Η οικονομική κρίση οδήγησε σε δραματική αύξηση των ποσοστών της ανεργίας των νέων στην ΕΕ.
Οι πολιτικές για την απασχόληση και τη νεολαία εμπίπτουν στις αρμοδιότητες των κρατών μελών. Ωστόσο, στο πλαίσιο της δράσης της για μια πιο κοινωνική Ευρώπη, η ΕΕ έχει ήδη αναλάβει μια σειρά πρωτοβουλιών που έρχονται να συμπληρώσουν τις εθνικές πολιτικές.
Η υποστήριξη αυτή επικεντρώνεται στη χρηματοδότηση προγραμμάτων για την απασχόληση των νέων, στη βελτίωση της ποιότητας των προγραμμάτων μαθητείας και πρακτικής άσκησης, στην προσφορά ευκαιριών απασχόλησης και διεθνούς εκπαίδευσης και στην ενδυνάμωση της νεολαίας μέσω έργων εθελοντισμού.
Η ανεργία των νέων στην Ευρώπη σε αριθμούς
H εύρεση μιας πρώτης πραγματικής θέσης εργασίας ενισχύει τη θέση των νέων, βοηθώντας τους να γίνουν ανεξάρτητοι πολίτες με αυτοπεποίθηση. Η απουσία μελλοντικών προοπτικών και η μακροχρόνια ανεργία αυξάνουν τις πιθανότητες επιστροφής των νέων στην ανεργία και παρακωλύουν την ομαλή εξέλιξη της σταδιοδρομίας τους. Η ανεπιτυχής αναζήτηση εργασίας και η έλλειψη ευκαιριών κατάρτισης δημιουργούν αισθήματα απομόνωσης, εξάρτησης και αχρηστίας μεταξύ των νέων ανθρώπων. Παράλληλα, επηρεάζουν αρνητικά την οικονομία και την γηράσκουσα κοινωνία μας.
Οι νέοι ήταν από τις πληθυσμιακές ομάδες που επλήγησαν σοβαρά από την οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Το ποσοστό ανεργίας των ατόμων ηλικίας 15-24 ετών στην ΕΕ αυξήθηκε από 15% το 2008 σε 24% στις αρχές του 2013, με κορύφωση των ποσοστών στην Ελλάδα (60%), την Ισπανία (56,2%), την Κροατία (49,8%), την Ιταλία (44,1 %) και την Πορτογαλία (40,7%).
Το ποσοστό ανεργίας των νέων στην ΕΕ παρουσίασε συνεχή βελτίωση τα επόμενα χρόνια (με 14,1% τον Δεκέμβριο του 2019). Ωστόσο, η κρίση του COVID-19 κινδυνεύει να επιδεινώσει ξανά την κατάσταση, αυξάνοντας τα ήδη υπάρχοντα ανησυχητικά επίπεδα ανεργίας στους νέους σε πολλά κράτη μέλη. Τον Αύγουστο του 2020, το ποσοστό ανεργίας των νέων ανήλθε στο 17,6% στην ΕΕ των 27.
Χρηματοδότηση προγραμμάτων για την απασχόληση των νέων
Για την καταπολέμηση του προβλήματος, τα κράτη μέλη δεσμεύτηκαν, το 2013, ότι όλοι οι νέοι κάτω των 25 ετών θα λαμβάνουν ποιοτική προσφορά εργασίας, συνεχή εκπαίδευση, μαθητεία ή πρακτική άσκηση εντός τεσσάρων μηνών από τη στιγμή που καθίστανται άνεργοι ή εξέρχονται από την επίσημη εκπαίδευση, σύμφωνα με το πρόγραμμα "Εγγυήσεις για τη Νεολαία".
Το βασικό εργαλείο της ΕΕ για τη χρηματοδότηση μέτρων και προγραμμάτων είναι η “Πρωτοβουλία για την απασχόληση των νέων”. Το πρόγραμμα έχει θεσπιστεί από τις χώρες της ΕΕ για την εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων, την παροχή βοήθειας στους νέους για την εξεύρεση της πρώτης τους εργασίας και την παροχή κινήτρων στους εργοδότες. Η πρωτοβουλία αυτή υποστηρίζει συγκεκριμένα περιοχές της ΕΕ που έχουν ποσοστό ανεργίας άνω του 25% στους νέους.
Εν μέσω της κρίση του COVID-19, ως μέρος του ευρύτερου πακέτου υποστήριξης για την απασχόληση των νέων, η ΕΕ επεξεργάζεται μία πρόταση που έχει ως στόχο την ενίσχυση των Εγγυήσεων για τη Νεολαία και την διασφάλιση της πρόσβαση περισσότερων πολιτών σε αυτές (με την προσέγγιση ευάλωτων ομάδων και την αλλαγή του ορίου ηλικίας στα 29). Η πρόταση αυτή συνάδει περισσότερο με τις ατομικές ανάγκες καθώς και με τις ανάγκες της αγοράς.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πάνω από 20 εκατ. νέοι άνθρωποι έχουν εγγραφεί σε προγράμματα παροχής εγγυήσεων για τηνεολαία από το 2014, ενώ η Πρωτοβουλία για την Απασχόληση των Νέων παρείχε άμεση στήριξη σε 2,4 εκατ. νέους έως το τέλος του 2017.
Μαθητείες και πρακτικές ασκήσεις υψηλής ποιότητας
H πλατφόρμα της Eυρωπαϊκής Συμμαχίας για θέσεις μαθητείας εγκαινιάστηκε για την υποστήριξη των προγραμμάτων παροχής εγγυήσεων και τη βελτίωση της ποιότητας των πρακτικών ασκήσεων στην Ευρώπη
Το 2014, οι χώρες της ΕΕ συμφώνησαν σε ένα ποιοτικό πλαίσιο για πρακτικές ασκήσεις με συστάσεις, με στόχο να παρέχονται στους νέους εμπειρίες μαθητείας υπό ασφαλείς και δίκαιες συνθήκες, αυξάνοντας παράλληλα τις προοπτικές απασχόλησής τους.
Διεθνείς ευκαιρίες
Οι πολιτικές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και τα συστήματα κατάρτισης εμπίπτουν στις αρμοδιότητες των κρατών μελών. Η ΕΕ αναλαμβάνει, από την πλευρά της, τον συντονισμό και την υποστήριξη των κρατών μελών μέσω εργαλείων πολιτικής συνεργασίας και χρηματοδότησης, όπως είναι το πρόγραμμα Erasmus+.
Η έναρξη της διαδικασίας της Μπολόνια, το 1999, έχει διευκολύνει την αμοιβαία αναγνώριση των πτυχίων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε 48 χώρες. Σήμερα, οι πτυχιακοί, μεταπτυχιακοί και διδακτορικοί τίτλοι σπουδών αναγνωρίζονται μέσω μιας μη δεσμευτικής διαδικασίας αμοιβαίας αναγνώρισης.
Το 2018, οι ευρωπαϊκές χώρες υιοθέτησαν μία Σύσταση για την προαγωγή της αυτόματης αμοιβαίας αναγνώρισης των τίτλων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και κατάρτισης. Η Σύσταση καλεί τα κράτη μέλη να αναλάβουν την πρωτοβουλία αναγνώρισης των πτυχίων έως το 2025.
Υπάρχουν ήδη διάφορα εργαλεία στην ΕΕ που διευκολύνουν την αναγνώριση των προσόντων και τη διασυνοριακή επικύρωση των πιστοποιητικών κατάρτισης και δια βίου μάθησης:
- Το ευρωπαϊκό πλαίσιο επαγγελματικών προσόντων, ένα μη δεσμευτικό νομικό εργαλείο που τέθηκε σε ισχύ το 2018 και συμβάλει στη σύγκριση συστημάτων εθνικών συστημάτων επαγγελματικών προσόντων
- Τα έγγραφα Europass που βοηθούν τους πολίτες να παρουσιάσουν τις δεξιότητες και τα προσόντα τους με σαφή και εύληπτο τρόπο ώστε να βρουν θέση εργασίας ή ευκαιρία εκπαίδευσης
- Το Ευρωπαϊκό σύστημα ακαδημαϊκών μονάδων για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση που διευκολύνει την αναγνώριση και επικύρωση επαγγελματικών προσόντων και γνώσεων που αποκτήθηκαν σε διαφορετικά εθνικά πλαίσια
Η ΕΕ στοχεύει στην οικοδόμηση ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης για να δώσει τη δυνατότητα παροχής της καλύτερης δυνατής εκπαίδευσης και κατάρτισης καθώς και εξεύρεσης εργασίας σε όλους τους νέους, σε όλη την Ευρώπη.
Το πρόγραμμα Erasmus+
Το πρόγραμμα της ΕΕ για τη στήριξη της εκπαίδευσης, της κατάρτισης, της νεολαίας και του αθλητισμού στην Ευρώπη ονομάζεται Erasmus+ και επικεντρώνεται στην κινητικότητα και την διακρατική συνεργασία. Ξεκίνησε ως πρόγραμμα ανταλλαγής μαθητών το 1987 και μέχρι το 2014, προσέφερε ευκαιρίες για καθηγητές, ασκούμενους και εθελοντές όλων των ηλικιών.
Το Erasmus+ δίνει στους φοιτητές τη δυνατότητα να σπουδάσουν στο εξωτερικό, προσφέρει ευκαιρίες κατάρτισης και επιμόρφωσης του προσωπικού που απασχολείται στον τομέα της εκπαίδευσης, και παρέχει υποστήριξη για προγράμματα ανταλλαγής νέων και πρακτικές ασκήσεις.
Το πρόγραμμα προσφέρει, επίσης, χρηματοδότηση σε οργανώσεις (π.χ. σχολεία, πανεπιστήμια, οργανώσεις νεολαίας...κλπ.), δίνοντάς τους έτσι την ευκαιρία να οικοδομούν στρατηγικές εταιρικές σχέσεις και οργανώσεις άλλων χωρών.
Το νέο πρόγραμμα Erasmus+ για την περίοδο 2021-2027 εγκρίθηκε από το Κοινοβούλιο στις 18 Μαΐου 2021. Κατά τη διάρκεια διαπραγματεύσεων με το Συμβούλιο, οι ευρωβουλευτές διασφάλισαν 1,7 δισ. ευρώ επιπλέον, συμβάλοντας στον διπλασιασμό σχεδόν του προϋπολογισμού που υπερβαίνει πλέον τα 28 δισ. ευρώ (από διάφορες πηγές). Το νέο πρόγραμμα εστιάζει στην κοινωνική ένταξη, στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση και στην βελτίωση της πρόσβασης σε ανθρώπους που έχουν παραδοσιακά λιγότερες ευκαιρίες συμμετοχής.
Στόχος του προγράμματος είναι να αντιστοιχίσει το προφίλ των νέων - μεταξύ 18 και 35 ετών - που ζητούν εργασία με τις προσφορές για αμειβόμενες θέσεις εργασίας, πρακτικής άσκησης ή μαθητείας σε κάποια άλλη χώρα της ΕΕ, στη Νορβηγία ή στην Ισλανδία.
Ενίσχυση των νέων
Το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης, που δημιουργήθηκε το 2016, δημιουργεί ευκαιρίες για όσους νέους επιθυμούν να κάνουν εθελοντισμό ή να εργαστούν σε προγράμματα, στη χώρα τους ή στο εξωτερικό, προς όφελος κοινοτήτων και ατόμων σε όλη την Ευρώπη έως το τέλος του 2020.
Έως τον Σεπτέμβριο του 2019, πάνω από 161.000 άτομα είχαν ήδη δηλώσει τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα.
Το 2019, οι ευρωβουλευτές ενέκριναν τις προτεραιότητες του νέου προγράμματος για την περίοδο 2021-2027, οι οποίες περιλαμβάνουν τη διοργάνωση εθελοντικών δράσεων ανθρωπιστικής βοήθειας εκτός της ΕΕ και την παροχή περισσότερων ευκαιριών σε νέους με λιγότερες ευκαιρίες, άτομα που προέρχονται από απομακρυσμένες περιοχές ή από οικογένειες μεταναστών.