Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει επενδύσει όλη του την πολιτική ατζέντα στην υπεράσπιση της Χαμάς και την Γάζα, κατηγορώντας την Ευρώπη για υποκρισία χτίζοντας το δικό του αφήγημα στην Τουρκία.
«Τίποτα δεν φτιάχνει τη μέρα του Ερντογάν όσο η ευκαιρία να διεκδικήσει το ηθικό πλεονέκτημα, να αναδειχθεί σε ηγέτη του μουσουλμανικού κόσμου και να τα βάλει με τη Δύση», γράφει σε μια τελευταία ανάλυση ο Economist.
Για σχεδόν τρεις μήνες, ο πόλεμος στη Γάζα επέτρεψε στον πρόεδρο της Τουρκίας να κάνει ακριβώς αυτό. Σε ένα πρόσφατο συνέδριο, ο Ερντογάν ήταν στο στοιχείο του, ρίχνοντας βολές κατά του Ισραήλ που βομβάρδισε τη βόρεια Γάζα και κατά της διπρόσωπης δύσης.
Μιλώντας όχι μόνο με αξιωματούχους στην Άγκυρα, αλλά και με πολιτικούς της αντιπολίτευσης, αντιφρονούντες και απλούς Τούρκους, ο Economist τονίζει ότι θα ακούσει κανείς ότι οι δυτικές κυβερνήσεις που επέβαλαν κυρώσεις στην Τουρκία για τη χρήση δυσανάλογης βίας στη βόρεια Συρία θα έπρεπε, αλλά αρνούνται να επιβάλουν κυρώσεις στο Ισραήλ επειδή έκανε πολύ χειρότερα στη Γάζα, ότι όσοι επικρίνουν την Τουρκία για την απαγόρευση αντικυβερνητικών διαδηλώσεων χάνουν το ηθικό δικαίωμα να το κάνουν όταν απαγορεύουν τις φιλοπαλαιστινιακές πορείες στο εσωτερικό τους και ούτω καθεξής.
Η σημασία της Τουρκίας για την Δύση
Επισημαίνεται ότι η σχέση της Τουρκίας με την Δύση είναι εξαιρετικά σημαντική και είναι μια χώρα που τραβάει πολύ περισσότερο τα βλέμματα καθώς είναι μέλος του ΝΑΤΟ και έχει φιλοδοξία να γίνει κάποτε μέλος της ΕΕ, τουλάχιστον θεωρητικά. Η εξελίξεις στην Γάζα όμως σύμφωνα με το δημοσίευμα ενισχύουν το επιχείρημα του Ερντογάν ότι η Τουρκία πρέπει να χαράξει την δική της πορεία καθώς η Δύση λειτουργεί με δύο μέτρα και δύο σταθμά όπως αφήνει να εννοηθεί. Δεν μπορεί να κατηγορούν την Αγκυρα για δημοκρατική εκτροπή, τα κράτη που απαγορεύουν φιλοπαλαιστινιακές διαδηλώσεις ή να μιλούν για ανθρώπινα δικαιώματα όταν στην Γάζα πεθαίνουν άμαχοι, υποστηρίζει το τουρκικό αφήγημα.
Οι σχέσεις της Τουρκίας με την Ευρώπη και την Αμερική ήταν ήδη τεταμένες. Ο πόλεμος στη Γάζα επιδείνωσε τη ζημιά, υπογραμμίζεται. Ο Ερντογάν συνεχίζει να υπερασπίζεται τη Χαμάς, σε αντίθεση με τους δυτικούς ηγέτες, οι οποίοι δεν θέλουν να έχουν καμία σχέση με τους μαχητές που ευθύνονται για την αποτρόπαια δολοφονία 1.200 Ισραηλινών, ή ακόμη και με πολλούς ισχυρούς Άραβες, οι οποίοι επιπλήττουν το Ισραήλ αλλά ελπίζουν σιωπηλά ότι ο πόλεμος θα σημάνει το τέλος της οργάνωσης. Ο Ερντογάν λέει ότι η Χαμάς δεν είναι τρομοκράτες, αλλά «μουτζαχεντίν», δηλαδή ιεροί πολεμιστές.
Ο πόλεμος σημαίνει ότι η μακροχρόνια σχέση της κυβέρνησής Ερντογάν με την ομάδα έχει τεθεί στο μικροσκόπιο. Οι εξόριστοι ηγέτες της οργάνωσης, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που εδρεύουν στην Τουρκία, ισχυρίζονται ότι δεν γνώριζαν τις προετοιμασίες για την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου. Ωστόσο στοιχεία για το αντίθετο θα μπορούσαν να εκθέσουν την Τουρκία σε κατηγορίες για αμέλεια στην καλύτερη περίπτωση και για συνενοχή στη χειρότερη, γράφει το βρετανικό μέσο.
Το ΝΑΤΟ και τα F-16
Η υπεράσπιση της Χαμάς από τον Ερντογάν έχει ανατρέψει τη νεοσύστατη προσέγγιση της Τουρκίας με το Ισραήλ και του κόστισε κάθε πιθανότητα να φωτογραφηθεί με τον Τζο Μπάιντεν στο εγγύς μέλλον. Σε συνδυασμό με την απόφασή του να καθυστερήσει την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, μπορεί επίσης να αναγκάσει το αμερικανικό Κογκρέσο να βάλει στο ράφι τη σχεδιαζόμενη πώληση πολεμικών αεροσκαφών F-16 στην Τουρκία. Η τουρκική έγκριση είναι απαραίτητη για την ένταξη της Σουηδίας στη συμμαχία. Η οργή της για τους χειρισμούς της Αμερικής στον πόλεμο στη Γάζα έχει αυξήσει τον κίνδυνο το κοινοβούλιό της να ακυρώσει εντελώς την αίτηση ένταξης.
Αλλά οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις είναι εξίσου σοβαρές. To μπαράζ βομβαρδισμών του Ισραήλ στη Γάζα μπορεί να δυσκολέψει τις δυτικές χώρες να περιορίσουν και να κατακρίνουν την Τουρκία για επιθέσεις σε μη στρατιωτικές υποδομές στη Συρία, όπου τα τουρκικά στρατεύματα πολεμούν Κούρδους αντάρτες. Οι εκκλήσεις προς την Τουρκία να καταδικάσει τα ρωσικά εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία κινδυνεύουν να πέσουν επίσης στο κενό, επισημαίνεται.
«Ήταν αρκετά δύσκολο πριν από τη Γάζα να μιλήσουμε για τα ανθρώπινα δικαιώματα, επειδή ο Ερντογάν είναι τόσο δυσανεκτικός στην εξωτερική κριτική», λέει ένας δυτικός διπλωμάτης. «Τώρα θα είναι εκθετικά πιο δύσκολο», σχολίασε.
Ο Ερντογάν παίρνει το άλλοθι που αποζητά
Η Γάζα δεν έχει σημασία για την Τουρκία με τον ίδιο τρόπο που έχει σημασία για μεγάλο μέρος του αραβικού κόσμου. Με εξαίρεση μια ηχηρή θρησκευτική μειονότητα, η οποία θεωρεί τη σύγκρουση δική της, οι περισσότεροι Τούρκοι δεν ταυτίζονται με τους Παλαιστίνιους (σε αντίθεση με τους περισσότερους Άραβες). Αλλά η συντριπτική πλειοψηφία, συμπεριλαμβανομένης της κοσμικής αντιπολίτευσης, τους συμπαθεί. Σύμφωνα με μια πρόσφατη δημοσκόπηση, το 76% των Τούρκων τάσσεται στο πλευρό των Παλαιστινίων, σε σύγκριση με μόλις το 5% που τάσσεται στο πλευρό του Ισραήλ.
Αλλά η σύγκρουση έχει επίσης σημασία για τον μειούμενο αριθμό των Τούρκων που βλέπουν τη χώρα τους ως μέρος της «δυτικής τάξης». Πολλοί Τούρκοι αισθάνονται ότι οι δυτικοί κανόνες και αξίες απαξιώνονται στη Γάζα. Σε δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκε λίγες μόνο ημέρες πριν από τη σφαγή της 7ης Οκτωβρίου, μόλις το 12% των Τούρκων αναγνώρισε την Αμερική ως φιλική χώρα, σε σύγκριση με το 77% που την έβλεπε ως εχθρό. Η υποστήριξη προς την Αμερική και τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες είναι βέβαιο ότι είναι ακόμη χαμηλότερη σήμερα.
Η ανικανότητα του της διεθνούς κοινότητας να σταματήσει τις μάχες στη Γάζα όχι μόνο προσφέρει στον Ερντογάν το «ηθικό πλεονέκτημα» που αποζητά στις κατηγορίες του προς την Δύση, αλλά τον καθιστά ισχυρότερο και ακόμη λιγότερο υπεύθυνο για τις δικές του καταχρήσεις εξουσίας, σύμφωνα με τον Γιγκίτ Ακσάκογλου, έναν εξόριστο Τούρκο ακτιβιστή της κοινωνίας των πολιτών.
Με λίγα λόγια, η συνέχιση του πολέμου περιπλέκει τα πράγματα σε πολλά επίπεδα, αλλά ποιος θα τον σταματήσει και με τι όρους μπορεί να αναρωτηθεί κανείς, βλέποντας πώς η σύγκρουση στην Γάζα πυροδοτεί σοβαρές πολιτικές και γεωπολιτικές εξελίξεις.