Η αρχή της συλλογικής άμυνας βρίσκεται στο επίκεντρο της ιδρυτικής συνθήκης του ΝΑΤΟ. Παραμένει μια μοναδική και διαρκής αρχή που ενώνει τα μέλη της, δεσμεύοντάς τα να προστατεύουν το ένα το άλλο και δημιουργώντας πνεύμα αλληλεγγύης.
Σημαντική αναταραχή έχει προκαλέσει το βράδυ της Τρίτης η είδηση ότι δύο ρωσικοί πύραυλοι έπεσαν σε περιοχή της Πολωνίας, μίας χώρας που ανήκει στη συμμαχία του ΝΑΤΟ.
Παρόλο που οι ακριβείς συνθήκες του γεγονότος που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο δύο ανθρώπων δεν έχουν εξακριβωθεί, άρχισαν άμεσα οι εικασίες για το πώς θα μπορούσε να απαντήσει η συμμαχία σε μια τέτοια εξέλιξη. Όπως αναφέρουν ειδικοί αναλυτές, η απόφαση γύρω από την οποία θα κινηθεί το ΝΑΤΟ αφορά στην επίκληση είτε του άρθρου 4 είτε του άρθρου 5 της συμμαχίας.
Τι ορίζει το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ
Κάθε χώρα που ανήκει στη Βορειοατλαντική Συμμαχία έχει συμφωνήσει ότι αυτή η μορφή αλληλεγγύης βρίσκεται πάντα στο επίκεντρο της Συνθήκης, καθιστώντας ουσιαστικά το άρθρο 5 για τη συλλογική άμυνα βασικό στοιχείο της Συμμαχίας.
Το άρθρο 5 προβλέπει ότι εάν ένας σύμμαχος του ΝΑΤΟ πέσει θύμα ένοπλης επίθεσης, κάθε άλλο μέλος της Συμμαχίας θα θεωρήσει αυτή την πράξη βίας ως ένοπλη επίθεση εναντίον όλων των μελών και θα λάβει τις ενέργειες που κρίνει απαραίτητες για να βοηθήσει τον Σύμμαχο που υπέστη την επίθεση.
«Τα μέρη συμφωνούν ότι μια ένοπλη επίθεση εναντίον ενός ή περισσοτέρων από αυτά στην Ευρώπη ή τη Βόρεια Αμερική θα θεωρείται επίθεση εναντίον όλων τους και κατά συνέπεια συμφωνούν ότι, εάν συμβεί μια τέτοια ένοπλη επίθεση, καθένα από αυτά, κατά την άσκηση του δικαιώματος για ατομική ή συλλογική αυτοάμυνα που αναγνωρίζεται από το άρθρο 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, θα βοηθήσει το μέρος ή τα μέρη που δέχονται τέτοια επίθεση προχωρώντας άμεσα, μεμονωμένα και σε συνεννόηση με τα άλλα μέρη, τις ενέργειες που κρίνει αναγκαίες, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης ένοπλης δύναμης, για την αποκατάσταση και διατήρηση της ασφάλειας της περιοχής του Βόρειου Ατλαντικού.
Κάθε τέτοια ένοπλη επίθεση και όλα τα μέτρα που λαμβάνονται ως αποτέλεσμα αυτής θα αναφέρονται αμέσως στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Τα μέτρα αυτά τερματίζονται όταν το Συμβούλιο Ασφαλείας λάβει τα αναγκαία μέτρα για την αποκατάσταση και διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας», αναφέρεται χαρακτηριστικά στη συνθήκη του ΝΑΤΟ.
Τι ορίζει το άρθρο 4 του ΝΑΤΟ
Σύμφωνα με επίσημα έγγραφα του ΝΑΤΟ, το άρθρο 4 σημαίνει ότι «τα μέρη θα διαβουλεύονται μαζί» εάν αποφασιστεί ότι απειλείται η «εδαφική τους ακεραιότητα, η πολιτική ανεξαρτησία ή η ασφάλειά τους».
Σαφώς, αυτό φαίνεται να ενέχει έναν πολύ μικρότερο κίνδυνο σημαντικής κλιμάκωσης και διεύρυνσης της σύγκρουσης της Ρωσίας με την Ουκρανία- κάτι για το οποίο οι τελευταίες εξελίξεις ευνόητα έχουν προκαλέσει φόβους.
Πότε έχει επικληθεί το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ
Η πρώτη και μοναδική φορά κατά την οποία έχει επικληθεί το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ ήταν οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η Στρατηγική Αντίληψη της Συμμαχίας το 1999 είχε ήδη προσδιορίσει την τρομοκρατία ως έναν από τους κινδύνους που επηρεάζουν την ασφάλεια του ΝΑΤΟ. Η απάντηση της Συμμαχίας στην 11η Σεπτεμβρίου, ωστόσο, περιελάμβανε την ενεργή συμμετοχή του ΝΑΤΟ στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας, το οποίο ξεκίνησε τις πρώτες του επιχειρήσεις εκτός του ευρωατλαντικού χώρου, καθώς και έναν εκτεταμένο μετασχηματισμό των δυνατοτήτων του. Επιπλέον, οδήγησε το ΝΑΤΟ να επικαλεστεί το Άρθρο 5 της Συνθήκης της Ουάσιγκτον για πρώτη φορά στην ιστορία του.