Για πρώτη φορά εδώ και 19 χρόνια γίνεται λόγος – έστω και χαμηλόφωνα – στην Τουρκία ότι η εποχή της παντοδυναμίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πλησιάζει στο τέλος της.
Κι ο Τούρκος δημοσιογράφος Τζαν Ντουντάρ, πρώην αρχισυντάκτης της εφημερίδας Cumhuriyet, συγγραφέας και γνωστός ντοκιμαντερίστας, που έχει διαφύγει στο Βερολίνο κυνηγημένος από τον Ερντογάν, εξηγεί σε άρθρο του στη γερμανική εφημερίδα Die Zeit τους λόγους που κατά τη γνώμη του ο Τούρκος πρόεδρος δεν θα είναι για πολύ καιρό ακόμη στη θέση του. Μολονότι ο Ερντογάν έζησε αρκετές κρίσεις όλα αυτά τα χρόνια που κρατά στα χέρια του τα ηνία της εξουσίας στη γείτονα, ουδέποτε ελέχθη μέχρι τώρα ότι πλησιάζει το τέλος της κυριαρχίας του. Αλλά πλέον το σενάριο αυτό «παίζει» ολοένα και περισσότερο για δύο λόγους: «ο ένας έχει να κάνει με την υγεία του, κι ο άλλος με τις εκλογές», επισημαίνει ο Ντουντάρ. Θυμίζει δε τη νυσταλέα εμφάνιση του Τούρκου προέδρου σε διάγγελμά του στις 21 Ιουλίου, που ο φιλοκυβερνητικός Τύπος απέδωσε στο εξαντλητικό πρόγραμμα του Ερντογάν και τη ζέστη. Λίγο αργότερα, ωστόσο, κυκλοφόρησαν κι άλλα βίντεο, όπου εμφανιζόταν να δυσκολεύεται ακόμη και να βαδίσει…
«Όταν βρισκόταν προ 20ετίας στην αντιπολίτευση ο Ερντογάν έσερνε τα εξ’ αμάξης σε γηρασμένα στελέχη της κυβέρνησης και απαιτούσε να βγαίνουν στη σύνταξη στα 65 τους οι πολιτικοί. Ο ίδιος, όμως, έχει ήδη γιορτάσει πριν από δυόμιση χρόνια τα δικά του 65α γενέθλια. Όταν ο τότε πρωθυπουργός [Μπουλέντ] Ετσεβίτ δυσκολευόταν πριν από είκοσι χρόνια για λόγους υγείας στο βάδισμα, ο Ερντογάν ξιφουλκούσε: “είναι σοβαρά άρρωστος. Πρέπει να παραιτηθεί” - δηλώσεις που επανέρχονται στο προσκήνιο τώρα με τη δική του κατάσταση. Κάθε προσπάθεια διόρθωσης αυτής της εικόνας μόνον χειρότερα κάνει τα πράγματα. Σε μια ζωντανή συνέντευξή του στις 12 Αυγούστου ο Ερντογάν απαντούσε στις ερωτήσεις των δημοσιογράφων που κάθονταν απέναντί του με τη βοήθεια autocue, κάτι που προκάλεσε οργή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: “δεν απάντησε ο Ερντογάν στις ερωτήσεις, οι δημοσιογράφουν του έθεταν ερωτήσεις έτοιμες για τις απαντήσεις του”», αναφέρει ο Ντουντάρ σημειώνοντας ότι τα ελεγχόμενα από την κυβέρνηση Ερντογάν ΜΜΕ «κάνουν γαργάρα» το θέμα της υγείας του προέδρου, η κυβέρνηση του οποίου ετοιμάζει νέο νόμο που θα λογοκρίνει και τα social media, με αμφίβολα αποτελέσματα.
Η δημοσκοπική κατρακύλα του Ερντογάν
Την ίδια ώρα οι σφυγμομετρήσεις καταγράφουν μια πρωτόγνωρη κατρακύλα για τον Τούρκο πρόεδρο, το κόμμα του και τον κυβερνητικό συνασπισμό. Σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση του ινστιτούτου Aksoy, αν στήνονταν τώρα οι κάλπες ο Ερντογάν θα έχανε. Το 38% που εξασφάλιζε τον Σεπτέμβριο του 2020 ψαλιδίστηκε σταδικά στο 31% τον Ιούνιο και για πρώτη φορά πήρε κεφάλι η αντιπολιτευόμενη Συμμαχία του Έθνους μπροστά από τον κυβερνητικό συνασπισμό. Οι επόμενες εκλογές έχουν προγραμματιστεί για το 2023 στην Τουρκία, αλλά σύμφωνα με τη σφυγμομέτρηση του Aksoy κερδίζει έδαφος η απαίτηση για πρόωρη προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία, κι ήδη γίνεται λόγος για το ενδεχόμενο να στηθούν κάλπες τον ερχόμενο χρόνο.
«Παλαιότερα ο Ερντογάν όποτε βρισκόταν σε τέτοια θέση τραβούσε έναν άσο από το μανίκι του, μιλούσε για στρατιωτικές επιχειρήσεις εκτός συνόρων ή για την απειλή ενός πραξικοπήματος στο εσωτερικό προκειμένου να επαναφέρει στο μαντρί τις χαμένες ψήφους. Ήταν αναμενόμενο να του προσφέρει ανάλογη ευκαιρία η πτώση της Καμπούλ. Την ώρα που όλοι έψαχναν τρόπους να εγκαταλείψουν το Αφγανιστάν ο Τούρκος πρόεδρος δήλωνε πρόθυμος να διαπραγματευτεί με τους Ταλιμπάν και να φροντίσει για την ασφάλεια του αεροδρομίου της Καμπούλ. Μόνον που οι Ταλιμπάν δεν έδειξαν να ενθουσιάζονται. Αλλά και το σχέδιο να ανοίξει τα σύνορα για να περάσουν ανεξέλεγκτα Αφγανοί πρόσφυγες στην Τουρκία δεν εφαρμόστηκε. Η τουρκική κοινωνία παλεύει από καιρό με τα προβλήματα που προκάλεσε η παρουσία τεσσάρων εκατ. προσφύγων από τη Συρία και αντέδρασε με αποστροφή σε μια τέτοια προοπτική. Ακόμη και η βάση του AKP [του Ερντογάν] αντέδρασε από το φόβο της απώλειας των δουλειών τους. Η αντιπολίτευση υποστήριξε ότι τα σύνορα θα άνοιγαν μετά από συμφωνία μεταξύ Ερντογάν και Μπάιντεν με τον επικεφαλής του CHP, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου να διαμηνύει στις ΗΠΑ ότι “επ ουδενί θα αποδεχθούμε ως μελλοντικό μέλος της κυβέρνησης και ως συμμαχία τη συμφωνία, που κλείσατε με τον Ερντογάν. Ό,τι κι αν του είπατε, δεσμεύει τον Ερντογάν, όχι την Τουρκία”», γράφει ο Ντουντάρ.
Και καταλήγει: «Ο δυτικός κόσμος, πρωτίστως η Γερμανία, δεν μπορούν να περιμένουν ότι θα κλείσουν μια παρόμοια συμφωνία με τον Ερντογάν, όπως εκείνη του 2015, για να σταματήσουν τις ροές Αφγανών προσφύγων. Κι είναι αμφίβολο αν κάτι τέτοιο θα βοηθήσει την τουρκική κυβέρνηση στην οικονομική κρίση. Το σίγουρο είναι ότι θα οξύνει την κοινωνική κρίση. Θεωρώ ότι όταν οι δυτικοί ηγέτες ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις με τον Ερντογάν, θα είναι αναγκασμένοι να λάβουν υπόψη τους ότι οι ισορροπίες αλλάζουν τάχιστα, μέρα με τη μέρα στην Τουρκία».