Σαν σήμερα πριν από είκοσι χρόνια, στις 9 Αυγούστου του 1999, ο τότε πρόεδρος της Ρωσίας Μπόρις Γιέλτσιν διόριζε τον τέταρτο σε διάστημα μικρότερο του ενάμιση χρόνου πρωθυπουργό του, τον Βλαντίμιρ Πούτιν, έναν σχετικά άγνωστο τότε επικεφαλής της Υπηρεσίας Πληροφοριών της χώρας με πενιχρή εμπειρία στην πολιτική.
Ελάχιστοι θα μπορούσαν να προβλέψουν τότε ότι δύο δεκαετίες αργότερα ο Πούτιν θα κρατούσε ακόμη στα χέρια του τα ηνία της Ρωσίας και θα έπαιζε τόσο σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια σκακιέρα. Αλλά η εικοστή επέτειος από την ανάρρησή του στην εξουσία έρχεται σε μια περίοδο που ο Ρώσος πρόεδρος βρίσκεται αντιμέτωπος με σωρεία προβλημάτων και αμφισβήτησης της κυριαρχίας του στην πολιτική σκηνή της χώρας. Μπορεί τα ποσοστά αποδοχής του να παραμένουν σε αξιοζήλευτα για τους περισσότερους δυτικούς ηγέτες επίπεδα, αλλά έχουν δεχθεί πλήγμα λόγω της στασιμότητας της ρωσικής οικονομίας και της πτώσης του βιοτικού επιπέδου.
Αυξανόμενη δυσαρέσκεια κατά του Πούτιν
Το κίνημα διαμαρτυρίας κατά του Πούτιν έχει φουντώσει στο μεταξύ στη Μόσχα με χιλιάδες αντιφρονούντες διαδηλωτές να συλλαμβάνονται το τελευταίο διάστημα, την ώρα που ο Ρώσος πρόεδρος έχει να αντιμετωπίσει και το πρόβλημα διαδοχής του καθώς διανύει την τελευταία, όπως προβλέπει το ρωσικό Σύνταγμα, θητεία του. Αλλά έχοντας βάλει στο περιθώριο την αντιπολίτευση και έχοντας συγκεντρώσει στα χέρια του τον έλεγχο των περισσότερων ΜΜΕ, διάδοχος δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα. Κι αναλυτές εκτιμούν ότι είναι μάλλον απίθανο να μην συνεχίσει με κάποιο τρόπο να κινεί τα νήματα όταν παραδώσει την εξουσία το 2024 ο μακροβιότερος από την εποχή του Στάλιν ηγέτης της Ρωσίας.
Ο Πούτιν κυβερνά ως «τσάρος»
Τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά όταν ο Πούτιν κέρδισε τις πρώτες προεδρικές εκλογές μετά την παραίτηση του Γιέλτσιν το 2000. «Παρά τη φτώχεια και τα προβλήματα με την εγκληματικότητα η Ρωσία ήταν μια δημοκρατική χώρα», λέει στο Γαλλικό Πρακτορείο ο δημοσιογράφος Νικολάι Σβανίτζε. «Μετά από 20 χρόνια στην εξουσία [ο Πούτιν] δεν αντιμετωπίζει κανένα περιορισμό, ουσιαστικά κυβερνά ως τσάρος».
Για τον πολιτικό αναλυτή Κονσταντίν Καλάτσεφ ο Πούτιν ξεκίνησε την πολιτική του σταδιοδρομία δίνοντας την εντύπωση ενός φιλελεύθερου, πρόθυμου να συνεργαστεί με τη Δύση, για να υπαναχωρήσει στη συνέχεια σε πιο συντηρητικές πολιτικές και να υιοθετήσει εχθρική στάση ειδικά μετά την Πορτοκαλί Επανάσταση του 2004 στην Ουκρανία, που το Κρεμλίνο θεώρησε ότι υποστηρίχθηκε από ξένες κυβερνήσεις για να μειωθεί η επιρροή της Ρωσίας στον πρώην δορυφόρο της. Η απαξιωτική στάση της Δύσης και οι επεμβάσεις της στο Ιράκ, τη Λιβύη κι αλλού απογοήτευσαν ακόμη περισσότερο τον Πούτιν ωθώντας τον στην υιοθέτηση σκληρότερης γραμμής.
Ο Πούτιν παραμένει ο υπ’ αριθμόν ένα πολιτικός στη Ρωσία
Υπήρχαν όμως και αρκετοί Ρώσοι που αντιμετώπισαν εξ’ αρχής με καχυποψία τον Πούτιν, όχι μόνον λόγω του παρελθόντος του στην KGB αλλά και εξαιτίας της επέμβασης των ρωσικών στρατευμάτων στην Τσετσενία.
Η σιδηρά πυγμή που έδειξε τότε ο Πούτιν εκτόξευσε τη δημοτικότητά του και τον βοήθησε να εκλεγεί πρόεδρος με ποσοστό 53%. Μέχρι σήμερα παραμένει δημοφιλής σε μεγάλες ομάδες του πληθυσμού που βλέπουν στο πρόσωπό του τον άνθρωπο που αποκατέστησε την αξιοπρέπεια της χώρας μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και τον θεωρούν άγκυρα σταθερότητας σ’ έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο.
Ο Πούτιν κι οι συνεργάτες αναζητούν τώρα τρόπο εξόδου από το Κρεμλίνο, που θα τους επιτρέψει να διατηρήσουν την επιρροή τους, εκτιμούν αναλυτές. Κι ίσως αυτό το κάνει με τη δημιουργία ενός νέου θεσμού που θα έχει τα ηνία της χώρας, παρά με μια σύντομη επιστροφή στο ρόλο του πρωθυπουργού, όπως είχε κάνει το 2008, λέει ο σχολιαστής Γκρέγκορι Μποφτ στο Γαλλικό Πρακτορείο, αναφέροντας ότι ο Πούτιν ίσως εφαρμόσει στη Ρωσία ένα σύστημα παρόμοιο μ’ αυτό στην πρώην σοβιετική δημοκρατία του Καζακστάν, όπου ο επί μακρόν ηγέτης του, Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ αποχώρησε από την εξουσία, αλλά εξακολουθεί να κινεί τα νήματα. Ο Πούτιν «θεωρεί ότι έχει μια ιστορική αποστολή να εκπληρώσει», λέει ο Μποφτ.