Συνέχιση της οικονομικής και στρατιωτικής στήριξης στην Ουκρανία με αντάλλαγμα τα κρίσιμα ορυκτά της προσφέρει ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ.
Τρεις πηγές είπαν στο πρακτορείο Reuters ότι η κυβέρνηση Τραμπ πρότεινε να αποκτήσουν οι ΗΠΑ το ήμισυ των στρατηγικών ορυκτών της Ουκρανίας.
Συγκεκριμένα, δημοσιεύματα ανέφεραν ότι ο Τραμπ απαιτούσε πρόσβαση στις ορυκτές σπάνιες γαίες, αξίας 500 δις. της Ουκρανίας ως αποπληρωμή για τη στρατιωτική υποστήριξη της Ουάσιγκτον προς το Κίεβο τα τελευταία τρία χρόνια.
Ο Ζελένσκι απέρριψε την προσφορά ως «μη σοβαρή» και είπε ότι δεν προσφέρει εγγυήσεις ασφαλείας σε περίπτωση ειρηνευτικής συμφωνίας με τη Ρωσία .
WSJ: Κοντά σε συμφωνία ΗΠΑ-Ουκρανία
Και μπορεί η πρόταση να μην έγινε αποδεκτή αρχικά από την Ουκρανία, ωστόσο η Wall Street journal, επικαλούμενη καλά πληροφορημένες, μεταδίδει σήμερα ότι ΗΠΑ και η Ουκρανία βρίσκονται κοντά σε συμφωνία που θα παραχωρήσει στις ΗΠΑ πολύτιμα δικαιώματα εξόρυξης.
Ο ίδιος ο Τραμπ υποστήριξε επίσης ότι μια συμφωνία για τα ορυκτά θα επιτευχθεί σύντομα, ενώ ο Ζελένσκι είπε ότι οι ομάδες της Ουκρανίας και των ΗΠΑ εργάζονται για ένα προσχέδιο συμφωνίας.
Δεν είναι έτοιμος ο Ζελένσκι να υπογράψει τη συμφωνία
Η νεότερη εξέλιξη είναι πάντως ότι σύμφωνα με το Sky News ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι δεν είναι έτοιμος να υπογράψει μια «προβληματική» συμφωνία για τις σπάνιες γαίες με τις ΗΠΑ.
«Η συμφωνία δεν είναι ακόμη έτοιμη να υπογραφεί, υπάρχει μια σειρά από προβληματικά ζητήματα και με την τρέχουσα μορφή του σχεδίου, ο πρόεδρος δεν είναι έτοιμος να την αποδεχτεί», είπε μια ουκρανική πηγή στο Sky News.
«Σήμερα, τα προσχέδια δεν αντικατοπτρίζουν μια εταιρική σχέση στη συμφωνία και περιέχουν μόνο μονομερείς δεσμεύσεις της Ουκρανίας», συμπλήρωσε.
Reuters: Ο Τραμπ απειλεί την Ουκρανία για τα ορυκτά με το Starlink
Εντωμεταξύ, οι διαπραγματευτές των ΗΠΑ που πιέζουν το Κίεβο για πρόσβαση στα κρίσιμα ορυκτά της Ουκρανίας έχουν εγείρει την πιθανότητα διακοπής της πρόσβασης της χώρας στο ζωτικής σημασίας δορυφορικό σύστημα για το ίντερνετ, Starlink του Έλον Μασκ, ανέφεραν στο Reuters τρεις πηγές που γνωρίζουν το θέμα.
Κατά τις ίδιες πληροφορίες η συνεχιζόμενη πρόσβαση της Ουκρανίας στο Starlink που ανήκει στην SpaceX αναφέρθηκε στις συζητήσεις μεταξύ Αμερικανών και Ουκρανών αξιωματούχων, αφού ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι απέρριψε την αρχική πρόταση του υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ Σκοτ Μπέσεντ, ανέφεραν οι πηγές.
Το Starlink παρέχει ζωτικής σημασίας σύνδεση στο Διαδίκτυο στην κατεστραμμένη από τον πόλεμο Ουκρανία και τον στρατό της.
Το θέμα τέθηκε ξανά την Πέμπτη κατά τη διάρκεια συναντήσεων μεταξύ του Κιθ Κέλογκ, του ειδικού απεσταλμένου των ΗΠΑ στην Ουκρανία, και του Ζελένσκι, είπε μια από τις πηγές στο Reuters.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, η Ουκρανία ενημερώθηκε ότι αντιμετώπιζε επικείμενο κλείσιμο της υπηρεσίας εάν δεν καταλήξει σε συμφωνία για κρίσιμα ορυκτά, είπε η πηγή.
«Η Ουκρανία χρησιμοποιεί το Starlink. Το θεωρούν το Βόρειο Αστέρι τους», είπε η πηγή. «Η απώλεια του Starlink θα ήταν ένα τεράστιο πλήγμα».
Ο Μασκ έστειλε χιλιάδες τερματικά Starlink στην Ουκρανία για να αντικαταστήσει τις υπηρεσίες επικοινωνιών που καταστράφηκαν από τη Ρωσία μετά την εισβολή της τον Φεβρουάριο του 2022.
Η Μελίντα Χάρινγκ, ανώτερος συνεργάτης του Ατλαντικού Συμβουλίου, είπε ότι το Starlink είναι απαραίτητο για τη λειτουργία των drones της Ουκρανίας, βασικό πυλώνα της στρατιωτικής στρατηγικής της
«Απώλεια του Starlink θα άλλαζε το παιχνίδι», είπε η Χάρινγκ, σημειώνοντας ότι η Ουκρανία είναι στο 1:1 με τη Ρωσία όσον αφορά τη χρήση drone και τις οβίδες πυροβολικού.
Η Ουκρανία διαθέτει ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών δυνατοτήτων drone, που κυμαίνονται από θαλάσσια drones και drones επιτήρησης έως μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα μεγάλης εμβέλειας.
Τραμπ: Η Ρωσία επιτέθηκε στην Ουκρανία
Εντωμεταξύ ο Τραμπ χθες σε συνέντευξή του, μετά τις αντιδράσεις για την ατάκα του το Κίεβο «δεν έπρεπε ποτέ να είχε ξεκινήσει» τον πόλεμο πριν από τρία χρόνια, το πήρε πίσω παραδεχόμενος στον λόγο του ότι η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία.
«Η Ρωσία επιτέθηκε, αλλά δεν έπρεπε να την αφήσουν να επιτεθεί», είπε ο Τραμπ στο Fox News , προσθέτοντας ότι ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι και ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν θα έπρεπε να είχαν κάνει περισσότερα για να αποτρέψουν την εισβολή.
Τι είναι τα κρίσιμα ορυκτά;
Όπως εξηγεί η βρετανική εφημερίδα The Guardian, τα στρατηγικά ορυκτά είναι τα μέταλλα και άλλες πρώτες ύλες που χρειάζονται για προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, ιδιαίτερα δε εκείνα που συνδέονται με την μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, τις υποδομές Τεχνητής Νοημοσύνης, οπλικά συστήματα, αλλά και ηλεκτρονικές συσκευές ευρείας κατανάλωσης.
Ο αγώνας δρόμου για την ανάσχεση της κατάρρευσης του κλίματος και την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα πυροδότησε προσπάθειες για απόκτηση ορυκτών για την μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, όπως το κοβάλτιο, ο χαλκός, το λίθιο και το νικέλιο, που είναι είναι χρήσιμα για την κατασκευή ανεμογγενητριών και την ηλεκτροκίνηση των μεταφορών. Τα ίδια ορυκτά καθώς και άλλα χρησιμοποιούνται επίσης για την κατασκευή κέντρων δεδομένων τεχνητής νοημοσύνης, όπλων όπως τα μαχητικά αεροσκάφη F-35 και κινητών τηλεφώνων, λόγος για τον οποίο έχουν μεγάλη ζήτηση.
Καθώς μετασχηματίζονται η παγκόσμια οικονομία και τεχνολογία η αξία των κρίσιμων ορυκτών έχει εκτιναχθεί στα ύψη όπως και ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός για την πρόσβαση σε αυτά. Προ διετίας ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) υπολόγισε ότι το 2022 η αγορά για ορυκτά της ενεργειακής μετάβασης είχε υπερδιπλασιαστεί στην πενταετία που προηγήθηκε σε πάνω από 400 δισ. δολάρια το 2022, διπλάσια της αξίας που είχαν πέντε χρόνια νωρίτερα και εκτίμησε ότι η ζήτηση θα υπερδιπλαστεί μέχρι το 2030 και θα τριπλαστεί έως το 2040, εφόσον τα κράτη τηρήσουν πλήρως τις δεσμεύσεις τους για καθαρή ενέργεια και το κλίμα.
Ποια ορυκτά θεωρούνται κρίσιμα;
Όπως εξηγεί στην ανάλυσή της η βρετανική εφημερίδα, ο όρος «κρίσιμα ορυκτά» δεν είναι τόσο επιστημονικός όσο πολιτικός και διάφορες χώρες έχουν καταρτίσει διαφορετικούς καταλόγους στρατηγικών ορυκτών βάσει των εγχώριων και των γεωπολιτικών τους στόχων.
Το 2022 το Αμερικανικό Γεωλογικό Ινστιτούτο (USGS) δημοσίευσε μια λίστα με 50 ορυκτά, από το αλουμίνιο μέχρι το ζιρκόνιο, τα οποία όπως ανέφερε «παίζουν σημαντικό ρόλο στην εθνική μας ασφάλεια, οικονομία, ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και υποδομές». Και συμπεριέλαβε σε αυτά ορυκτά όπως το αρσενικό για ημιαγωγούς, το βηρύλλιο - που χρησιμοποιείται ως παράγοντας κράματος στην αεροδιαστημική και την αμυντική βιομηχανία - , το κοβάλτιο, το λίθιο και τον γραφίτη, που είναι κρίσιμης σημασίας για την κατασκευή μπαταριών, το ίνδιο, που κάνει τις οθόνες να ανταποκρίνονται στο άγγιγμα του δακτύλου και το τελλούριο, που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλιακής ενέργειας.
Ο Νόμος για την ενέργεια των ΗΠΑ ορίζει ότι αυτή η λίστα πρέπει να επικαιροποιήται ανά τριετία, άρα φέτος θα είναι υπό αναθεώρηση και θα έχει ενδιαφέρον ποια ορυκτά θα εμφανιστούν ή θα αποσυρθούν δεδομένου του νέου πολιτικού περιβάλλοντος στη χώρα.
Τι είναι τα στοιχεία σπάνιων γαιών;
Τα στοιχεία σπάνιων γαιών (REEs) είναι ένα υποσύνολο 17 κρίσιμων ορυκτών, τα οποία είναι για διαφορετικούς λόγους αναγκαία σε κινητά τηλέφωνα, ηλεκτρικά οχήματα, συστήματα καθοδήγησης πυραύλων και άλλες ηλεκτρονικές, βιομηχανικές και ενεργειακές εφαρμογές.
Παρά το όνομά τους, τα περισσότερα από τα στοιχεία σπάνιων γαιών δεν είναι ιδιαίτερα σπάνια, αλλά είναι τρομερά δύσκολη η εξόρυξη και ο καθαρισμός τους και λίαν επιβαρυντικός για το περιβάλλον, πράγμα που σημαίνει ότι η παραγωγή συγκεντρώνεται σε πολύ λίγα μέρη, ως επί το πλείστον στην Κίνα.
Τα στοιχεία σπάνιων γαιών περιλαμβάνουν το ευρώπιο, το οποίο χρησιμοποιείται σε ράβδους ελέγχου πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας, το δυσπρόσιο, το γαντολίνιο και το πρασεοδύμιο, που χρησιμοποιούνται στους μαγνήτες των κινητών τηλεφώνων, καθώς και το γαδολίνιο, το χόλμιο και το υττέρβιο, τα οποία χρησιμοποιούνται μεταξύ άλλων στα λέιζερ.
Ποια κρίσιμα ορυκτά διαθέτει η Ουκρανία
Σε άρθρο της προ τριετίας η πρόεδρος της Ένωσης Γεωλόγων της Ουκρανίας, Χάνα Λιβέντσεβα, υποστήριζε ότι η χώρα της, μολονότι καλύπτει μόνον το 0,4% της επιφάνειας της Γης, περιείχε περίπου το 5% των ορυκτών πόρων του πλανήτη χάρη σε μια πολύπλοκη γεωλογία, που περιλαμβάνει και τα τρία κύρια συστατικά του φλοιού της γης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας της Ουκρανίας, που επικαλείται το Reuters, η χώρα έχει κοιτάσματα 22 από τα 34 ορυκτών, που προσδιορίζει ως στρατηγικής σημασίας η ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων και σπάνιων γαιών όπως το λανθάνιο, το δημήτριο, το νεοδύμιο, το έρβιο και το ύττριο.
Πριν ξεσπάσει ο πόλεμος με τη Ρωσία η Ουκρανία ήταν σημαντικός προμηθευτής τιτανίου καθώς το 2019 παρήγαγε περί το 7% της παγκόσμιας παραγωγής, σύμφωνα με έρευνα της Κομισιόν. ΞΗ Ουκρανία παρήγαγε ακόμη 500.000 τόνους λιθίου και το ένα πέμπτο παγκοσμίως του γραφίτη, ενός κρίσιμου συστατικού των πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας.
Ωστόσο, καθώς η Ρωσία ελέγχει πλέον μετά από τρία χρόνια πολέμου σχεδόν το ένα πέμπτο των ουκρανικών εδαφών, μεγάλο μέρος αυτών των αποθεμάτων έχει χαθεί. Σύμφωνα με εκτιμήσεις ουκρανικών δεξαμενών σκέψης που επικαλείται το Reuters, έως και το 40% των ορυκτών πόρων της Ουκρανίας είναι σε κατεχόμενες περιοχές, όπως και τουλάχιστον δύο από τα κοιτάσματα λιθίου της Ουκρανίας, το ένα στο Ντόνετσκ και το άλλο στη Ζαπορίζια.
Γιατί έχει βάλει τόσο πολύ στο μάτι ο Τραμπ τα κρίσιμα ορυκτά της Ουκρανίας;
Όπως σημειώνει το δημοσίευμα, η Κίνα είναι ο μεγάλος λόγος που ο Τραμπ ορέγεται σε τέτοιο βαθμό τα κρίσιμα ορυκτά της Ουκρανίας καθώς ο ασιατικός γίγαοντας είναι πλέον το εργοστάσιο του πλανήτη και τούτο σημαίνει ότι, οπουδήποτε στον κόσμο εξορρύσονται κρίσιμα ορυκτά, παραμένει ένα κρίσιμο σημείο στάσης στην αλυσίδα εφοδιασμού.
Το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας ικανότητας επεξεργασίας κρίσιμων ορυκτών βρίσκεται στην Κίνα. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, το μερίδιο της Κίνας στον διαχωρισμό και επεξεργασία των στρατηγικών ορυκτών φτάνει περίπου το 35% όσον αφορά στο νικέλιο, το 50-70% αναφορικά με το λίθιο και το κοβάλτιο και σχεδόν το 90% αναφορικά με τις σπάνιες γαίες, όπου η κυριαρχία της είναι ιδιαίτερα συντριπτική καθώς τον περασμένο χρόνο, σύμφωνα με τα στοιχεία του USGS, η Κίνα διέθετε σχεδόν το ήμισυ των αποθεμάτων σπάνιων γαιών παγκοσμίως.
Με τον Τραμπ να υποκινεί ουσιαστικά έναν εμπορικό πόλεμο με την Κίνα επιβάλλοντας δασμούς σε εισαγόμενα κινεζικά προϊόντα, απειλείται δυνητικά η πρόσβαση των ΗΠΑ σε κρίσιμα ορυκτά. Και εν μέσω σκληρού διεθνούς ανταγωνισμού για τον ορυκτό πλούτο, που είναι ο δομικός λίθος της οικονομίας του μέλλοντος αν οι δεν περάσουν στα χέρια των ΗΠΑ, τότε θα περάσουν στα χέρια κάποιου άλλου...