Οι ηγέτες της ΕΕ πέρασαν το μεγαλύτερο μέρος της πρώτης μέρας της Συνόδου Κορυφής παρουσιάζοντας της αρχικές τους θέσεις, αλλά το κλίμα βάρυνε όταν ο Σαρλ Μισέλ, πρότεινε ένα μηχανισμό που θα επέτρεπε στα κράτη μέλη να καθυστερούν την εκταμίευση των ποσών, σύμφωνα με αξιωματούχους που επικαλείται το Bloomberg.
Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου προσπαθούσε να πείσει τον Ολλανδό πρωθυπουργό Μαρκ Ρούτε, που επέμεινε ότι δεν θα επιτρέψει επιχορηγήσεις στις νότιες χώρες που έχουν πληγεί σφοδρότερα από την πανδημία χωρίς σαφείς εγγυήσεις ότι τα χρήματα θα διατεθούν πράγματα σε πρότζεκτ για την αναβάθμιση των οικονομιών τους.
Η συμβιβαστική πρόταση, ωστόσο, δεν έπεισε τον Ρούτε κι είχε ως αποτέλεσμα να ενοχληθούν πολλοί άλλοι ηγέτες από τη στάση του, όπως παραδέχθηκε και ο ίδιος σε δηλώσεις του μετά τη λήξη της πρώτης μέρας της συνεδρίασης. Οι περισσότεροι επιδιώκουν μια αποφασιστική απάντηση από την ΕΕ, που θρηνεί πάνω από 100.000 θύματα του κορωνοϊού και οικονομίες έχουν πληγεί σφοδρότατα από τα lockdown. «Η ατμόσφαιρα τo βράδυ ήταν πιο ηλεκτρισμένη απ’ ό,τι το απόγευμα», είπε ο Ρούτε στους δημοσιογράφους μετά. «Η ιδέα ότι χρειάζονται μεταρρυθμίσεις γίνεται ευρύτερα αποδεκτή, αλλά η ομάδα αυτών που την αποδέχονται γίνεται μικρότερα όταν γίνεται λόγος για αυστηρές μεταρρυθμίσεις», πρόσθεσε.
Οι αγορές παρακολουθούν με αγωνία τις εξελίξεις στη σύνοδο κορυφής, ειδικά από τη στιγμή που η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ προέβλεψε «πολύ, πολύ δύσκολες διαπραγματεύσεις» κατά την άφιξή της. «Δεν υπάρχει λόγος βιασύνης», είπε ο Πολωνός πρωθυπουργός Ματέους Μοραβιέτσκι μετά τα μεσάνυχτα στους δημοσιογράφους, όταν οι συνομιλίες της πρώτης μέρας διεκόπησαν. «Είναι πολύ πιθανό να μην υπάρξει τελική απόφαση ούτε αύριο, ούτε την Κυριακή. Λέμε μεταξύ μας ότι ίσως ξανασυναντηθούμε μέσα στον Ιούλιο».
Οι απαιτήσεις της Ολλανδίας
Ο Μαρκ Ρούτε ζήτησε να είναι μικρότερο το μέγεθος του ταμείου Ανάκαμψης κατά τουλάχιστον 200 δισ. ευρώ από τα 500 που προβλέπεται να διατεθούν με τη μορφή επιχορηγήσεων και υποστήριξε ότι κάθε εκταμίευση ποσών θα πρέπει να έχει τη σύμφωνη γνώμη όλων των κρατών μελών, διεκδικώντας έτσι δικαίωμα βέτο για την κυβέρνησή του.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν του απάντησε ότι τυχόν μείωση των 500 δισ. ευρώ υπό μορφή επιχορηγήσεων, που πολλές κυβερνήσεις θεωρούν ακρογωνιαίο λίθο του Ταμείου Ανάκαμψης, θα σήμαινε και μια μείωση της επιστροφής από τον κοινοτικό προϋπολογισμό που που απαιτεί ο Ρούτε για την Ολλανδία...
Αν και τη θέση του Ρούτε υποστήριξαν η Αυστρία, η Δανία και η Σουηδία από τότε που παρουσίασε η Κομισιόν το σχέδιό της για το Ταμείο Ανάκαμψης, ο Ολλανδός πρωθυπουργός άρχισε να δείχνει κάπως απομονωμένος χθες σύμφωνα με αξιωματούχους.
Κόντρα Ρούτε - Κόντε
Ο Ιταλός πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντε, που ήταν καθηγητής Νομικής προτού ασχοληθεί με την πολιτική, επεσήμανε στον Ρούτε ότι η πρόταση για έλεγχο των εκταμιεύσεων θα ήταν ασύμβατη με τις συνθήκες της ΕΕ και ανέφικτη πολιτικά. Ο Ρούτε απάντησε ότι δεν μπορεί να υπάρξει εμπιστοσύνη ότι η Κομισιόν θα διασφαλίσει την τήρηση των κανόνων από τους ευεργετημένους από το Ταμείο Ανάκαμψης κι έτσι οι ηγέτες θα πρέπει να διαθέτουν εποπτικές εξουσίες. Και για να στηρίξει τη θέση του επικαλέστηκε παλαιότερη δήλωση του πρώην προέδρου της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ ότι η Γαλλία ήταν πολύ μεγάλη χώρα για να δεσμεύεται από τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ και τόνισε ότι αυτό θα του προκαλούσε προβλήματα με τους Ολλανδούς ψηφοφόρους. Ο κυβερνητικός συνασπισμός του Ρούτε διαθέτει 75 έδρες στη βουλή των 150 και θα χρειαστεί τη στήριξη της αντιπολίτευσης για την επικύρωση της όποιας συμφωνίας.
Σύμφωνα με την αρχική πρόταση της Κομισιόν η Ιταλία θα λάβει το μεγαλύτερο ποσοστό από το Ταμείο Ανάκαμψης – 82 δισ. ευρώ με τη μορφή επιχορηγήσεων – ενώ η Ισπανία θα λάβει κάπου 77 δισ. ευρώ. Το πιθανότερο σενάριο τώρα, σύμφωνα με διπλωμάτες, είναι να διατεθεί το 70% των πόρων στη βάση της πρότασης της Κομισιόν και το υπόλοιπο 30% το 2023 ανάλογα με την έκταση της ύφεσης σε κάθε χώρα την επόμενη διετία. Ο Ρούτε θέλει σαφείς εγγυήσεις ότι τα χρήματα θα ξοδεύονται μόνον σε πρότζεκτ που θα έχουν συμφωνηθεί από κοινού και τα οποία θα συμβαδίζουν με τους στόχους του Ταμείου Ανάκαμψης για την ενίσχυση των εύθραυστων οικονομιών. Άλλες χώρες, αλλά και η Κομισιόν θεωρούν ότι κάτι τέτοιο δεν είναι πρακτικό. «Αν θέλουν δάνεια και ακόμη και επιχορηγήσεις, νομίζω ότι είναι λογικό να μπορώ να εξηγήσω στον λαό της Ολλανδίας... ότι σε αντάλλαγμα έχουν πραγματοποιηθεί αυτές οι μεταρρυθμίσεις», είπε ο Ρούτε.
Ες αύριον (δηλαδή σήμερα) τα σπουδαία...
Αξιωματούχοι και διπλωμάτες είχαν προβλέψει ότι οι συνομιλίες θα συνεχίζονταν μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες σήμερα, αλλά μετά την επίμονη στάση του Ρούτε ο Σαρλ Μισέλ διέκοψε τις συνομιλίες της πρώτης μέρας λίγο μετά τις 11:30 το βράδυ ώρα Βρυξελλών μετά από 13 ώρες διαπραγματεύσεων που απέφεραν ελάχιστους καρπούς. Μιλώντας σε δημοσιογράφους αργότερα ο Ρούτε παραδέχθηκε ότι εκνεύρισε ορισμένους ηγέτες, είπε όμως ότι είναι έτοιμος να σταματήσει και μόνος του μια συμφωνία αν είναι αναγκαίο. «Δεν σκοπεύω κάτι τέτοιο. Αλλά έχουμε μια σειρά απόψεων και αν σκέφτεσαι μόνον πώς θα διατηρηθεί η ηρεμία τότε δεν μάχεσαι για’ αυτά που πιστεύεις». Ο Ολλανδός πρωθυπουργός άφησε πάντως να εννοηθεί ότι ίσως μετακινηθεί κάπως στη θέση του για τη δυνατότητα ένα κράτος μέλος να μπορεί να μπλοκάρει τις εκταμιεύσεις: «Υπάρχουν κι άλλες τεχνικές. Αλλά η βασική αρχή πρέπει να είναι , ιδιαίτερα όταν μιλάμε για επιδοτήσεις, ότι πρέπει να ελέγχονται αυστηρά αν γίνονται [οικονομικές] μεταρρυθμίσεις». Ο Ρούτε είπε τέλος ότι ελπίζει να υπάρξουν σήμερα νέες προτάσεις σε μια σειρά ακανθωδών ζητημάτων όταν θα ξαναρχίσει η σύνοδος στις 12 το μεσημέρι ώρα Ελλάδος.
Κοινοτικές πηγές ανέφεραν ότι ο Σαρλ Μισέλ θα επανέλθει σήμερα με νέες προτάσεις για το σχέδιο ανάκαμψης προκειμένου να πειστούν οι λεγόμενες «φειδωλές» χώρες, με επικεφαλής την Αυστρία και την Ολλανδία, και οι συζητήσεις να προχωρήσουν προς μια συμφωνία ανάμεσα στους 27. Οι προτάσεις αυτές θα τεθούν «υπό διάφορα σχήματα» στις χώρες και στη συνέχεια στην ολομέλεια της συνόδου. Κατόπιν θα ξεκινήσουν οι επιμέρους συναντήσεις με τη συμμετοχή δύο, τριών ή και περισσότερων ηγετών για να κλείνουν ένα-ένα τα εκκρεμή θέματα. Αν διαπιστωθεί ότι υπάρχουν καλές πιθανότητες για μια συμφωνία, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου θα παρατείνει τη σύνοδο πιθανώς μέχρι την Κυριακή, ειδάλλως θα χρειαστεί νέα σύνοδος εντός του Ιουλίου.