Η Τουρκία -και μαζί της και μεγάλο μέρος του πλανήτη- κρατούν την ανάσα τους ενόψει της σημερινής αναμέτρησης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, αλλά και της κρίσιμης μάχης των βουλευτικών εκλογών, δύο μάχες, η έκβαση των οποίων θα καθορίσει τη μορφή της δημοκρατίας, της οικονομίας και της εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας.
Ο Ερντογάν δίνει μάχη για την πολιτική του επιβίωση μετά από δύο δεκαετίες στην εξουσίας – ως πρωθυπουργός από το 2003 μέχρι το 2014 και ως πρόεδρος έκτοτε. Τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησής του χαιρετίστηκε ως ο ηγέτης που μεταμόρφωσε την οικονομία της Τουρκίας σε αναδυόμενη δύναμη.
Αλλά τα τελευταία χρόνια κάθε άλλο παρά ρόδινα ήταν για τον Ερντογάν, οι ανορθόδοξες οικονομικές πολιτικές του οποίου συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στην κρίση του κόστους διαβίωσης στην Τουρκία. Οι εντάσεις μεταξύ της Τουρκίας και της Δύσης οξύνθηκαν πολλάκις και διεθνείς, αλλά και εγχώριες φωνές σημαίνουν συναγερμό για την εντεινόμενη διάβρωση της δημοκρατίας στη χώρα.
«Eπί των ημερών του Ερντογάν, η Τουρκία παρείχε αναμφισβήτητα το πιο ζωντανό παράδειγμα για το πώς ένα κράτος με λειτουργικούς θεσμούς και σχετικά αποτελεσματικό κράτος δικαίου μπορεί να υπαχθεί στη βούληση πρώτα ενός κυβερνώντος κόμματος και τελικά ενός ατόμου», δήλωσε στο CNBC ο Χουσεϊν Ιμπίς, συνεργάτης του Ινστιτούτου των Αραβικών Κρατών του Κόλπου (AGSI) στην Ουάσιγκτον.
Αγωνία για την πόλωση στην Τουρκία του Ερντογάν
Οι συχνές συλλήψεις δημοσιογράφων, το αναγκαστικό κλείσιμο πολλών ανεξάρτητων ΜΜΕ η καταστολή των κινημάτων διαμαρτυρίας καθώς και η διεύρυνση των προεδρικών εξουσιών του Ερντογάν με το δημοψήφισμα του 2017 σηματοδοτούν αυτό που πολλοί αποκαλούν διολίσθηση προς την απολυταρχία.
Τώρα, δεδομένης της δημοσκοπικής καθίζησης του Ερντογάν, πολλοί φοβούνται μήπως καταφύγει σε «βρώμικα παιχνίδια» για να γαντζωθεί στην εξουσία και να αποτρέψει μια εκπαραθύρωσή του από τον υποψήφιο της εξακομματικής συμμαχίας της αντιπολίτευσης, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου.
«Αυτή θα είναι σίγουρα η πιο οριακή εκλογική αναμέτρηση που αντιμετώπισε ο Ερντογάν αφότου ανέλαβε την εξουσία το 2002», σημειώνει ο Ράιαν Μπολ, ανώτερος αναλυτής της RANE RiskIntelligence για θέματα που αφορούν στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.
Στο μείγμα προστίθεται και η οργή προς την κυβέρνηση Ερντογάν για την καθυστερημένη αντίδρασή της στο διπλό φονικό χτύπημα του Εγκέλαδου, αλλά και τις πρακτικές διαφθοράς, που επέτρεψαν στις κατασκευαστικές εταιρείες να παρακάμπτουν τους κανονισμούς ασφάλειας κτιρίων. Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία των Τούρκων στις πληγείσες περιοχές είναι επί μακρόν υποστηρικτές του κόμματος του Ερντογάν, του AKP, και φαίνεται να πιστεύουν στη δέσμευση του Ερντογάν να ξαναχτίσει αυτές τις πόλεις μέσα σε ένα χρόνο, λένε οι αναλυτές.
Το διακύβευμα είναι μεγάλο τόσο για την Τουρκία, αλλά και ευρύτερα, για την παγκόσμια γεωπολιτική. Το κλίμα είναι τεταμένο και με τον Κιλιτσντάρογλου να διατηρεί δημοσκοπικό προβάδισμα μέχρι την τελευταία ώρα το ερώτημα είναι αν θα αποχωρήσει ήσυχα και αξιοπρεπώς ο Ερντογάν σε περίπτωση ήττας του ή αν επιχειρήσει να ανατρέψει το αποτέλεσμα, μέσω δικαστικής παρέμβασης ή ανακαταμέτρησης ψήφων ή με κάποιον άλλον τρόπο. . «Ανησυχώ πολύ ότι [ο Ερντογάν] μπορεί να αναπτύξει κρυφές τακτικές, να καταφύγει σε εξαπάτηση και ακόμη και βία», είπε ο Iμπίς. «Φυσικά, αυτό μπορεί να προκαλέσει ακραία μέτρα από την άλλη πλευρά. Άρα είναι μια στιγμή υψηλού άγχους».
Αμφίρροπη προδιαγράφεται όμως και η αναμέτρηση αναφορικά με τις βουλευτικές εκλογές κι είναι αβέβαιο αν το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν και οι εταίροι του ή η αντιπολίτευση θα εξασφαλίσουν την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών.
Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις σε περίπτωση επανεκλογής του Ερντογάν
Όπως σχολιάζουν οι FT, δύσκολα μπορεί κανείς να φανταστεί πώς μια επανεκλογή Του Ερντογάν θα οδηγούσε σε μια πολιτική απελευθέρωση στο εσωτερικό της Τουρκίας. Περαιτέρω σφίξιμο των λουριών θα αύξανε τις εντάσεις μεταξύ Άγκυρας και Δύσης, που κλιμακώνονται σταθερά όσο περισσότερο βρίσκεται στην εξουσία.
Τις πιθανές επιπτώσεις μιας επανεκλογής του Ερντογάν συνόψισε ο Λουίτζι Σκατσιέρι για τη δεξαμενή σκέψης “Centre for European Reform”:
- Δυνατότερες φωνές στην Ευρώπη για επίσημο τερματισμό της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας στην ΕΕ, που ούτως ή άλλως βρίσκεται στον πάγο, έστω κι αν συμφέρει τις δύο πλευρές να υποκρίνονται πως συνεχίζεται.
- Αύξηση των εντάσεων μεταξύ Άγκυρας, Αθήνας και Λευκωσίας, που ίσως οδηγήσει σε πίεση για πρόσθετες ευρωπαϊκές οικονομικές κυρώσεις στην Τουρκία, μετά το πακέτο των μάλλον περιορισμένων μέτρων που επιβλήθηκαν το 2020.
- Εντάσεις με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη για τις σχέσεις της Τουρκίας με τη Ρωσία, μεσούντος, μάλιστα, του πολέμου στην Ουκρανία.
- Ακόμα περισσότερες δυσκολίες με τη Δύση εφόσον ο Ερντογάν επιμείνει στο βέτο για την ένταξη στο ΝΑΤΟ της Σουηδίας.
Οι επιπτώσεις μιας νίκης του Κιλιτσντάρογλου
Mια εκπαραθύρωση του Ερντογάν από την αντιπολίτευση, από την άλλη αναμένεται να φέρει ένα πιο δημοκρατικό πνεύμα στην εσωτερική πολιτική σκηνή της Τουρκίας, αν και – όπως σημειώνουν οι FT – παραμένει μετέωρο το ερωτηματικό σχετικά με το κατά πόσον ο Κιλιτσντάρογλου θα σπεύσει να τηρήσει τη δεύσμευσή του περί κατάργησης του προεδρικού συστήματος διακυβέρνησης και επαναφοράς του κοινοβουλευτικού, αφού σε περίπτωση επικράτησης του στρατοπέδου Ερντογάν στις βουλευτικές εκλογές μπορεί να χρειαστεί να κυβερνά με διατάγματα, ενώ θα χρειαστεί και όση δύναμη μπορεί να συγκεντρώσει για να υπερκεράσει την αντίσταση των καταλοίπων του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης στον κρατικό μηχανισμό.
Ο Κιλιτσντάρογλου θα μπορούσε επίσης να υιοθετήσει ορθολογικότερες οικονομικές πολιτικές έναντι εκείνων του Ερντογάν, που εκτόξευσαν στα ύψη τον πληθωρισμό ασκώντας τεράστια πίεση στους καταναλωτές, αλλά και στις επιχειρήσεις.
Σύμφωνα με ανάλυση του Carnegie Europe μια νίκη του Κιλιτσντάρογλου θα μπορούσε να ρίξει τους τόνους της αντιπαράθεσης της Άγκυρας με τη Δύση, αν και θα παραμείνουν σημεία τριβής όπως το Κυπριακό καθώς παραμένει αμφίβολο κατά πόσον ο όποιος νέος ηγέτης της Τουρκίας θα εγκατέλειπε την πάγια πολιτική της υποστήριξης προς το ψευδοκράτος ή θα προέβαινε σε παραχωρήσεις αναφορικά με την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην ανατολική Μεσόγειο.
Ο Κιλιτσντάρογλου ίσως επιδιώξει να τα βρει με τον πρόεδρο της Συρίας, Μπασάρ αλ Άσαντ βαδίζοντας στη γραμμή που υπονόησε ο Ερντογάν, αλλά μια τέτοια κίνηση θα περιέπλεκε τις σχέσεις Άγκυρας – Ουάσιγκτον.
Όσον αφορά στις ρωσοτουρκικές σχέσεις, πιθανώς δεν θα αλλάξει η νυν γραμμή της Άγκυρας «υπέρ του Κιέβου, αλλά όχι ανοικτά κατά της Μόσχας», λόγω των ισχυρών οικονομικών και εμπορικών δεσμών και της ενεργειακής της εξάρτησης. Όλα αυτά αντανακλούν την άποψη της τουρκικής πολιτικής τάξης ότι το εθνικό συμφέρον εξυπηρετείται καλύτερα από μια ανεξάρτητη, ισορροπημένη μεταξύ Δύσης, Ρωσίας, Κίνας και άλλων δυνάμεων εξωτερικής πολιτικής.
Όπως και να ‘χει μια αποχώρηση του Ερντογάν αναμένεται να ανοίξει το δρόμο για την αποκατάσταση ενός επαγγελματικού και αξιοπρεπούς διαλόγου μεταξύ της Τουρκίας και της Δύσης, προς ανακούφιση των Βρυξελλών, του Παρισιού, του Λονδίνου, αλλά και της Ουάσιγκτον.