Το Αφγανιστάν σήμερα δεν είναι αυτό που ήταν πριν από δύο δεκαετίες κι οι Ταλιμπάν λένε ότι έχουν αλλάξει – πράγμα που ισχύει σε κάποιο βαθμό, τουλάχιστον όσον αφορά στο πώς εκμεταλλεύονται τη διείσδυση των social media στην τοπική κοινωνία, αλλά και διεθνώς .
Από το 2000 μέχρι φέτος οι χρήστες του Διαδικτύου στο Αφγανιστάν εκτοξεύτηκαν από το 0% στο 22% του πληθυσμού της χώρας, ενώ σύμφωνα με ειδικούς περίπου το 70% των Αφγανών έχουν σήμερα πρόσβαση σε κινητά τηλέφωνα και περίπου ένας στους δέκα (11,2% για την ακρίβεια) έχουν κάποια μορφή παρουσίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κι όπως συνέβη και σε άλλες χώρες η διείσδυση του Διαδικτύου ενθάρρυνε τη διασύνδεση του Αφγανιστάν με τον υπόλοιπο κόσμο, με νέους σε αστικά κέντρα να ασπάζονται πτυχές της παγκόσμιας κουλτούρας, ακτιβίστριες να μιλούν σε blogs για τα δικαιώματα των γυναικών και άλλους να εκμεταλλεύονται τις οικονομικές και επιχειρηματικές ευκαιρίες που ανοίγονται μέσω του Ίντερνετ. Οι τεχνολογικές αυτές αλλαγές, που εισέδυσαν στο Αφγανιστάν τις περασμένες δύο δεκαετίες, δεν άφησαν ανεπηρέαστους τους Ταλιμπάν, μολονότι στο προηγούμενο διάστημα, που βρέθηκαν στην εξουσία (την πενταετία 1996-2001) απέρριπταν μετά βδελυγμίας την τεχνολογία ως όργανο δυτικής επιρροής κι απαγόρευαν τη χρήση τηλεοράσεων και βίντεο ως αιτία περισπασμού στην άσκηση των μουσουλμανικών θρησκευτικών καθηκόντων.
Ένα από τα πρώιμα παραδείγματα του εναγκαλισμού από τους Ταλιμπάν της ψηφιακής τεχνολογίας ήταν η δημιουργία το 2005-2006 του ιστότοπου Al Emarah, ενώ δέκα χρόνια αργότερα μια εφαρμογή για κινητά με το ίδιο όνομα στη γλώσσα Παστού (που μιλιέται από πολλούς Αφγανούς ως μητρική γλώσσα στην πατρίδα τους και σε άλλες χώρες όπου κατοικούν Αφγανοί μετανάστες) εγκαινιάστηκε στο play store της Google. Οι Ταλιμπάν άρχισαν παράλληλα να χρησιμοποιούν πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Whatsapp, για να τους βοηθά στη διακυβέρνηση περιοχών υπό τον έλεγχό τους, και κατανοώντας ότι ο κυβερνοχώρος είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο προπαγάνδας και σημαντικό πεδίο μάχης στον πόλεμο των εντυπώσεων χρησιμοποιούν τον τελευταίο καιρό ολοένα και περισσότερα διαδικτυακά εργαλεία για να προωθήσουν μια διαφορετική, πιο μετριοπαθή εικόνα τους.
Οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών μετά την άλωση της Καμπούλ έδειξαν σε ποιο βαθμό στράφηκαν προς την τεχνολογία οι Ταλιμπάν με εκπροσώπους τους, όπως ο Ζαμπιχουλάχ Μουτζαχίντ κι ο δρ Μουχάμαντ Ναϊμ να ανεβάζουν τακτικά αναρτήσεις στο Twitter προκειμένου να κατευνάσουν τις ανησυχίες για τις πραγματικές προθέσεις του νέου καθεστώτος.Δεν είναι τυχαίο ότι μόνον ο Μουτζαχίντ έκανε πάνω από 50 αναρτήσεις στις 15 Αυγούστου, όταν οι Ταλιμπάν εισήλθαν στο προεδρικό μέγαρο στην Καμπούλ. Παράλληλα οι Ταλιμπάν έστησαν γραμμές βοήθειας στο Whatsapp για να αντιμετωπίσουν τις διαμαρτυρίες πολιτών για βία και βανδαλισμούς στον απόηχο της αλλαγής καθεστώτος στη χώρα.
Κι ενώ τα διεθνή ΜΜΕ βγάζουν στη φόρα ωμότητες των Ταλιμπάν, που απειλούν να επαναφέρουν τον μεσαίωνα στο Αφγανιστάν, εκείνοι επιχειρούν να αναδιαμορφώσουν το αφήγημα επανενεργοποιώντας λογαριασμούς ηγετικών στελεχών τους στα social media, τα μηνύματα των οποίων προωθούνται από χιλιάδες χρήστες. Αντί να βασίζονται αποκλειστικά στον ορατό διά της βίας εξαναγκασμό, οι Ταλιμπάν επιχειρούν πλέον να προσελκύσουν εγχώρια και διεθνή αποδοχή -υπερπολύτιμη για τη διπλωματική τους αναγνώριση, για να μην κλείσουν οι κάνουλες των διεθνών δωρητών, από τη στήριξη των οποίων εξαρτάται η οικονομική επιβίωση της χώρας, αλλά και για να μην αποκλειστούν οι ίδιοι από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (το Facebook και το YouTube αφαιρούν από τις πλατφόρμες τους περιεχόμενα υπέρ των Ταλιμπάν, αν και το Twitter δεν το έχει κάνει ακόμη, σημειώνοντας ότι δεν έχουν οι νέοι αφέντες του Αφγανιστάν παραβιάσει κάποιους από τους κανόνες του).
Αντίσταση στους Ταλιμπάν μέσα από τα social media
Στρατολόγησαν μάλιστα YouTubers με μεγάλη επιρροή και χιλιάδες followers για να μιλούν για τη ζωή στην Καμπούλ υπό τη διακυβέρνησή τους, βοηθώντας τους έτσι να παρουσιάζονται ως «αλλαγμένοι». Υπό το άγρυπνο βλέμμα των φακών των κινητών οι Ταλιμπάν προσπαθούν να φέρονται συγκρατημένα, αλλά όταν δεν υπάρχει μάτι να τους δει, χτυπούν, κακομεταχειρίζονται και προσβάλλουν πολίτες στους δρόμους.
Φυσικά, οι ίδιες τεχνολογίες που επιτάχυναν την επιστροφή των Ταλιμπάν στην εξουσία, μπορούν να υπονομεύσουν το νέο καθεστώς στο Αφγανιστάν, λόγος για τον οποίοι εκφράζουν ειδικοί ανησυχίες μήπως οι νέοι αφέντες της χώρας επιχειρήσουν να απαγορέψουν τα social media – άλλωστε δεν θα είναι η πρώτη χώρα της περιοχής που θα το κάνει. Προς το παρόν οι διάφορες πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι το πρωταρχικό μέσο αντίστασης στην εξουσία των Ταλιμπάν και για πολλούς πολίτες ο μόνος τρόπος να υψώσουν τη φωνή τους. Κι αν οι Ταλιμπάν καταφέρουν να επιβάλλουν ευρείς περιορισμούς στην πρόσβαση στο Διαδίκτυο και θέσουν υπό τον έλεγχό της και τη ροή των πληροφοριών που εξέρχονται από το Αφγανιστάν, τότε κι αυτό το τελευταίο παράθυρο ελπίδας θα κλείσει για εκατομμύρια Αφγανούς.