Ο Τζο Μπάιντεν σήκωσε το τηλέφωνο κι επικοινώνησε με τον ομόλογό του της Ρωσίας για πρώτη φορά μετά τη σφοδρή επίθεση που εξαπέλυσε κατά του Πούτιν στα μέσα του περασμένου μήνα, όταν τον αποκάλεσε «δολοφόνο», καθώς φουντώνουν οι ανησυχίες για τις εξελίξεις στο ουκρανικό.
Από τα μέσα Μαρτίου η Ρωσία έχει προχωρήσει σε τουλάχιστον τρία στρατιωτικά γυμνάσια κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία, ενώ έχει προωθήσει στην περιοχή στρατεύματα, άρματα μάχης και πυραύλους στη μεγαλύτερη τέτοια μετακίνηση δυνάμεών της στην περιοχή από την προσάρτηση της Κριμαίας πριν από επτά χρόνια. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα ο Μπάιντεν πρότεινε τη διεξαγωγή συνόδου κορυφής σε τρίτη χώρα στον Πούτιν και του ζήτησε να συμβάλει «στη μείωση των εντάσεων» κρατώντας μεν ανοικτό το παράθυρο του διαλόγου με τη Μόσχα, αλλά εκφράζοντας παράλληλα την ανησυχία του «για την αιφνιδιαστική συγκέντρωση ρωσικών μονάδων στην κατεχόμενη Κριμαία και στα σύνορα με την Ουκρανία» κι υπογραμμίζοντας τη δέσμευση των ΗΠΑ στην εθνική κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας, την ώρα που δύο αμερικανικά πολεμικά σκάφη αναμένονται εντός της εβδομάδας στη Μαύρη Θάλασσα.
Eίχε προηγηθεί την περασμένη εβδομάδα τηλεφωνική επικοινωνία του Μπάιντεν με τον Βολόντιμιρ Ζελένσκι κατά την οποία ο πρόεδρος των ΗΠΑ επιβεβαίωσε στον Ουκρανό ομόλογό του την αμέριστη αμερικανική στήριξη στο Κίεβο και την εδαφική του ακεραιότητα.
Το χρονικό της κλιμάκωσης της έντασης
Από τα τέλη Ιανουαρίου κλιμακώνονται οι συγκρούσεις μεταξύ Ουκρανών και υποστηριζόμενων από τη Ρωσία ανταρτών στην περιοχή Ντονμπάς της ανατολικής Ουκρανίας με τον αξιωματούχο του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Κόζακ, να ρίχνει την ευθύνη στο Κίεβο και να απειλεί ότι μια γενικευμένη σύρραξη θα σημάνει πιθανότατα «την αρχή του τέλους» της Ουκρανίας. Ο εκπρόσωπος του Πούτιν, Ντμίτρι Πεσκόφ, δεν αμφισβήτησε τη συγκέντρωση των ρωσικών στρατευμάτων, αλλά υποστήριξε ότι η χώρα του «μετακινεί όπου θέλει τις ένοπλες δυνάμεις στα εδάφη της». Ο Ζελένσκι επισκέφθηκε την περασμένη εβδομάδα τα μέτωπα στο Ντονμπάς και κατηγόρησε από την πλευρά του τη Μόσχα ότι επιδιώκει να δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα απειλής.
Το περασμένο Σάββατο ένας Ουκρανός στρατιώτης σκοτώθηκε στο Ντονμπάς σε ανταλλαγή πυρών με υποστηριζόμενους από τη Ρωσία αντάρτες, που χρησιμοποίησαν - κατά το Κίεβο - οπλισμό, που απαγορεύεται από την ειρηνευτική συμφωνία του Μινσκ του 2014. Από τις αρχές του έτους συνολικά 26 Ουκρανοί στρατιώτες έχουν σκοτωθεί στην περιοχή. Οι δύο πλευρές συγκρούονται σποραδικά στην ανατολική Ουκρανία αφότου η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία στον απόηχο της εξέγερσης που οδήγησε στην απομάκρυνση του συμμάχου του Πούτιν, του τότε Ουκρανού προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς από την εξουσία. Πάνω από 14.000 άνθρωποι έχουν χάσει τις ζωές τους στις συγκρούσεις.
Τα «ανοίγματα» του Ζελένσκι στη Ρωσία κι η ενόχληση του Κρεμλίνου
Από την αιφνιδιαστική εκλογή του στην προεδρία της Ουκρανίας προ διετίας ο Ζελένσκι απευθύνει συχνά πυκνά εκκλήσεις για νέο γύρο ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων μετ η συμμετοχή δυτικών ηγετών. Λίγο μετά τη σαρωτική νίκη του αποτάνθηκε στον Πούτιν μ’ ένα βίντεο όπου ανέφερε : «Πρέπει να μιλήσουμε; Ναι. Ας το κάνουμε». Λίγο αργότερα, εντός του 2019, το Κρεμλίνο και το Κίεβο συμφώνησαν μια ανταλλαγή αιχμαλώτων, που ενθάρρυνε τις ελπίδες για μια ειρηνευτική συμφωνία που θα έβαζε τέλος στη σύγκρουση Ουκρανίας και φιλορώσων αυτονομιστών.
Επικριτές του Ζελένσκι φοβήθηκαν μήπως η επιθυμία του για ειρήνευση κατέληγε στη δημιουργία ενός μόνιμου ρωσικού θυλάκου στις ανατολικές επαρχίες Ντονέτσκ και Λουχάνσκ της Ουκρανίας. Αλλά ο Ζελένσκι ουδέποτε έθεσε εν αμφιβόλω την κυριαρχία της χώρας του στο Ντονμπάς κι αρνήθηκε να αποδεχθεί το ρωσικό «εμπαιγμό», όπως λέει όσον αφορά το ποιος ελέγχει και κατευθύνει τους αυτονομιστές.
Ορισμένοι αναλυτές ερμηνεύουν τις πρόσφατες κινήσεις της Ρωσίας ως ένδειξη της δυσαρέσκειάς της με τον Ζελένσκι, που έχει βάλει στο σταυρόνημα συμμάχους του Πούτιν στην Ουκρανία, ανάμεσά τους τον πολιτικό και μεγιστάνα των ΜΜΕ, Βίκτορ Μέντβεντσουκ, ο οπίος έχει κατηγορηθεί μαζί με τη σύζυγό του, ότι διοχετεύει κεφάλαια από πετρελαϊκές εγκαταστάσεις στη Ρωσία στους φιλορώσους αυτονομιστές.
Επί θύραις μεγάλη σύρραξη Ρωσίας – Ουκρανίας;
Ωστόσο, οι αναλυτές παραμένουν διχασμένοι αναφορικά με τις πραγματικές προθέσεις της Ρωσίας με τη συγκέντρωση στρατευμάτων κοντά στην Ουκρανία και κατά πόσον ο Πούτιν όντως προτίθεται να εξαπολύσει επίθεση ή απλώς δοκιμάζει την αποφασιστικότητα του Μπάιντεν, της Δύσης και του Ζελένσκι με στρατιωτικά γυμνάσια – επίδειξη δύναμης για να δει τις αντιδράσεις. Σύμφωνα με τον αναλυτή της αμερικανικής δεξαμενής σκέψης Atlantic Council, Πίτερ Ντίκινσον, «μιας μεγάλης κλίμακης εισβολή συμβατικών δυνάμεων θα συνιστούσε μεγάλη κλιμάκωση στην επταετή εκστρατεία επιθετικότητας της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Από το 2014 που ξέσπασαν οι συγκρούσεις στην ανατολική Ουκρανία το Κρεμλίνο προσπαθεί να διατηρήσει έναν μανδύα εύλογης δυνατότητας άρνησης αναπτύσσοντας περιορισμένο αριθμό συμβατικών στρατευμάτων στο πλευρό υβριδικών δυνάμεων μισθοφόρων, εθελοντών και ντόπιων συνεργατών. Αν αναπτυχθούν οι στρατιωτικές δυνάμεις που συγκεντρώνονται κοντά στην Ουκρανία, αυτό θα σηματοδοτήσει ένα νέο επίπεδο στη σύρραξη, πυο θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στη διεθνή ασφάλεια», σημείωσε.
Εκείνο που ανησυχεί ορισμένους δυτικούς διπλωμάτες και αναλυτές είναι η σκληρή ρητορική ορισμένων αξιωματούχων του Κρεμλίνου καθώς και ο τρόπος που καλύπτουν την κρίση ελεγχόμενα από τον Πούτιν ρωσικά ΜΜΕ, μεταδίδοντας ότι το Κίεβο σχεδιάζει επίθεση στο Ντονμπάς και δίνοντας έμφαση σε σχόλια του αναπληρωτή προσωπάρχη της ρωσικής προεδρίας, Κόζακ ότι η Ουκρανία ίσως μελετά «εθνοκάθαρση» στην περιοχή. Ο Πεσκόφ είπε την Παρασκευή ότι η Ρωσία φοβάται μια αναζωπύρωση σε πλήρη κλίμακα των συγκρούσεων στην ανατολική Ουκρανία κι είναι έτοιμη να προχωρήσει σε κινήσεις για την προστασία Ρώσων πολιτών στο Ντονμπάς. Αλλά ο Ουκρανός γενικός επιτελάρχης απέρριψε τις ρωσικές αιτιάσεις και μαζί με άλλους αξιωματούχους στο Κίεβο κατηγορεί τη Μόσχα ότι ψάχνει προφάσεις για να επιτεθεί.
«Όλα δείχνουν ότι η Ρωσία ετοιμάζει στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία», σχολίασε ο Άντερς Άσλουντ, συγγραφέας του βιβλίου “Russia’s Crony Capitalism” σε ανάρτησή του στο Twitter την Κυριακή. «Ο Πούτιν πάντα κρατά ανοικτές τις επιλογές του, αλλά οι κινήσεις του στρατού κι η προπαγάνδα του Κρεμλίνου αφήνουν να εννοηθεί ότι πλησιάζει μια ρωσική στρατιωτική επιθετικότητα», πρόσθεσε.
Για εσωτερική κατανάλωση οι κινήσεις του Πούτιν;
Άλλοι αναλυτές και διπλωμάτες, ωστόσο, υποστηρίζουν ότι το Κρεμλίνο σηκώνει το θέμα του Ντονμπάς περισσότερο για εσωτερικούς παρά για εξωτερικούς λόγους κι ότι ο Πούτιν προσπαθεί να εκτρέψει την προσοχή των Ρώσων από το αίτημα για την αποφυλάκιση του σφοδρού επικριτή του Αλεξέι Ναβάλνι, η κατάσταση της υγείας του οποίου φέρεται να έχει επιδεινωθεί στη φυλακή. Οι ίδιοι λένε ότι η συγκέντρωση ρωσικών δυνάμεων στα σύνορα με την Ουκρανία πιθανώς να εντάσσεται σε μια ευρύτερη προεκλογική στρατηγική ενόψει των βουλευτικών εκλογών του Σεπτεμβρίου στη Ρωσία. Τα ποσοστά δημοτικότητας του Πούτιν συρρικνώνονται και το κόμμα του, η «Ενωμένη Ρωσία» αναμένεται να καταγράψει πτώση στις κάλπες και η προοπτική μιας ένοπλης σύρραξης θα μπορούσε ίσως να το βοηθήσει να επωφεληθεί από ένα κύμα πατριωτισμού στη χώρα. Ο Τάρας Κούζιο, της Ακαδημίας Mοhyla του Εθνικού Πανεπιστημίου του Κιέβου, δεν πιστεύει ότι το Κρεμλίνο ετοιμάζει τη Ρωσία για εισβολή ευρείας κλίμακας στην Ουκρανία «επειδή κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε έναν παρατεταμένο πόλεμο και την πλήρη κατάρρευση των σχέσεων της Ρωσίας με τη Δύση».
Δεν αποκλείει, πάντως, το ενδεχόμενο να θέλει ίσως ο Πούτιν μια σύντομη, πλην περιορισμένη σύρραξη, αλλά και την πιθανότητα το Κρεμλίνο να σκέφτεται να επαναλάβει αυτό που συνέβη το 2008 στη Γεωργία, όταν ο τότε πρόεδρος της χώρας Μιχαήλ Σαακασβίλι έπεσε στην παγίδα και απάντησε στις προκλήσεις από τους αυτονομιστές της Νότιας Οσετίας, δίνοντας στη Ρωσία το πρόσχημα που ζητούσε για να επέμβει.