Η ανταρσία του Γεβγκένι Πριγκόζιν κατά του Βλαντίμιρ Πούτιν μπορεί να αποδείχθηκε βραχύβια και η κρίση να εκτονώθηκε -τουλάχιστον προσώρας στη Ρωσία- αλλά η αντίστροφη μέτρηση για τον Ρώσο πρόεδρο ίσως έχει αρχίσει, εκτιμούν αναλυτές.
Ο Πούτιν ορκίστηκε χθες ότι ο επικεφαλής της Wagner θα πληρώσει για την «πισώπλατη μαχαιριά», αλλά όταν οι μισθοφόροι του τελευταίου σταμάτησαν αιφνιδιαστικά την προέλασή τους προς τη Μόσχα το Κρεμλίνο είπε ότι δεν θα ασκηθεί δίωξη στον Πριγκόζιν κι ότι θα του επιτραπεί να μετακομίσει στη Λευκορωσία.
Ο «σεφ του Πούτιν», όπως αποκαλείτο κάποτε ο Πριγκόζιν την περίοδο που συγκέντρωσε επιρροή ως στενός σύμμαχος του Πούτιν, είχε κλιμακώσει τους τελευταίους μήνες την κριτική του κατά της ρωσικής στρατιωτικής ηγεσίας κατηγορώντας την για ανικανότητα, λόγω της οποίας πολλοί νεαροί Ρώσοι στρατιώτες κατέληξαν «τροφή για τα κανόνια» στον πόλεμο στην Ουκρανία.
«Υπάρχουν πολλοί στη Ρωσία που είναι δυσαρεστημένοι με τον Πούτιν και συμφωνούν με τον Πριγκόζιν», λέει η Έβελιν Φάρκας, πολιτική αναλύτρια και πρώην κορυφαία αξιωματούχος στο υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ.
Ο ρόλος των siloviki
Μολονότι η εξουσία του Πούτιν δεν αμφισβητήθηκε ανοικτά στις πάνω από δύο δεκαετίες του στο τιμόνι της Ρωσίας, μια σκιώδης ομάδα γνωστή ως siloviki – η ρωσική εκδοχή εκείνων που κινούν τα νήματα στο βαθύ κράτος – παρασκηνιακά διαθέτει σημαντική εξουσία, σύμφωνα με τον Στίβεν Χολ, πρώην επικεφαλής των επιχειρήσεων της CIA για τη Ρωσία. Αν ο Πούτιν χάσει την υποστήριξή τους, μπορεί να εκδιωχθεί σχεδόν αμέσως, σημειώνει.
«Ο Πούτιν και το Κρεμλίνο δεν έχουν παίξει ακόμη το τελευταίο τους χαρτί», λέει ο Χολ. «Αλλά ούτε και οι άλλοι παίκτες, περιλαμβανομένου του Πριγκόζιν, που πιθανώς διαθέτει και άλλα βέλη στη φαρέτρα του. Υπάρχουν ακόμη κάποια ερωτηματικά, πιστεύω, αναφορικά με το ρωσικό πληθυσμό και το ρωσικό στρατό και άλλα υπουργεία και κέντρα εξουσίας. Αλλά αυτό που συνέβη είναι σίγουρα πάρα πολύ κακό για τον Πούτιν», τονίζει ο Χολ.
««Κατά την άποψή μου, αν οι siloviki –οι ανώτεροι υπάλληλοι των πληροφοριών, της ασφάλειας και του στρατού– κρίνουν ότι το πράγμα έχει παρατραβήξει, τότε ο Πούτιν έχει τελειώσει. Και αυτό είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθεί, ως προς τη θέση τους αναφορικά με αυτό το θέμα και πόσο μπορεί να τραβήξει αυτό».
Το τέλος του Πουτινισμού;
Ο Πούτιν, συμφωνεί ο Κούρτ Βόλκερ, πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, αντιμετωπίζει μια κρίση που είναι εκθετικά πολύ σοβαρότερη από οποιαδήποτε έχει αντιμετωπίσει όσο είναι στην εξουσία. Και ο ίδιος φέρει μεγάλο μέρος ευθύνης γι’ αυτό.
Αρχικά ο Πούτιν επέλεξε να εξαπολύσει κατά της Ουκρανίας και να συνεχίσει έναν πόλεμο, που ήταν εξαιρετικά μη δημοφιλής για το ρωσικό λαό και το σημαντικότερο, για τους siloviki που κινούν τα νήματα και μπορούν να τον απομακρύνουν από την εξουσία. Στη συνέχεια τα έβαλε με ένα από τα ισχυρότερα μέλη των siloviki, τον Πριγκόζιν.
To ρεζουμέ είναι ότι ο Πούτιν απέμεινε χωρίς διέξοδο. Όσο βρίσκεται στην εξουσία θα πολεμά κι αυτό θα σκοτώσει το ρωσικό κράτος. Αυτό σημαίνει ότι η απομάκρυνσή του από την εξουσία θα γίνει αναπόδραστη αν η Ρωσία θέλει να επιβιώσει ως κράτος», σημειώνει ο Βόλκερ, πρώην ειδικός εκπρόσωπος των ΗΠΑ για τις διαπραγματεύσεις για την Ουκρανία από το 2017 έως το 2019. «Ακόμα δεν γνωρίζουμε ποιοι μηχανισμοί μπορεί να προκύψουν, αλλά υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι πλησιάζει το τέλος του Πουτινισμού».
Παρασκηνιακή συμφωνία;
Δεν συμφωνούν, βέβαια, όλοι ότι πλησιάζει το τέλος του Πούτιν, τουλάχιστον πολιτικά. Για την Φάρκας πιθανώς η απόφαση του Πριγκόζιν να κάνει πίσω καθοδηγήθηκε από την αναγνώρισε ότι η Πούτιν συγκέντρωσε ικανές ρωσικές δυνάμεις εναντίον του από το στρατό, την εθνοφρουρά και τις εσωτερικές δυνάμεις ασφαλείας, αλλά και δυνάμεις όπως οι Τσετσένοι υπό τον Ραμζάν Καντίροφ, που προσφέρθηκε χθες να βοηθήσει τον Ρώσο πρόεδρο να καταστείλει την ανταρσία.
Αλλά για τη Φάρκας ο Πούτιν διέπραξε το σοβαρό λάθος να επιτρέψει στον Πριγκόζιν όχι μόνον να συγκεντρώσει πλούτο και πολιτική ισχύ- και μάλιστα πολύ περισσότερη από τους περισσότερους άλλους siloviki, αλλά και να γίνει το αναγνωρίσιμο πρόσωπο του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία.
O πανούργος Πριγκόζιν
Ο Πριγκόζιν χαρακτήρισε δημοσίως τον πόλεμο στην Ουκρανία ένα λάθος που υπονομεύει τη Ρωσία οικονομικά, πολιτικά και στρατιωτικά στη διεθνή σκηνή. Κι αυτά του τα σχόλια έχουν απήχηση σε ομάδες επιρροής στη Ρωσία, όπως οι μητέρες των πεσόντων στρατιωτών, που όπως σημειώνει η Φάρκας, βοήθησαν να τερματιστεί ένας άλλος μη δημοφιλής πόλεμος, στην Τσετσενία πριν από πολλά χρόνια.
Το φλέγον ερώτημα είναι τι είδους υποστήριξη απολαμβάνει ο Πριγκόζιν από το ρωσικό πληθυσμό και τους silovoki. «Ακόμη κι αν ο Πούτιν φαίνεται να κέρδισε προς το παρόν την παρτίδα, προφανώς η εξέλιξη είναι σημάδι αδυναμίας, που δείχνει ότι η πολιτική του ισχύς βρίσκεται σε παρακμή».
Όντας σύμμαχος του Πούτιν τα προηγούμενα χρόνια ο Πριγκόζιν σφυρηλάτησε συμμαχίες με πολλούς από αυτούς που κινούν τα νήματα και τους οποίους θα μπορούσε τώρα να χρησιμοποιήσει για έναν συνασπισμό κατά του Πούτιν, με τι σχετικές συνομιλίες πιθανώς να έχουν ξεκινήσει εδώ και εβδομάδες αν όχι μήνες, κατά τον Χολ.
«[Ο Πριγκόζιν] γνωρίζει πώς παίζεται το παιχνίδι, ήταν στο Κρεμλίνο για ένα διάστημα και θα με εξέπληττε αν δεν έχει ήδη αποτανθεί σε κάποιους από τους siloviki και δεν έχει κλείσει κάποιες συμφωνίες. Δεν πρόκειται να κάτσει με σταυρωμένα τα χέρια», είπε ο Χολ.
Για τον πρώην υφυπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ αρμόδιο για θέματα που αφορούν στην Ευρώπη, Ντάνιελ Φριντ, οι περιστάσεις της ανταρσίας του Πριγκόζιν, οι διαβουλεύσεις του με τον πρόεδρο της Λευκορωσίας, Αλεξάντερ Λουκασένκο κι η αιφνίδια απόφασή του να σταματήσει την προέλαση προς τη Μόσχα υποδεικνύουν ότι ίσως κάτι είναι στα σκαριά, λέει. «Φαίνεται ότι έγινε κάποια συμφωνία. Με ποιον και γιατί; Ζήτησε ο Πριγκόζιν την αντικατάσταση του [υπουργού Άμυνας Σεργκέι] Σόιγκου και του [διοικητή των ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία] Γκερασίμοφ; Και το αποδέχθηκε ο Πούτιν; Και πώς θα επιβιώσει ο Πούτιν από μια τέτοια ένδειξη αδυναμίας. Υπάρχουν προφανώς πολλά περισσότερα σε αυτή την παράξενη ιστορία»…
Όπως σημειώνει κι ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο UCL με ειδίκευση στην ρωσική εξωτερική πολιτική Μαρκ Γκαλεότι με παρέμβασή του στους Times, «όταν η ιστορία καταγράψει την πτώση του Πούτιν, θα πει ότι το τέλος του παιχνιδιού ξεκίνησε εδώ, με την εξέγερση του Πριγκόζιν.