Έγγραφα που διέρρευσαν και είδε το BBC αποκαλύπτουν τον τρόπο που ένας Ρώσος ολιγάρχης έκρυβε τον πλούτο του.
Πρόκειται για έγγραφα που αφορούν έρευνα για τον Σουλεϊμάν Κερίμοφ, ολιγάρχη από τον στενό κύκλο του Βλαντίμιρ Πούτιν.
Αποκαλύπτουν πώς ένας Ελβετός καλλιτέχνης τατουάζ ονομάστηκε ψευδώς ως ιδιοκτήτης εταιρείας που μετέφερε πάνω από 300 εκατομμύρια δολάρια σε εταιρείες που συνδέονται με τον Σουλεϊμάν Κερίμοφ.
Δείχνουν επίσης πώς συναλλαγές 700 εκατομμυρίων δολαρίων -και η μυστική ιδιοκτησία πολυτελών ακινήτων- πέρασαν απαρατήρητα από τις Αρχές και τις τράπεζες.
Η έρευνα αποκαλύπτει τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν στην εφαρμογή τους οι δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας.
Στο πλαίσιο του πρότζεκτ Pandora Papers Russia, μιας έρευνας με επικεφαλής τη Διεθνή Κοινοπραξία Ερευνητικών Δημοσιογράφων (ICIJ), το BBC ανακάλυψε στοιχεία που δείχνουν ότι:
Συναλλαγές αξίας 700 εκατομμυρίων δολαρίων που συνδέονται με τον Σουλεϊμάν Κερίμοφ και τους στενότερους επιχειρηματικούς του συνεργάτες αναφέρθηκαν ως ύποπτες από τις τράπεζες μεταξύ 2010 και 2015.
Ο Ελβετός λογιστής Alexander Studhalter παρουσιάστηκε ως ιδιοκτήτης ακινήτων που στην πραγματικότητα ανήκουν στον Σουλεϊμάν Κερίμοφ. Ο Κερίμοφ ήταν ο μυστικός ιδιοκτήτης ακινήτων στη Γαλλική Ριβιέρα και στο Λονδίνο.
Ποιος είναι ο Σουλεϊμάν Κερίμοφ
Ο Σουλεϊμάν Κερίμοφ εμφανίστηκε τον Φεβρουάριο με άλλους δώδεκα δισεκατομμυριούχους στο πλευρό του προέδρου Πούτιν, καθώς ρωσικά τανκς περνούσαν στην Ουκρανία.
Από το 2018 υπόκειται σε κυρώσεις από τις ΗΠΑ «επειδή ήταν στέλεχος της κυβέρνησης της Ρωσικής Ομοσπονδίας», έχοντας υπηρετήσει ως μέλος τόσο της Κάτω όσο και της Ανω Βουλής του Κοινοβουλίου.
Του επιβλήθηκαν κυρώσεις από την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου στις 15 Μαρτίου φέτος, καθώς και από την ΕΕ, η οποία είπε ότι ήταν «μέλος του στενού κύκλου των ολιγαρχών» κοντά στον Πούτιν.
Ο Κερίμοφ μεγάλωσε ως οικονομολόγος της σοβιετικής εποχής και έγινε ένας από τους πλουσιότερους ολιγάρχες της Ρωσίας, με πολύ σημαντικές διασυνδέσεις.
Απέκτησε την περιουσία του αγοράζοντας ενεργειακά περιουσιακά στοιχεία και μεγάλα μερίδια σε ρωσικές τράπεζες μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. Απέκτησε 21 δισ. δολάρια επενδύοντας στην εταιρεία φυσικού αερίου Gazprom, αλλά και στη Sberbank, τη μεγαλύτερη κρατική τράπεζα της Ρωσίας.
Τον Νοέμβριο του 2006 παραλίγο να πεθάνει από τραύματα που υπέστη σε ατύχημα στη νότια Γαλλία. Έφυγε από τη Λεωφόρο Promenade des Anglais της γαλλικής Νίκαιας με μια Ferrari Enzo, αξίας 650.000 δολαρίων, η οποία τυλίχθηκε στις φλόγες αφού χτύπησε σε δέντρο.
Η Φεράρι μετά το ατύχημα:
Το πανάκριβο αυτοκίνητο πήρε φωτιά, αλλά περαστικοί κατάφεραν να σώσουν τον Ρώσο μεγιστάνα και την ελληνικής καταγωγής Ρωσίδα συνοδό του, δημοσιογράφο, πολιτικό και τηλεπερσόνα, Τίνα Κανδηλάκη.
Παρακάτω, τα βασικά ευρήματα σχετικά με τον Σουλεϊμάν Κερίμοφ.
Η Γαλλική Ριβιέρα
Ένα απόρρητο γαλλικό δικαστικό έγγραφο -που είδε το BBC- αποκαλύπτει πώς ο ολιγάρχης φέρεται να έκρυψε την περιουσία του πίσω από έναν από τους στενότερους συνεργάτες του.
Ο Κερίμοφ συνελήφθη τον Νοέμβριο του 2017 στη Γαλλία ως ύποπτος για ξέπλυμα εσόδων από φοροδιαφυγή. Η υπόθεση εναντίον του αφορούσε την αγορά μιας σειράς πολυτελών ακινήτων στη Γαλλική Ριβιέρα, μεταξύ 2006 και 2010. Επικεντρώθηκε στη Villa Hier στο Cap d'Antibes, ένα πολυτελές ακίνητο που χρησιμοποιήθηκε κάποτε ως χώρος γυρισμάτων για την ταινία του 1988 «Dirty, Rotten Scoundrels». Το ακίνητο αυτό είχε πουληθεί σε μια ελβετική εταιρεία με την επωνυμία Swiru Holding AG το 2008, αντί 35 εκατ. ευρώ.
Ο Alexander Studhalter, Ελβετός λογιστής και επιχειρηματίας, συνελήφθη επίσης. Ισχυρίστηκε ότι ήταν ιδιοκτήτης της εταιρείας Swiru Holding και τεσσάρων βιλών, αλλά οι Γάλλοι ερευνητές πίστεψαν ότι επρόκειτο στην πραγματικότητα για ιδιοκτησία του Ρώσου ολιγάρχη.
Πίστευαν ότι ο κ. Studhalter ήταν ένας ψεύτικος δικαιούχος, ή «αχυράνθρωπος», για τον Κερίμοφ -αλλά οι ποινικές υποθέσεις εναντίον και των δύο αντρών σταμάτησαν, με τις κατηγορίες να ακυρώνονται από ένα γαλλικό εφετείο.
Ο κ. Studhalter υποστηρίζει ότι ποτέ δεν ήταν ο αχυράνθρωπος για τον Ρώσο φίλο του. Όμως, σύμφωνα με το έγγραφο του γαλλικού δικαστηρίου που διέρρευσε, το οποίο είδε το BBC, αυτό δεν είναι αλήθεια.
Σε μια μυστική ακρόαση τον Ιούνιο του 2018, οι δικαστές παρουσίασαν αποδεικτικά στοιχεία που συγκέντρωσε ο ανακριτής, ο οποίος κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «ο πραγματικός και αποκλειστικός δικαιούχος των βιλών είναι ο Κερίμοφ και η οικογένειά του».
Τα αποδεικτικά στοιχεία περιελάμβαναν αρχεία από τρεις τράπεζες -συμπεριλαμβανομένων εγγράφων που υπογράφηκαν από τον Studhalter, τον Κερίμοφ και τον ανιψιό του Nariman Gadzhiev-, που δήλωναν ότι ο Κερίμοφ και ο ανιψιός του ήταν οι πραγματικοί ιδιοκτήτες τής Swiru Holding.
Η «αυτοκρατορία» στο Λονδίνο
Η Γαλλία δεν ήταν η μόνη χώρα όπου ο Κερίμοφ χρησιμοποίησε τη Swiru Holding για τη διεξαγωγή μυστικών οικονομικών συναλλαγών.
Η έρευνα του BBC βρήκε ότι, την ίδια στιγμή που ο Ρώσος δισεκατομμυριούχος αγόραζε ακίνητα στη νότια Γαλλία, έχτιζε μια άλλη μυστική αυτοκρατορία στο Λονδίνο.
Το κτίριο στον αριθμό ένα της Cornwall Terrace είναι ένα πολυτελές τετραώροφο αρχοντικό στο τέλος μιας σειράς σπιτιών με θέα στο Regent's Park στο Λονδίνο. Έγινε πρωτοσέλιδο το 2013, όταν η πώλησή του για 80 εκατομμύρια λίρες το έκανε ένα από τα πιο ακριβά ακίνητα τέτοιου τύπου που πουλήθηκαν ποτέ στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Τον Οκτώβριο του περασμένου έτους, έγγραφα από την οικονομική διαρροή των Pandora Papers αποκάλυψαν ότι ήταν ένα από τα δύο γειτονικά ακίνητα που αγόρασε η άρχουσα οικογένεια του Κατάρ.
Όμως τα έγγραφα δείχνουν ότι αγοράστηκε για 21.000.000 λίρες το 2005 από μια εταιρεία που ανήκει στη Swiru Holding, την ίδια εταιρεία που τα τραπεζικά έγγραφα στη Γαλλία έδειξαν ότι ανήκε στον Κερίμοφ.
Ο τατουατζής στην Ελβετία
Οι χρηματοοικονομικές δραστηριότητες της εταιρείας που ανήκει κρυφά στον Κερίμοφ δεν περιορίζονταν στην αγορά ακινήτων.
Έγγραφα από τα Pandora Papers δείχνουν τη Swiru Holding στο κέντρο ενός ιστού εταιρειών που εμπλέκονται σε μεταφορές εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων που συνδέονται με τον ολιγάρχη.
Σε μια περίπτωση, τα εταιρικά αρχεία που διέρρευσαν αποκαλύπτουν ότι ένας υποψήφιος μέτοχος -κάποιος που κατέχει μετοχές προς όφελος άλλου προσώπου- ονομάστηκε ψευδώς ως ο πραγματικός ιδιοκτήτης μιας εταιρείας που εμπλέκεται σε μεταφορές χρημάτων άνω των 300 εκατομμυρίων δολαρίων.
Ο Renato Coppo είναι ένας τατουατζής που εργάζεται στην ελβετική πόλη της Λουκέρνης, με αγάπη για την «ασιατική τέχνη» και «πολυετή επαγγελματική εμπειρία στον χώρο του τατουάζ». Το στούντιό του βρίσκεται στην ίδια πόλη με τα γραφεία του λογιστή και επιχειρηματία Alexander Studhalter.
Σύμφωνα με έγγραφα του 2016 -ένα από αυτά, υπογεγραμμένο από τον Studhalter-, ο Coppo ήταν επίσης ο πραγματικός ιδιοκτήτης της Fletcher Ventures, μιας εταιρείας εγγεγραμμένης στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους (BVI), αλλά υπό τη διαχείριση της Swiru Holding στην Ελβετία.
Η εταιρεία Fletcher Ventures συμμετείχε σε τεράστιες συναλλαγές. Το 2013, η εταιρεία αυτή μετέφερε 100 εκατομμύρια δολάρια σε μια άλλη, που ονομάζεται LT Trading Ltd.
Ήταν μια από τις πολλές συναλλαγές της Fletcher Ventures που έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου στην αμερικανική τράπεζα BNY Mellon.
Η τράπεζα υπέβαλε μια αναφορά για ύποπτη δραστηριότητα στο υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, και τελικά εντόπισε τη Fletcher Ventures στην Ελβετία. Ο Renato Coppo δεν αναγνωρίστηκε και η τράπεζα δεν μπόρεσε να προσδιορίσει πού ακριβώς πήγαιναν τα χρήματα.
Η έρευνα της τράπεζας εντόπισε τη LT Trading σε μια διεύθυνση στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αξιωματούχοι της τράπεζας σημείωσαν ότι η βρετανική εταιρεία ειδικεύεται «στην πώληση φρούτων και λαχανικών». Ήταν «ύποπτο», κατέληξαν, «επειδή φαίνεται να είναι ασυνεπές με τον υποτιθέμενο επιχειρηματικό τομέα της LT Trading Limited».
Στην πραγματικότητα, η τράπεζα είχε εντοπίσει μια ομώνυμη εταιρεία σε λάθος χώρα. Έγγραφα που διέρρευσαν από τα Pandora Papers δείχνουν ότι η LT Trading δεν είχε καμία σχέση με την ομώνυμη βρετανική εταιρεία παραγωγής.
Ο πραγματικός ιδιοκτήτης της LT Trading που κατονομάζεται στα εταιρικά αρχεία ήταν ο ανιψιός του Κερίμοφ, Nariman Gadzhiev. Όπως και η Fletcher Ventures, η εταιρεία διοικούνταν στην Ελβετία από τη Swiru Holding.
Η συναλλαγή ήταν μόνο μία από τις πολλές που πραγματοποιήθηκαν από το 2010 έως το 2015, συνολικού ύψους 700 εκατομμυρίων δολαρίων, που αναφέρθηκαν στις Αρχές των ΗΠΑ ως ύποπτες και στις οποίες οι τραπεζικοί υπάλληλοι δεν κατάφεραν να εντοπίσουν συνδέσμους με τον Ρώσο ολιγάρχη.
Τα αρχεία που διέρρευσαν δείχνουν επίσης ότι το 2013 η Fletcher Ventures έστειλε 202 εκατομμύρια δολάρια στην LLC Gilia στη Μόσχα, μια εταιρεία με δεσμούς με μια επενδυτική εταιρεία του Κερίμοφ. Οι τραπεζικοί υπάλληλοι δεν μπόρεσαν να αναγνωρίσουν ποιος βρισκόταν πίσω από τη ρωσική εταιρεία.
Πρόσφατες εξελίξεις
Στις 8 Απριλίου, η ΕΕ επέβαλε κυρώσεις στον γιο του Κερίμοφ, Said Kerimov, ο οποίος αποχώρησε από το διοικητικό συμβούλιο της Polyus Gold. Η αποκάλυψη ότι η κόρη του έχει στην κατοχή της πλέον τις γαλλικές βίλες μπορεί να καταστήσει τα ακίνητα στόχο κυρώσεων στη Γαλλία.
Την περασμένη εβδομάδα, ο Γάλλος εισαγγελέας της Νίκαιας, που είναι υπεύθυνος για τις υποθέσεις για τις οποίες κατηγορήθηκαν επίσημα οι Κερίμοφ και Studhalter, επέστησε την προσοχή του BBC «στο γεγονός ότι η διαδικασία εξακολουθεί να βρίσκεται σε εξέλιξη». Με άλλα λόγια, εξακολουθεί να είναι μια ανοιχτή υπόθεση.
Ο τρόπος που ξεγελάστηκαν οι Αρχές και οι τράπεζες ώστε να μην μπορούν να εντοπίσουν ποιος κρύβεται πίσω από υπέρογκες συναλλαγές θέτει, σύμφωνα με το BBC, υπό αμφισβήτηση την ικανότητα των κυβερνήσεων να εντοπίσουν και να δεσμεύσουν τα περιουσιακά στοιχεία εκείνων που στοχεύουν στο πλαίσιο των κυρώσεων.