Μια τέτοια νίκη επί των εκλεκτών του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ούτε που την ονειρευόταν η αντιπολίτευση στην Τουρκία.
Στις χθεσινές δημοτικές εκλογές -πριν καλά καλά συμπληρωθεί ένας χρόνος από τον θρίαμβο του Τούρκου προέδρου στη διπλή προεδρική και βουλευτική αναμέτρηση- όχι μόνον κράτησε υπό τον έλεγχό της τους μεγάλους δήμους, αλλά ακόμη και σε πανεθνικά ποσοστά ξεπέρασε το κόμμα του Τούρκου προέδρου.
«Σήμερα τέλειωσε η κυριαρχία του ενός», ήταν το μήνυμα του θριαμβευτή της «μητέρας των μαχών» στην Κωνσταντινούπολη, του επανεκλεγέντος -και μάλιστα με διψήφια διαφορά- δημάρχου Εκρέμ Ιμάμογλου στους εκστασιασμένους οπαδούς του, χωρίς να κατονομάσει τον ουσιαστικό αντίπαλό του στις κάλπες, Ερντογάν.
Οι πέντε λόγοι για τους οποίους οι ψηφοφόροι γύρισαν την πλάτη στον Ερντογάν
Οι Τούρκοι ψηφοφόροι έστειλαν ένα σαφές μήνυμα με την ψήφο τους στον πρόεδρό τους ότι είναι δυσαρεστημένοι με την πολιτική του πορεία. Ήδη ο Ερντογάν είχε μιλήσει πριν την καταμέτρηση των ψηφοδελτίων για κόπωση του εκλογικού κόμματος, με τη συμμετοχή στις χθεσινές δημοτικές εκλογές να πέφτει στο 76% - το χαμηλότερο ποσοστό εδώ και δύο δεκαετίες.
Η αναμέτρηση άλλαξε τον πολιτικό χάρτη της Τουρκίας. Στις δυτικές περιοχές της χώρας εδραιώθηκε η κυριαρχία των Κεμαλιστών, που κατάφεραν πλέον να διεμβολίσουν και προπύργια του AKP κοντά στη Μαύρη Θάλασσα και την κεντρική Ανατολία, αποσπώντας ποσοστό 37,7% πανεθνικά, έναντι 35,5% του AKP του Ερντογάν. Πώς συνέβη αυτό;
Πρώτον: Οι ψηφοφόροι τιμώρησαν τον Ερντογάν για τα προβλήματα της οικονομίας. Εδώ και χρόνια η Τουρκία αντιμετωπίζει νομισματική κρίση, ο πληθωρισμός είναι στη στρατόσφαιρα, οι τιμές των ειδών πρώτης ανάγκης έχουν εκτοξευτεί στα ύψη. «Οι συνταξιούχοι κι αυτοί που πλήττονται από τον πληθωρισμό μετακινήθηκαν στο ισλαμιστικό Νέο Κόμμα Ευημερίας (YRP)» του Φατίχ Ερμπακάν, γιου του πρώην πρωθυπουργού και ιστορικού ηγέτη του τουρκικού πολιτικού Ισλάμ, Νετζμετίν Ερμπακάν, «για να τιμωρήσουν την κυβέρνηση για τους πενιχρούς μισθούς τους», δήλωσε στέλεχος του AKP.
Δεύτερον: O Ερντογάν και οι εκλεκτοί του δέχθηκαν επίθεση εκ δεξιών. Σε δύο τουρκικές επαρχίες, τη Σανλιούρφα και το Γιοζγκάτ, προπύργια μέχρι τώρα του AKP, επικράτησε το YRP, οι επικεφαλής του οποίου ήταν αντιεμβολιαστές και ζήτησαν να επιβληθεί μποϊκοτάζ σε ισραηλινά προϊόντα για τον πόλεμο του Ισραήλ κατά της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας. «Ο Ερντογάν έχασε ψήφους προς όλες τις κατευθύνσεις», δήλωσε ο πολιτικός επιστήμονας Μπερκ Εσέν, σημειώνοντας τη διάσπαση του δεξιού στρατοπέδου. Και σχολιάζοντας το εκλογικό αποτέλεσμα είπε ότι προφανώς είναι αρχή του τέλους [για τον Ερντογάν].
Τρίτον: Ο ίδιος αναλυτής τόνισε ότι «έχει σημασία ποιος κατεβαίνει υποψήφιος», σημειώνοντας ότι στις περσινές προεδρικές εκλογές ο Ερντογάν βρήκε απέναντί του τον τότε πρόεδρο του CHP, Κεμάλ Κιλιτστντάρογλου, έναν «μη δημοφιλή, μη χαρισματικό και ανίκανο», πολιτικό, όπως είπε ο Εσέν. Με τον Ιμάμογλου ή τον Γιαβάς ως πιθανό προεδρικό υποψήφιο η εικόνα μπορεί να αλλάξει, σημείωσε.
Τέταρτον: Η ανανέωση του CHP. Μετά την ήττα του ο Κιλιτσντάρογλου, μολονότι στήλωσε για ικανό διάστημα τα πόδια, αναγκάστηκε τελικά να παραδώσει τη σκυτάλη στον κατά πολύ νεότερό του, τον 49χρονο Οζγκούρ Οζέλ, ο οποίος χαρακτήρισε το χθεσινό εκλογικό αποτέλεσμα «ιστορικό», αφού δείχνει ότι οι ψηφοφόροι θέλουν μια νέα πολιτική για την Τουρκία.
Πέμπτον: Το διακύβευμα της χθεσινής αναμέτρησης ήταν μικρότερο απ’ ό,τι στις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές, αφού ένας δήμαρχος δεν μπορεί να λάβει κρίσιμες αποφάσεις για την οικονομία ή την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, κι αυτό επηρέασε αρκετούς ψηφοφόρους, που επί δεκαετίες ψήφιζαν «δαγκωτό» Ερντογάν, αλλά χθες δεν δίστασαν να ρίξουν μαύρο στους εκλεκτούς του προτιμώντας υποψηφίους της αντιπολίτευσης, όπως ο Ιμάμογλου, που μέχρι πριν από πέντε χρόνια χρειάζονταν να τον «γκουγκλάρουν» για να μάθουν ποιος είναι και τι πρεσβεύει.
Ο επανεκλεγείς δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης οικοδομεί πλέον, δίπλα στον Ερντογάν, ένα δεύτερο κέντρο εξουσίας στην Τουρκία και η πολιτική στη γείτονα θα περιστρέφεται εφεξής, όπως εκτιμούν πολιτολόγοι, γύρω απ’ αυτούς τους δύο: ο ένας κυβερνά τη χώρα κι άλλος τον μεγαλύτερο δήμο της.
Ακόμη κι ο Ερντογάν μίλησε για σημείο καμπής
Αν θα είναι ο Ιμάμογλου ο επόμενος ηγέτης της Τουρκίας -με αναλυτές να σημειώνουν ότι θα πρέπει πρώτα να επικρατήσει στην εσωκομματική κόντρα για το χρίσμα του δημάρχου της Άγκυρας, Μανσούρ Γιαβάς, που έκανε περίπατο στην Άγκυρα-, αυτό σημαίνει επίσης ότι πλησιάζει το τέλος του προηγούμενου. Κι αυτή την ελπίδα χάρισε χθες το βράδυ ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης σε πολλούς στη γείτονα.
Ο Ερντογάν έφυγε χωρίς να πει κουβέντα από την ιδιαίτερη πατρίδα του μόλις άρχισε να διαγράφεται η ήττα και έφθασε με αεροπλάνο στην Άγκυρα, όπου βγήκε στο μπαλκόνι του αρχηγείου του AKP. «Αυτές οι εκλογές δεν είναι το τέλος, αλλά ένα σημείο καμπής», είπε στους οπαδούς του.
Οι ομιλίες του από τα μπαλκόνια τις βραδιές των εκλογών εδώ και δύο δεκαετίες ήταν επινίκιες, τούτη τη φορά τα πράγματα άλλαξαν κι αυτά που θεωρούνταν μέχρι τώρα δεδομένα ίσως να μην ισχύουν πια.
«Λαβωμένος αλλά όχι τελειωμένος ο Ερντογάν»
Αλλά, όπως σημειώνουν αναλυτές, όσο πικρή κι αν ήταν η ήττα στην Κωνσταντινούπολη και στους μεγάλους δήμους, που ήθελε να ανακτήσει ο Ερντογάν, η απώλεια πανεθνικά των δυόμισι ποσοστιαίων μονάδων για το κόμμα του σε σύγκριση με τις εκλογές του περασμένου Μαΐου είναι μάλλον μικρή, δεδομένων των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η τουρκική οικονομία.
Εξάλλου, ο Ερντογάν θα παραμείνει στο τιμόνι της Τουρκίας για άλλα τέσσερα χρόνια και η αντιπολίτευση δεν μπορεί να τον ωθήσει σε εκλογές. Άλλωστε, και ο ίδιος φάνηκε να διαψεύδει τα σενάρια περί πρόωρης προσφυγής στις κάλπες στη χθεσινή ομιλία του, λέγοντας ότι «η Τουρκία έχει μπροστά της πάνω από τέσσερα χρόνια» ως τις επόμενες εκλογές, «τα οποία αξίζουν όσο ένας θησαυρός».
«Δεν μπορούμε να χάσουμε αυτή την περίοδο με συζητήσεις που θα σπαταλήσουν τον χρόνο του έθνους και της χώρας. Ως πολιτικό κόμμα που συμπλήρωσε τον 21ο χρόνο του στην εξουσία, έχουμε επίγνωση των ευθυνών μας, στην κυβέρνηση, όσο και στην τοπική αυτοδιοίκηση. Θα δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή στα επείγοντα προβλήματα της χώρας μας, ιδίως στην ανοικοδόμηση της σεισμόπληκτης περιοχής και στην εξάλειψη των οικονομικών μας προβλημάτων», επέμεινε.
Εκλογολόγοι σημειώνουν ότι στις χθεσινές δημοτικές εκλογές πολλά από τα κόμματα και τους συνασπισμούς που κατέβασαν υποψηφίους είναι εθνικιστικά, οι ψηφοφόροι των οποίων έχουν την τάση -όπως φάνηκε και στις εκλογές του περασμένου Μαΐου- να συσπειρώνονται πίσω από το AKP του Ερντογάν.
Και προειδοποιούν ότι δεν πρέπει να θεωρούμε τελειωμένο τον Τούρκο πρόεδρο. Τα τέσσερα χρόνια μέχρι τις επόμενες εκλογές, λένε, είναι ικανό διάστημα για έναν γνωστό τακτικιστή, όπως ο Ερντογάν, να γυρίσει το παιχνίδι. Άλλωστε, όπως σημειώνει κι ο Μπερκ Εσέν, ο Ερντογάν «παραμένει αγαπητός». Κι οι περσινές εκλογές έδειξαν ότι ουδείς μπορεί να τον υποτιμήσει.