Ακολούθησε ψηφοφορία τον Φεβρουάριο, όταν οι βουλευτές υποστήριξαν με συντριπτική πλειοψηφία την έκκληση να παροτρύνουν τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο να επιτρέψουν στον Ασάνζ να επιστρέψει στην Αυστραλία. Πίεσαν σκληρά την πρέσβη των ΗΠΑ στην Αυστραλία με μεγάλη επιρροή, Καρολάιν Κένεντι.
Βασικός παράγοντας ήταν ο Στίβεν Σμιθ, ο οποίος έφτασε στο Λονδίνο ως ο νέος ύπατος αρμοστής της Αυστραλίας στις αρχές του 2023.
Διπλωματικές πηγές ανέφεραν ότι «έκανε πολλά από τα δύσκολα, κάνοντας προσωπική υπόθεση να περάσει αυτή τη γραμμή».
Ο Σμιθ, ο οποίος επισκέφθηκε τον Ασάνζ στις φυλακές Belmarsh τον Απρίλιο του 2023, ήταν επίσης υπουργός Εξωτερικών σε μια προηγούμενη αυστραλιανή κυβέρνηση με επικεφαλής τον Κέβιν Ραντ, τον σημερινό πρέσβη στην Ουάσιγκτον, ο οποίος επίσης συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις.
Ο Σάιμον Τζάκμαν, επίτιμος καθηγητής Αμερικανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ, δήλωσε στο BBC ότι υπήρχε μια «φυσική τάση» για τις αυστραλιανές κυβερνήσεις να στηρίζουν τις ΗΠΑ, αλλά το δημόσιο και πολιτικό αίσθημα είχε μετατοπιστεί αρκετά και στις δύο χώρες ώστε να δώσει στον Αλμπανέζε «κάλυψη» για να αγωνιστεί για την απελευθέρωση του Ασάνζ πίσω από κλειστές πόρτες.
Αυστραλοί υπουργοί συνέκριναν, μάλιστα, κατά καιρούς την κράτηση του Ασάνζ με άλλους Αυστραλούς υπηκόους που κρατούνται ως πολιτικοί κρατούμενοι από το Ιράν και την Κίνα.
Η πολιτική έκανε τη διαφορά και μετά ο νόμος
Ο Γκρεγκ Μπαρνς, δικηγόρος και νομικός σύμβουλος της αυστραλιανής εκστρατείας για τον Ασάνζ, δήλωσε ότι ήταν η πολιτική που έκανε τη διαφορά.
«Η κυβέρνηση του Αλμπανέζε ήταν η πρώτη που έθεσε το θέμα στις ΗΠΑ και ο Αλμπανέζε πήρε την υποστήριξη της αντιπολίτευσης. Στη συνέχεια ήρθε ο νόμος. Στις 20 Μαΐου, το Ανώτατο Δικαστήριο του Ηνωμένου Βασιλείου έδωσε στον Τζούλιαν Ασάνζ μια νομική σανίδα σωτηρίας. Αποφάσισε ότι μπορεί να ασκήσει νέα έφεση κατά των προσπαθειών να εκδοθεί ώστε να δικαστεί στις ΗΠΑ για την απόκτηση και δημοσίευση στρατιωτικών μυστικών.
Σε αυτό το σημείο, αντιμετώπιζε πολλαπλές κατηγορίες, βάσει του νόμου περί κατασκοπείας των ΗΠΑ: 17 για δημοσίευση επίσημων μυστικών, κάθε μία από τις οποίες επέφερε μέγιστη ποινή φυλάκισης 10 ετών, και μία για χάκινγκ, η οποία τιμωρείται με ποινή έως και πέντε ετών.
Ένα βασικό μέρος της απόφασης αφορούσε το κατά πόσον ο Ασάνζ -ως Αυστραλός πολίτης- θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ως υπεράσπιση το συνταγματικό δικαίωμα της πρώτης τροπολογίας του αμερικανικού Συντάγματος για την ελευθερία του λόγου.
Ο Νικ Βάμος, πρώην επικεφαλής έκδοσης στην Εισαγγελική Υπηρεσία του Στέμματος και επικεφαλής καταπολέμησης του επιχειρηματικού εγκλήματος στη δικηγορική εταιρεία Peters & Peters, δήλωσε ότι η απόφαση του Μαΐου άσκησε πίεση και στις δύο πλευρές να προσέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να ολοκληρώσουν τη συμφωνία.
Είπε ότι η απόφαση ενδεχομένως επέτρεψε στον Ασάνζ να υποστηρίξει ότι η δημοσίευση μυστικών πληροφοριών των ΗΠΑ προστατεύεται από την Πρώτη Τροπολογία, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε «μήνες, αν όχι περαιτέρω χρόνια καθυστερήσεων και πίεσης», μεταδίδει το BBC.
«Aντιμέτωποι με αυτή την αβεβαιότητα και την περαιτέρω καθυστέρηση, φαίνεται ότι οι ΗΠΑ έχουν αποσύρει τις κατηγορίες για τη δημοσίευση των εγγράφων με αντάλλαγμα την παραδοχή της ενοχής του Ασάνζ για χάκινγκ και την "έκτιση ποινής", δίνοντας τελικά τέλος σε αυτόν τον Γολγοθά», είπε.
Το πολιτικό παρασκήνιο
Οι Αμερικανοί είχαν σηματοδοτήσει την προθυμία τους να κάνουν μια συμφωνία πριν από αρκετό καιρό.
Τον Αύγουστο του περασμένου έτους, ο πρέσβης Κένεντι πρότεινε δημοσίως ότι μια συμφωνία για την απολογία θα μπορούσε να αποτελέσει λύση στην αντιπαράθεση, μια πρόταση που τελικά υιοθετήθηκε από τους δικηγόρους του Ασάνζ. Τον Απρίλιο, ο Μπάιντεν δήλωσε ότι εξέταζε ένα αίτημα της Αυστραλίας να αποσύρει τη δίωξη.
Οι διπλωμάτες των ΗΠΑ επιθυμούσαν να προστατεύσουν τις σχέσεις με την Αυστραλία, με την οποία είχαν συμφωνήσει -μαζί με το Ηνωμένο Βασίλειο- τη λεγόμενη εταιρική σχέση άμυνας και ασφάλειας Aukus. Η υπόθεση Ασάνζ αποτελούσε μακροχρόνιο «αγκάθι» στις σχέσεις Ηνωμένου Βασιλείου-ΗΠΑ, που πολλοί διπλωμάτες επιθυμούσαν να εξομαλύνουν.
Οι φήμες πύκνωσαν ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν ήθελε να επιλυθεί το ζήτημα πριν από τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου και ορισμένοι υποστηρικτές του Ασάνζ υπέθεσαν ακόμη ότι οι ΗΠΑ φοβούνταν ότι μια κυβέρνηση των Εργατικών στο Ηνωμένο Βασίλειο θα ήταν λιγότερο πρόθυμη να συμφωνήσει στην έκδοσή του.
Ο Λευκός Οίκος έσπευσε να δηλώσει την Τρίτη ότι δεν έπαιξε κανένα ρόλο στις λεπτομέρειες της συμφωνίας - αυτό ήταν θέμα του υπουργείου Δικαιοσύνης.
Τελικά, μετά από τόσα χρόνια νομικής και διπλωματικής διαμάχης, φαίνεται ότι όλες οι πλευρές έφτασαν σε ένα σημείο όπου ήθελαν μια συμφωνία και ήταν πρόθυμες να συμβιβαστούν για να την πετύχουν, καταλήγει το βρετανικό μέσο.