Η ώρα της κρίσιμης συνόδου κορυφής του Τζο Μπάιντεν με τον Βλαντίμιρ Πούτιν στη Villa La Grange του 18ου αι. στις όχθες της λίμνης της Γενεύης πλησιάζει με Ουάσιγκτον και Μόσχα να επιθυμούν μεν ένα “reset” μετά την καταστροφική συνάντηση του Ρώσου προέδρου με τον Ντόναλντ Τραμπ το 2017, αλλά να κρατούν χαμηλά τον πήχη των προσδοκιών.
«Θα πω στον Πούτιν όλα όσα θέλω να γνωρίζει», διεμήνυσε προ ημερών ο Τζο Μπάιντεν και μόλις χθες τόνισε ότι θέλει να διερευνήσει αν υπάρχει πεδίο συνεργασίας με τον «έξυπνο, σκληρό και άξιο αντίπαλο», όπως χαρακτήρισε τον Ρώσο ομόλογό του, ώστε να προωθήσουν τα συμφέροντα των χωρών και του κόσμου γενικότερα. «Θα ξεκαθαρίσω στον πρόεδρο Πούτιν ότι υπάρχουν τομείς όπου μπορούμε να συνεργαστούμε αν το επιθυμεί. Αν επιλέξει να μην συνεργαστεί και ενεργεί όπως και στο παρελθόν, όσον αφορά στην κυβερνοασφάλεια και ορισμένες άλλες δραστηριότητες, θα απαντήσουμε, θα απαντήσουμε με τον ίδιο τρόπο», είπε, προσθέτοντας ότι «θα ξεκαθαρίσει τις κόκκινες γραμμές του».
Από την πλευρά του ο Πούτιν στη συνέντευξή του στο ΝΒC News, τόνισε ότι θα το σκεφτεί για την έναρξη ενός τέτοιου διαλόγου, ανάλογα με το πώς θα εξελιχθεί η συνάντησή τους. Αναλυτές εκτιμούν ότι το τετ-α-τετ των δύο προέδρων θα είναι «ανιαρό», σχολιάζει ο Guardian. «Νομίζω ότι συναντώνται σε μια προσπάθεια να βρουν γιατί χρειάζονται οι διμερείς σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ», λέει ο Αντρέι Σουσέντσοφ του Valdai Discussion Club της Ρωσίας. Η αλλαγή κυβέρνησης στις ΗΠΑ μπορεί να δώσει μια θετική δυναμική, σημειώνει, όπως και η υιοθέτηση από την ομάδα του στόχου των «σταθερών και προβλέψιμων σχέσεων» με τη Μόσχα, μιας σκοπίμως πρακτικής ατζέντας, που αντανακλά, όπως σημειώνει και τη ρωσική εξωτερική πολιτική.
Να πέσουν οι τόνοι με τη Μόσχα για να εστιάσει σε άλλα φλέγοντα θέματα, θέλει ο Μπάιντεν - Οι στόχοι του Πούτιν
Μολαταύτα και παρά τον χαμηλό πήχη των προσδοκιών, το Κρεμλίνο δηλώνει ικανοποιημένο, αφού με πρωτοβουλία της Ουάσιγκτον κανονίστηκε το ραντεβού κι ο Πούτιν είναι ο πρώτος ηγέτης μεγάλης αντίπαλης δύναμης που συναντά ο Μπάιντεν, αφότου ανέλαβε τα προεδρικά του καθήκοντα, γεγονός που ενισχύει το αφήγημα της Μόσχας στο εσωτερικό ακροατήριο, ότι υπό την ηγεσία του Ρώσου προέδρου η χώρα μπορεί να κοιτάζει στα μάτια τις ΗΠΑ. «Η σύνοδος είναι σημαντική από πλευράς συμβολισμού. Τοποθετεί τη Ρωσία στην ίδια κατηγορία με τις ΗΠΑ, και για τον Πούτιν ο συμβολισμός δεν είναι ασήμαντος», σχολιάζει στο BBC ο Αντρέι Κορτούνοφ, διευθυντής της δεξαμενής σκέψης RIAC στη Μόσχα. «Ο Πούτιν σίγουρα θέλει να είναι ίσος με τον Αμερικανό πρόεδρο. Επιθυμεί να τύχει σεβασμού με τους δικούς του όρους. Θέλει να δείξει έναν μάτσο δυναμισμό και να είναι μέλος του κλαμπ», συμπληρώνει η πολιτική αναλύτρια Λίλια Σέφτσοβα. Στο Κρεμλίνο, ωστόσο, γνωρίζουν καλά τα κίνητρα του αντίπαλου δέους για την πραγματοποίηση της συνάντησης σ’ αυτή τη χρονική συγκυρία, καθώς η κυβέρνηση Μπάιντεν θέλει να σταματήσει την αντιπαράθεση με τη Ρωσία για να αφοσιωθεί σε άλλα, πιο επείγοντα θέματα όπως η αντιμετώπιση της πανδημίας, η ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας, η επούλωση του διχασμού της κοινωνίας μετά τη θητεία Τραμπ, η κλιματική αλλαγή κι η αναδυόμενη απειλή της Κίνας. Και μολονότι παραμένουν βαθιές οι διαχωριστικές γραμμές, τουλάχιστον μπορεί να επιδιωχθεί μια μείωση των εντάσεων.
Μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν επιθυμητή και από τη Μόσχα, σχολιάζει το Foreign Policy, καθώς αρχίζει η διαδικασία μιας πολιτικής μετάβασης εντός του ρωσικού πολιτικού συστήματος με τον Πούτιν να μπορεί πλέον, μετά τις συνταγματικές αλλαγές, να διεκδικήσει στις εκλογές του 2024 την παραμονή του στο τιμόνι της Ρωσίας γι’ άλλη μια εξαετία – ή και δύο. Αλλά η εξασφάλιση της λαϊκής ψήφου εμφανίζεται ολοένα και πιο δύσκολο εγχείρημα σε μια περίοδο που εντείνεται η αβεβαιότητα της ρωσικής κοινής γνώμης για τη βιωσιμότητα του οικονομικού μοντέλου της χώρας, που βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην εξαγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενώ λαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερη ώθηση η «πράσινη» επανάσταση ανά την υφήλιο. Φυσικά, το Κρεμλίνο διαθέτει οικονομικά μέσα αλλά και τον κρατικό μηχανισμό για να γείρει μέσω καταστολής προς το μέρος του Πούτιν και των περί αυτόν η πλάστιγγα στις βουλευτικές εκλογές του Σεπτεμβρίου και στις προεδρικές σε τρία χρόνια, αλλά αυτό ενέχει κινδύνους σφοδρών αντιδράσεων από τη Δύση κι αν οι κίνδυνοι αυτοί μπορούν να αποτραπούν, ο Πούτιν σίγουρα θα θέλει να το διερευνήσει στο ενώπιος- ενωπίω με τον Μπάιντεν.
Τα πεδία δυνητικής σύγκλισης απόψεων
Οι υπεύθυνοι χάραξης εξωτερικής πολιτικής σε Ουάσιγκτον και Μόσχα φαίνεται ότι συμφωνούν σε ποια πεδία μπορεί να σημειωθεί κάποια πρόοδος πέραν του συνεχιζόμενου διαλόγου και της συνεργασίας επί θεμάτων, όπως το Ιράν, η Βόρεια Κορέα και το Αφγανιστάν. Κι ένα απ’΄αυτά είναι η στρατηγική σταθερότητα και ο έλεγχος των εξοπλισμών, με την παράταση της ισχύος της συμφωνίας Νew START να κρίνεται ως θετικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Παράλληλα ο Πούτιν φαίνεται ανοικτός στην ιδέα να σταματήσουν οι αμοιβαίες απελάσεις διπλωματών και η δημιουργία ενός καλύτερου περιβάλλοντος για τη λειτουργία των πρεσβειών των δύο χωρών και τη διατήρηση διαύλων επικοινωνίας.
Εξάλλου η Μόσχα ενδιαφέρεται για την επέκταση των μηχανισμών διαχείρισης εκτάκτων καταστάσεων. Ο δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ των αρχηγών των γενικών επιτελείων ενόπλων δυνάμεων των δύο χωρών έχει αποδώσει καρπούς όπως π.χ. στη Συρία ή στην αποφυγή ανεπιθύμητων κλιμακώσεων όταν ρωσικά και αμερικανικά αεροσκάφη και πολεμικά πλοία επιχειρούν σε κοντινές περιοχές και το Κρεμλίνο του Πούτιν θα ήθελε να επεκταθούν οι δίαυλοι αυτοί και σε άλλες προβληματικές περιοχές.
Το Κρεμλίνο τέλος θα ήθελε να συζητήσει, εφόσον είναι εφικτό, το θέμα της εμπλοκής της μιας πλευράς σε εσωτερικά ζητήματα της άλλης και να συμφωνήσουν σε βασικούς κανόνες για τέτοια συμπεριφορά, σημειώνει το Foreign Policy, όπως π.χ. η έναρξη διαλόγου για την πολιτική χρήση των κυβερνο-επιθέσεων. Η Μόσχα, φυσικά, δεν πρόκειται να παραδεχθεί το ρόλο της στις προεδρικές εκλογές του 2016 και το υ περασμένου Νοεμβρίου, ούτε περιμένει από την Ουάσιγκτον να σταματήσει να υποστηρίζει τις φιλο-δημοκρατικές δυνάμεις στη Ρωσία, περιλαμβανομένου του φυλακισμένου, σφοδρού επικριτή του Πούτιν, Αλεξέι Ναβάλνι. Η λίστα παραπόνων της κάθε πλευράς είναι, βέβαια, πολύ μακρύτερη, αλλά με την έναρξη του διαλόγου επί των προαναφερθέντων θεμάτων ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο χωρών θα μπορούσε να είναι πιο διαχειρίσιμος και να αποφεύγονται οι επικίνδυνες κλιμακώσεις.
Τα αγκάθια
Ωστόσο, υπάρχουν αρκετά αγκάθια σ’ αυτό το δρόμο. Μια συμφωνία, επί παραδείγματι, για τον έλεγχο των εξοπλισμών πέρα της New START φαντάζει δύσκολη, από τη στιγμή που οι ΗΠΑ του Μπάιντεν και η Ρωσία του Πούτιν έχουν διαφορετικούς στόχους. Η Μόσχα θέλει η συμφωνία να καλύπτει όλα τα νέα οπλικά συστήματα, ακόμη και τα μη πυρηνικά στρατηγικά όπλα, όπως οι διηπειρωτικοί πύραυλοι ακριβείας, ενώ οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται για έναν διάλογο επί μιας λιγότερη φιλόδοξης ατζέντας.
Ένα πρόσθετο αγκάθι είναι οι εξελίξεις σε πρώην σοβιετικές δημοκρατίες – άλλωστε οι σημαντικότερες κρίσεις στις σχέσεις Δύσης -Ρωσίας προήλθαν τα τελευταία χρόνια από τέτοιες χώρες, όπως η Ουκρανία και η Γεωργία . Και παρά τους μοχλούς πίεσης που διαθέτουν Μόσχα και Δύση σ’ αυτές τις χώρες, πολλές φορές οι εξελίξεις τους προλαβαίνουν, όπως είχε γίνει με την εξέγερση κατά του Ουκρανού προέδρου Βίκτωρα Γιανουκόβιτς το 2013 – 2014, που κατέληξε στη χειρότερη από τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου κρίση στις σχέσεις των δύο πλευρών. Και καθώς οι συγκρούσεις συνεχίζονται σποραδικά στην ανατολική Ουκρανία μεταξύ των δυνάμεων του Κιέβου και των φιλορώσων αυτονομιστών και το καθεστώς Λουκασένκο στη Λευκορωσία προσπαθεί να καταπνίξει την αντιπολίτευση με την όχι και τόσο σιωπηρή συγκατάθεση της Μόσχας του Πούτιν, μια νέα κρίση δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Πέραν τούτων η αποκλιμάκωση των ρωσο-αμερικανικών εντάσεων απειλείται και από τις πολιτικές εξελίξεις στη Ρωσία, όπου το Κρεμλίνο, ενόψει των εκλογών του Σεπτεμβρίου, χρειάζεται την Ουάσιγκτον και την αμερικανική ηγεμονία ως σκιάχτρο για την προώθηση του δικού του αφηγήματος, ενώ από την άλλη είναι απίθανο οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους να σταματήσουν τα πυρά κατά του τυχοδιωκτισμού του Πούτιν στην εξωτερική πολιτική, ή της ωμής καταστολής κατά αντιφρονούντων στο εσωτερικό. Τα περιθώρια διαπραγματεύσεων στο τετ-α-τετ Μπάιντεν – Πούτιν, ως εκ τούτου, είναι στενά και η αισιοδοξία για απτά αποτελέσματα άκρως περιορισμένη, αν το καλύτερο που μπορεί να επιτευχθεί είναι η βελτίωση των διαύλων επικοινωνίας.