Την απόλυτη ανάγκη αλλά και τη μεγάλη δυσκολία να ανταποκριθεί η Ευρώπη στο νέο σκηνικό μετά τη διαφαινόμενη συμφωνία Τραμπ-Πούτιν υπογραμμίζει ο καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής, Σωτήρης Σέρμπος.
Οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών είναι καταιγιστικές, ο πλανήτης αλλάζει και η Ευρώπη καλείται να αντιδράσει.
Μετά το τηλεφώνημα του Ντόναλντ Τραμπ με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, όπου οι δύο ηγέτες φαίνεται πως βρήκαν μια βάση συζήτησης για το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία, ο Αμερικανός πρόεδρος ενημέρωσε μόνο τον Ουκρανό πρόεδρο Ζελένσκι αλλά κανέναν Ευρωπαίο αξιωματούχο.
Την ενημέρωση για λογαριασμό των ΗΠΑ ανέλαβε προχθές, Τετάρτη, ο υπουργός Άμυνας Πιτ Χέσγκεθ, στη σύνοδο των υπουργών Άμυνας του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες. Ο Χέσγκεθ είπε πως τα ευρωπαϊκά κράτη πρέπει να βάλουν το «συντριπτικά» μεγαλύτερο μερίδιο της χρηματοδότησης για την Ουκρανία και πως οι ΗΠΑ δεν θα «ανεχθούν πλέον μια μη ισορροπημένη σχέση» με τους συμμάχους τους, καλώντας τα μέλη του ΝΑΤΟ να ξοδέψουν πολύ περισσότερα για την άμυνα.
«Ο Τραμπ αγνόησε παντελώς την Ευρώπη, και το ''αγνόησε'' είναι ευγενικός όρος για να περιγράψει κανείς τη σημασία αυτής της επιλογής» λέει στο iefimerida.gr ο καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο, Σωτήρης Σέρμπος. «Ο τρόπος που ο Τραμπ συμπεριφέρεται στους Ευρωπαίους ενισχύει την άποψη σε Μόσχα και Πεκίνο πως η Ευρώπη παραμένει γεωπολιτικά ασήμαντη».
Όπως εξηγεί ο κ. Σέρμπος, το οικονομικό κόστος του Ουκρανικού θα έχει να κάνει αφενός με την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, αφετέρου με τη συντήρηση των στρατιωτικών δυνάμεων που θα εγγυηθούν την τήρηση της συμφωνίας στην οποία θα έχουν καταλήξει ο Τραμπ με τον Πούτιν, και θα έχει δεχτεί ο Ζελένσκι. Μάλιστα, οι δυνάμεις αυτές μπορεί να μην είναι μόνον ευρωπαϊκές, αφού είναι πολύ πιθανό το Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και η Τουρκία να δηλώσουν πρόθυμες να συμμετέχουν.
«Σε συνθήκες οικονομικής στασιμότητας ή και ύφεσης, στις οποίες βρίσκεται η Ευρώπη, πώς θα πείσουν οι ηγέτες τους Ευρωπαίους φορολογούμενους να βάλουν το χέρι στην τσέπη για την ευρωπαϊκή άμυνα και την Ουκρανία; Είναι δύσκολο» σημειώνει ο κ. Σέρμπος, παραπέμποντας στο «άνοιγμα του βηματισμού» του εθνικιστικού ρεύματος που παρατηρείται στην Ευρώπη.
Οι στόχοι του Τραμπ που αφήνουν μόνη την Ευρώπη
Για τον καθηγητή Σέρμπο, οι τελευταίες κινήσεις του Ντόναλντ Τραμπ δεν ήρθαν ως κεραυνός εν αιθρία, είναι εύκολα ερμηνεύσιμες και η Ευρώπη όφειλε να έχει προετοιμαστεί για αυτές.
«Οι ΗΠΑ στοχεύουν να αποσπάσουν τη Ρωσία από μια στρατηγική συμμαχία με την Κίνα, ώστε να μην είναι ενωμένες απέναντί τους. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Τραμπ κάνει παραχωρήσεις στον Πούτιν για την Ουκρανία» επισημαίνει, και συμπληρώνει:
«Δεν θα πρέπει, μάλιστα, να αποκλείεται οι συζητήσεις να είναι περισσότερο προχωρημένες απ' όσα ήδη γνωρίζουμε, περιλαμβάνοντας, για παράδειγμα, και τη Μέση Ανατολή και το Ιράν. Εκεί είναι που θα ζητήσει τα ρωσικά ανταλλάγματα και γι' αυτό συμμετέχει στη διαπραγματευτική ομάδα ο ειδικός του απεσταλμένος για τη Μέση Ανατολή, Στιβ Γουίτκοφ».
Αυτό το γεωπολιτικό σκηνικό δεν είναι καινούριο. Αντίθετα, έχει ξεκινήσει να διαμορφώνεται τουλάχιστον από το 2014, όταν η Ρωσία πήρε τον έλεγχο της Κριμαίας, της ουκρανικής χερσονήσου στη Μαύρη Θάλασσα.
Ο κ. Σέρμπος θυμίζει πως από τότε ο Ομπάμα είχε προειδοποιήσει τους Ευρωπαίους για μια διαφορετική κατανομή βαρών στην άμυνα ανάμεσα στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, ζήτημα που επαναφέρει τώρα μετ' επιτάσεως ο Τραμπ.
«Σε εμάς τους Ευρωπαίους θα ''σκάσει'' ο λογαριασμός, ανεξάρτητα από το τι κάνουν οι Αμερικανοί», υπογραμμίζει ο καθηγητής.
Τα τρία επίπεδα στα οποία η Ευρώπη έχει μείνει απροετοίμαστη
«Άρα, η Ευρώπη όλα αυτά τα χρόνια θα έπρεπε να έχει προετοιμαστεί για τις εξελίξεις, σε τρία επίπεδα» λέει ο κ. Σέρμπος, και τα απαριθμεί:
- Σε διπλωματικό, προσπάθησε με τις συμφωνίες Μινσκ 1 και 2, αλλά όχι με ικανοποιητικά αποτελέσματα
- Σε ενεργειακό, δεν μείωσε καθόλου την εξάρτηση από το ρωσικό αέριο μέχρι την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία
- Σε επίπεδο συλλογικής άμυνας, δεν έκανε καμία πρόοδο
«Τόσα χρόνια οι Ευρωπαίοι έμειναν αδρανείς. Αρνούνταν να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα και τώρα είναι τρομακτικά δύσκολο. Ισχύει ότι η μόνη γλώσσα που καταλαβαίνουν οι Ευρωπαίοι είναι η γλώσσα του Τραμπ. Και πάλι, όμως, το πιθανότερο είναι πως θα κάνουν πολύ λιγότερα απ' όσα μπορούν. Η χρονική υστέρηση και το muddling through -ίσα να τα ψιλο-καταφέρουμε, θα λέγαμε στα ελληνικά- σε έναν κόσμο που αλλάζει δραματικά έχουν συνέπειες», τονίζει.
Επιστροφή σε μοντέλα του παρελθόντος και ο κίνδυνος της «παιδικής χαράς»
«Τις τελευταίες εβδομάδες το άναρχο διεθνές περιβάλλον επικυρώνει τον ενταφιασμό της μεταψυχροπολεμικής φιλελεύθερης διεθνούς ταξης ή ό,τι της είχε απομείνει, και επιστρέφουμε στο τρίπτυχο ''σφαίρες επιρροής, ισορροπίες δυνάμεων και συμμαχίες''», επισημαίνει ο καθηγητής.
Μπροστά σε αυτό το νέο σκηνικό που απομακρύνεται από τις συνθήκες μέσα στις οποίες εξελίχθηκαν οι ευρωπαϊκές δημοκρατίες και δημιουργήθηκε το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, ο κ. Σέρμπος βλέπει τον κίνδυνο η Ευρώπη, αν δεν ανταποκριθεί στις προκλήσεις, να καταντήσει ένα πεδίο ανταγωνισμών μεταξύ των ΗΠΑ και του βασικού της αντιπάλου, όπως οι ίδιοι οι Αμερικανοί λένε, της Κίνας.
«Να μη γίνει η Ευρώπη παιδική χαρά Αμερικανών και Κινέζων», λέει χαρακτηριστικά.
Πώς μπορεί να επωφεληθεί η Τουρκία από τις αλλαγές
«Η Τουρκία είναι πιθανό να δηλώσει πρόθυμη να συμμετέχει στις δυνάμεις που θα εγγυηθούν την ειρήνη στην Ουκρανία και με αυτό τον τρόπο θα διεκδικήσει ρόλο στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική άμυνας», παρατηρεί ο κ. Σέρμπος.
Δεν αποκλείει, μάλιστα, μια πιθανή αύξηση της επιρροής της Τουρκίας σε αυτό το περιβάλλον να επηρεάσει και τα ελληνοκοτουρκικά.
«Η απαξίωση του διεθνούς δικαίου που βλέπουμε να εξελίσσεται σε πολλά μέτωπα το τελευταίο διάστημα, κάθε άλλο παρά συμφέρει την Ελλάδα», καταλήγει ο καθηγητής.