Η χθεσινή τοποθέτηση της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αναφορικά με το εμβόλιο Sputnik V, όταν ζήτησε από τη Ρωσία να εξηγήσει για ποιο λόγο το προσφέρει σε χώρες ανά την υφήλιο, όταν ο δικός της πληθυσμός έχει ανάγκη εμβολιασμού, ήρθε να ρίξει νέο λάδι στην κουβέντα για τα κίνητρα της Μόσχας.
«Συνεχίζουμε να αναρωτιόμαστε γιατί η Ρωσία προσφέρει, θεωρητικά, εκατομμύρια και εκατομμύρια δόσεις, ενώ δεν προοδεύει επαρκώς στον εμβολιασμού του δικού της πληθυσμού. Είναι ένα ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί», τόνισε η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τα σχόλιά της ήλθαν σε μια περίοδο που ολοένα και περισσότερες χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης καλοβλέπουν το Sputnik V μολονότι ο ΕΜΑ δεν έχει ανάψει ακόμη το πράσινο φως για την κυκλοφορία του κι εντείνονται τα ερωτηματικά για τη διαφάνεια των δεδομένων των κλινικών δοκιμών του εμβολίου, αν και η βρετανική ιατρική επιθεώρηση “The Lancet” επιβεβαίωσε πρόσφατα την αποτελεσματικότητα του εμβολίου στο 91,6%.
Πολύ καλό για να είναι αληθινό το Sputnik V;
Ορισμένοι παρατηρητές των κινήσεων της Μόσχας λένε ότι η έκθεση στο Lancet αντί για αισιοδοξία σε χώρες της ΕΕ θα έπρεπε να σημάνει συναγερμό και προειδοποιούν ότι το Κρεμλίνο χρησιμοποιεί το Sputnik V ως γεωπολιτικό εργαλείο για να χειραγωγεί δυτικές δημοκρατίας, να σπέρνει τη διχόνοια και να εμφανίζει τη Ρωσία ως σωτήρα μεσούσης της πανδημίας. Για την Γερμανίδα ευρωβουλευτή των Πρασίνων και μέλος της αρμόδιας επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων του ευρωκοινοβουλίου, Βιόλα φον Κράμον-Τάουμπαντελ, που συγκρίνει τη στρατηγική της Ρωσίας με το Sputnik V με το σκάνδαλο ντόπινγκ που οδήγησε τον περασμένο Δεκέμβριο στον αποκλεισμό της από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2021 και το Μουντιάλ στο Κατάρ το 2022, το θέμα είναι «επείγον» και απαιτεί την προσοχή της ΕΕ.
Η κουβέντα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο απ’ το γεγονός ότι Ρωσία επιμένει ότι επίκειται η έγκριση από τον ΕΜΑ του Sputnik V, αλλά η τελευταία λέει ότι δεν έχει λάβει ακόμη τα απαιτούμενα στοιχεία. Κι όλα αυτά, σχολιάζει το Politico, συνιστούν ενδείξεις μιας παγκόσμιας εκστρατείας παραπληροφόρησης, με τη ρωσική πλευρά να εμφανίζει το εμβόλιο ως το καλύτερο του κόσμου, σπέρνοντας από την άλλη αμφιβολίες για τα δυτικά εμβόλια. Για τον επικεφαλής της ισπανικής δεξαμενής σκέψης Institute for Statecraft, Νίκο δε Πέντρο, πρόκειται για μια καλοσχεδιασμένη γεωπολιτική στρατηγική της Μόσχας: «[Οι Ρώσοι] καταβάλλουν σημαντικές προσπάθειες για να προωθήσουν το εμβόλιο και να υπονομεύσουν άλλα», λέει επισημαίνοντας τα σχετικά ρεπορτάζ ρωσικών ΜΜΕ, σαν κι αυτά της περασμένης εβδομάδας που ανέφεραν ότι ο ΕΜΑ εξετάζει την αίτηση του Sputnik V -κάτι που αρνείται ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων – ή άλλα που κατηγορούν την αμερικανική Pfizer ότι ψεύδεται για κλινικές δοκιμές, ή ότι ο Αμερικανός επιδημιολόγος Άντονι Φάουτσι και ο Μπιλ Γκέιτς συνελήφθησαν με αφορμή τα εμβόλια. Σε ορισμένα από τα ρεπορτάζ αυτά υποστηρίζουν μάλιστα ότι η Δύση επικρίνει το Sputnik V «επειδή δεν μπορεί να αποδεχθεί την κυριαρχία της Ρωσίας», κάτι που ισχυρίστηκε και ο Βλαντίμιρ Πούτιν .
Το Sputnik V έχει λάβει μέχρι στιγμής έγκριση κυκλοφορίας σε 29 χώρες -ανάμεσά τους σύμμαχοι της Ρωσίας, όπως το Ιράν και η Βενεζουέλα, αλλά και η Αργεντινή, η Αλγερία, το Πακιστάν, το Μπαχρέιν και η Τυνησία, αλλά όπως επισημαίνει ο Δε Πέντρο, η στρατηγική της Μόσχας έχει κενά, επειδή είναι δύσκολο να προστατέψει τον ρωσικό πληθυσμό από μια επιθετική εκστρατεία κατά των δυτικών εμβολίων και να προωθήσει ταυτόχρονα το Sputnik V εντός των τειχών. Κι η αλήθεια είναι, λέει, ότι μολονότι το εμβόλιο είναι διαθέσιμο, είναι μικρός ο αριθμός των ατόμων που εμβολιάζονται στη Ρωσία, ενώ προς το παρόν το αποφεύγει και ο Πρόεδρος της χώρας.
Η Μόσχα, από την άλλη, διά στόματος του Διευθύνοντος Συμβούλου του Ρωσικού Ταμείου Άμεσων Επενδύσεων (RDIF), Κίριλ Ντιμιτρίεφ, επιμένει ότι η ομάδα του Sputnik V είναι που βρίσκεται στο σταυρόνημα εκστρατείας παραπληροφόρησης κι ότι το εμβόλιο είναι «το καλύτερο στον κόσμο», όπως το χαρακτήρισε πρόσφατα και ο Πούτιν. Ανεξάρτητα απ’ την κουβέντα αυτή που έχει ανοίξει, κι άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως η Σλοβακία και η Κροατία συζητούν με τη Ρωσία για πιθανές συμφωνίες για την προμήθεια του Sputnik V.
Επικριτές του Sputnik V καλούν την ΕΕ να προσέξει
Όμως η Βιόλα φον Κράμον-Τάουμπαντελ προειδοποιεί ότι ο κίνδυνος είναι μεγάλος όταν κράτη μέλη της ΕΕ στρέφονται στη Ρωσία για να καλύψουν τα κενά τους στα εμβόλια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ουγγαρία, η πρώτη χώρα της Ένωσης που ενέκρινε και χρησιμοποιεί εδώ και λίγες μέρες το Sputnik V κι έφερε την ΕΕ σε δύσκολη θέση, καθώς έδωσε το παράδειγμα και σε άλλες χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης. Η έκτακτη έγκριση του ρωσικού εμβολίου από τη Βουδαπέστη «υπονομεύει ολόκληρη την κοινή στρατηγική εμβολιασμού της ΕΕ», λέει η Γερμανίδα ευρωβουλευτής επισημαίνοντας ότι από τη στιγμή που η Ρωσία ελέγχει τα εργαστήρια και τις κλινικές όπου δοκιμάστηκε το Sputnik V, είναι αμφίβολο κατά πόσον τηρήθηκαν τα διεθνή στάνταρ και οι απαιτήσεις δεοντολογίας που χρειάζονται για την έγκρισή του στην Ένωση. «Θέλουμε να έχουμε υψηλά στάνταρ, αλλά αυτό δεν είναι εφικτό όταν υπάρχουν διμερείς έκτακτες εγκρίσεις».
Παράλληλα επισημαίνει ότι η Ρωσία αναμόχλευσε τις εντάσεις στην Ουκρανία παραδίδοντας «συμβολικές ποσότητες δόσεων» στις ανατολικές περιοχές, όπως της είπε πρόσφατα ο Ουκρανός πρωθυπουργός Ντενίς Σμιγκάλ. Ο τελευταίος προειδοποίησε την περασμένη εβδομάδα ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί το Sputnik V για να αυξήσει την πολιτική της επιρροή σε άλλες χώρες της κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, ενώ η χώρα του έχει απαγορεύσει τα ρωσικά εμβόλια. Αλλά και η Λιθουανή ομόλογός του, Ινγκρίντα Σιμονίτε έχει αρνητική άποψη για το Sputnik V και είπε ότι η χώρα της δεν θα το δεχθεί, ακόμη κι αν το εγκρίνει ο ΕΜΑ, σημειώνοντας ότι «αναμφίβολα» οι προσπάθειες της Μόσχας να πουλήσει το εμβόλιο στην Ευρώπη είναι «άλλο ένα γεωπολιτικό παιχνίδι».
Επιφυλάξεις επιστημόνων για το Sputnik V
Τέτοιες δηλώσεις από χώρες του πρώην Ανατολικού Μπλοκ μπορεί να μην ξαφνιάζουν, σχολιάζει το Politico, αλλά η δημοσίευση δεδομένων από τις κλινικές δοκιμές του εμβολίου σε μια έγκυρη ιατρική επιθεώρηση, όπως το Lancet, έδωσε φτερά στην ομάδα του Sputnik V. Ωστόσο, τα λαμπρά αυτά δεδομένα αμφισβητούνται τώρα. Ο αναπληρωτής καθηγητής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Τεμπλ της Πενσιλβάνια, Ενρίκο Μπούτσι παρέθεσε τις επιφυλάξεις του σ’ ένα ιστολόγιο μαζί με συναδέλφους του. «Από επιστημονικής άποψης είναι ένα βήμα μπροστά», λέει ο Μπούτσι, συνιδρυτής της εταιρείας Resis Rsl που επαληθεύει την ακρίβεια δεδομένων. Αλλά «όσο υπέροχη κι αν είναι ως επιστημονική ιδέα», το κλειδί παραμένει η επαλήθευση και το Sputnik V εν προκειμένω απογοητεύει, συμπληρώνει, παραπέμποντας σε αντιφάσεις στα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν, αλλά και στην άρνηση της ομάδας του ρωσικού εμβολίου να εγκρίνουν την πρόσβαση ανεξάρτητων ερευνητών στα ανεπεξέργαστα δεδομένα για να διπλοτσεκάρουν τις ανωμαλίες.
Κάποια από τα προφανή λάθη που ο Μπούτσι επεσήμανε είναι ελάσσονος σημασίας. 16 άτομα που καταγράφηκαν ως θετικά στην Covid-19 έγιναν 61 σε άλλο τμήμα της μελέτης, κάτι που θα μπορούσε να εξηγηθεί ως ένα απλό αντιγραφικό λάθος. Αλλά το πιο ανησυχητικό για τον Μπούτσι είναι ότι αποκλείστηκαν από τα δεδομένα αρκετές χιλιάδες εμβολιασθέντων. Η μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Lancet βάσει δεδομένων από τις 24 Νοεμβρίου κάνει λόγο για 14.964 συμμετέχοντες στην ομάδα που έλαβε δύο δόσεις του εμβολίου. Αλλά μια ενδιάμεση ανάλυση δεδομένων που δημοσίευσε στις 11 Νοεμβρίου το RDIF επισημαίνει ότι πάνω από 16.000 εθελοντές είχαν λάβει δύο δόσεις. Και μια δεύτερη ανάλυση δεδομένων, που δημοσιεύτηκε στις 24 Νοεμβρίου, ανέφερε ότι 19.000 εθελοντές έλαβαν και τις δύο δόσεις του Sputnik V. Κι εξήγηση, όπως λέει ο Μπούτσι, δεν υπάρχει γιατί όλοι αυτοί δεν περιλήφθηκαν στη μελέτη στο Lancet, προσθέτοντας ότι αυτό μπορεί να υποδεικνύει μια απόπειρα συγκάλυψης δυσμενών δεδομένων για την ασφάλεια ή την αποτελεσματικότητα του εμβολίου. Κι αυτή την έλλειψη διαφάνειας, όπως λέει, δεν την έχει δει σε άλλες παρασκευάστριες εμβολίων, περιλαμβανομένων των κινεζικών, όπου «υπάρχει αφθονία δεδομένων και καθόλου αντιφάσεις». Ο Μπούτσι είπε ότι συντάσσει μια επιστολή προς το Lancet, όπου ο ίδιος κι οι συνεργάτες του υπογραμμίζουν όλες τις ανησυχίες τους. Από την πλευρά του το RDIF απορρίπτει τους ισχυρισμούς του Μπούτσι για τις κλινικές δοκιμές κάνοντας λόγο για πιθανή σύγκρουση συμφερόντων λόγω του επαγγελματικού υπόβαθρου του καθηγητή Βιολογίας.
Άλλοι ερευνητές κρατούν πιο ισορροπημένη στάση, όπως ο Τζέρεμι Ρόσμαν του Πενπιστημίου του Κεντ, που επισημαίνει ότι καμία από τις άλλες παρασκευάστριες εμβολίων δεν έδωσαν σε ανεξάρτητους ερευνητές πρόσβαση στα ανεπεξέργαστα δεδομένα τους. Συμφωνεί, ωστόσο, ότι υπάρχουν κάποιοι λόγοι ανησυχίας, όπως αυτοί που ανέφερε ο Μπούτσι και το γεγονός ότι πάνω από το 30% των συμμετεχόντων στις δοκιμές αποκλείστηκαν από την ανάλυση ασφαλείας του εμβολίου. Η επίσημη εξήγηση, ότι δεν ήταν εφικτή η έγκαιρη επαλήθευση των στοιχείων γι’ αυτούς τους συμμετέχοντες, δεν του αρκεί. «Η επαλήθευση των δεδομένων μπορεί να διαρκέσει κάποιο διάστημα, αλλά θα έπρεπε να καθυστερήσουν τη δημοσίευση της μελέτης», είπε. Ο Μπούτσι απ’ την πλευρά του εξακολουθεί να θεωρεί πιθανότατα ασφαλές το ρωσικό εμβόλιο, αλλά όπως είπε η ομάδα του Sputnik V πρέπει να δημοσιοποιήσει όλα τα δεδομένα για να το επιβεβαιώσει.