Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε το σχέδιο-απάντηση της ΕΕ σην ενεργειακή κρίση και με τη βοήθεια του Ινστιτούτου Bruegel μπορούμε να μάθουμε όλα όσα κρύβονται πίσω από αυτό το φιλόδοξο πλάνο.
Η σταδιακή κατάργηση των ρωσικών εισαγωγών άνθρακα έως τον Αύγουστο του 2022 έχει ήδη συμφωνηθεί στο πλαίσιο του πέμπτου πακέτου κυρώσεων που επέβαλε η ΕΕ στη Ρωσία στον απόηχο του πολέμου στην Ουκρανία και επί του παρόντος συζητιέται μια σταδιακή κατάργηση του πετρελαίου έως τα τέλη του 2022 στο πλαίσιο του έκτου πακέτου. Κατά συνέπεια, το νέο σχέδιο, γνωστό ως REPowerEU, εστιάζει κυρίως στο πώς να ξεκινήσει μια τακτική και οικονομικά προσιτή φάση εξόδου από το ρωσικό φυσικό αέριο έως το 2027.
Το REPowerEU προτείνει επίσης κάποιες δικλείδες ασφαλείας σε επίπεδο ΕΕ ενόψει του εύλογου κινδύνου ξαφνικής διακοπής των προμηθειών ρωσικού φυσικού αερίου, ιδιαίτερα μετά τις περικοπές του εφοδιασμού στην Πολωνία και τη Βουλγαρία.
Το σχέδιο καλύπτει τέσσερις βασικούς τομείς:
- Ενεργειακή απόδοση και εξοικονόμηση ενέργειας
- Διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού· επιτάχυνση της μετάβασης στην καθαρή ενέργεια
- Επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις
- Εάν εγκριθεί, αυτό το σχέδιο θα οδηγήσει την Ευρώπη σε απεξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια έως το 2027, ενώ θα επιταχύνει επίσης τον πράσινο μετασχηματισμό της.
Σύμφωνα με την ανάλυση του Bruegel θα ήταν οικονομικά επωφελές για την Ευρώπη αν το σχέδιο προχωρήσει. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι η επίτευξη των στόχων REPowerEU απαιτεί πρόσθετη επένδυση 210 δισεκατομμυρίων ευρώ από τώρα έως το 2027, αλλά αυτό θα εξοικονομούσε σχεδόν 100 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως σε μειωμένες εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Εν ολίγοις πρόκειται για μια λογική επένδυση και με μακροπρόθεσμα οφέλη, αναφέρει το Ινστιτούτο των Βρυξελλών.
Εξοικονόμηση ενέργειας
Απλοί τρόποι εξοικονόμησης ενέργειας θα μπορούσαν να μειώσουν αμέσως τη ζήτηση για φυσικό αέριο και πετρέλαιο. Αλλά για να συμβεί αυτό, πρέπει να αναληφθεί δράση σε εθνικό επίπεδο. Οι κυβερνήσεις πρέπει να προωθήσουν ενεργά εκστρατείες ευαισθητοποίησης, να υιοθετήσουν χρηματοδοτικά προγράμματα για να παρακινήσουν τα νοικοκυριά να εξοικονομήσουν ενέργεια και να θεσπίσουν κανονισμούς που επιβάλλουν την εξοικονόμηση ενέργειας στα δημόσια κτίρια.
Σε επίπεδο ΕΕ, οι κανόνες για την ενεργειακή απόδοση, ξεκινώντας από τα κτίρια και τις μεταφορές, μπορούν να ενισχυθούν. Το σχέδιο υποβάλλει νέες προτάσεις σχετικά με αυτό, επιπλέον του τρέχοντος πακέτου Fit for 55 της ΕΕ, από την ενίσχυση των ενεργειακών απαιτήσεων για νέα κτίρια έως την εισαγωγή μιας σειράς ρυθμιστικών μέτρων για την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των μεταφορών.
Από τον Σεπτέμβριο του 2021, χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία έχουν ξοδέψει 20 έως 30 δισεκατομμύρια ευρώ η καθεμία για να μειώσουν τεχνητά τους λογαριασμούς φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού, καθώς και τις τιμές του φυσικού αερίου και του ντίζελ, επισημαίνει το Bruegel.
Διαφοροποίηση ενεργειακού εφοδιασμού
Το REPowerEU αντιμετωπίζει κυρίως αυτό το βασικό στοιχείο μέσω της πλατφόρμας αγορών ενέργειας της ΕΕ, μια πρωτοβουλία που βρίσκεται υπό ανάπτυξη από τον Μάρτιο και θα συγκεντρώσει τη ζήτηση για να να προσελκύσει αξιόπιστες προμήθειες από τις παγκόσμιες αγορές σε σταθερές τιμές. Προς το παρόν, τα περιγράμματα αυτής της πρωτοβουλίας παραμένουν ασαφή.
Αρχικά προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως σχέδιο κοινής αγοράς παρόμοιο με αυτό που έγινε για τα εμβόλια κατά του COVID-19, αυτό μετατράπηκε –μετά από συζήτηση μεταξύ των χωρών της ΕΕ– σε εθελοντική πρωτοβουλία με στόχο τον συντονισμό των συνεχιζόμενων πρωτοβουλιών της ΕΕ με μέλη, διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς. ενώσεις και παράγοντες της αγοράς.
Επιτάχυνση της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
Τρίτον, ξεκλείδωμα έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με επιτάχυνση της αδειοδότησης. To REPowerEU δίνει έμφαση στην επιτάχυνση των πράσινων τεχνολογιών, από τα ηλιακά φωτοβολταϊκά έως τα αιολικά, και τις αντλίες θερμότητας στο πράσινο υδρογόνο – και προτείνει να αυξηθεί ο βασικός στόχος της ΕΕ για το 2030 για τις ΑΠΕ από 40% σε 45%.
Το σχέδιο δικαίως εστιάζει στην ταχύτερη αδειοδότηση, καθώς οι αργές διαδικασίες σήμερα αποτελούν σημαντικό εμπόδιο στην ανάπτυξη της αιολικής και ηλιακής ενέργειας. Η απόκτηση άδειας μπορεί να διαρκέσει εννέα χρόνια για αιολικά έργα και τεσσεράμισι χρόνια για ηλιακά έργα σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες. Οι εθνικοί κανόνες και οι ικανότητες επιβραδύνουν άσκοπα τις άδειες και ο χρόνος απόκτησης άδειας ποικίλλει σημαντικά μεταξύ των χωρών της ΕΕ.
Δικλείδες ασφαλείας σε περίπτωση ξαφνικής διακοπής της παροχής ρωσικού αερίου
Τέταρτον, το REPowerEU περιλαμβάνει δύο κύρια μέτρα έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση ξαφνικής διακοπής του ρωσικού φυσικού αερίου.
Πρώτον, προτείνει τη δημιουργία ενός συντονισμένου ευρωπαϊκού σχεδίου για τη μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου της βιομηχανίας. Εάν συμβεί ένα σοκ επάρκειας φυσικού αερίου σε ολόκληρη την ΕΕ, θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο μείωσης της ζήτησης φυσικού αερίου σε χώρες που επηρεάζονται λιγότερο από τη διακοπή, ώστε να επιτραπεί η ανακατεύθυνση του φυσικού αερίου σε περισσότερο πληγείσες χώρες, ακόμη και στην περίπτωση που κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται στο εκάστοτε εθνικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης. Ένα τέτοιο σχέδιο θα στοχεύει στην ελαχιστοποίηση του συνολικού αντίκτυπου στην ευρωπαϊκή οικονομία των έκτακτων μέτρων.
Στο ρυθμιστικό μέτωπο, το σχέδιο προτείνει ως δεύτερο μέτρο, ανώτατο όριο στην τιμή του φυσικού αερίου στην ΕΕ σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, προκειμένου να τεθεί ένα όριο στις αυξήσεις των τιμών για τους καταναλωτές, τις εταιρείες και τους παρόχους βασικών υπηρεσιών. Το θεμελιώδες ερώτημα σε αυτό το σενάριο είναι: Θα μπορέσουν οι χώρες της ΕΕ να συμφωνήσουν μια κοινή ευρωπαϊκή απάντηση σε περίπτωση απότομης διακοπής των προμηθειών ρωσικού φυσικού αερίου ή θα αντιδράσουν μεμονωμένα, κλείνοντας τα σύνορά τους στην ενεργειακή αγορά;
Μια ενωμένη Ευρώπη καλύτερη από μια κατακερματισμένη Ευρώπη
Το REPowerEU δείχνει πειστικά ότι ενεργώντας από κοινού, η ΕΕ θα μπορούσε να βελτιστοποιήσει την απάντησή της στην ενεργειακή κρίση, τόσο σε σενάρια «μπλοκαρίσματος» όσο και σε σενάρια «απότομης διακοπής». Όμως, οι χώρες της ΕΕ πρέπει να αποφασίσουν σε ποιο βαθμό θα συμμετάσχουν σε αυτή τη συνεργασία.
Κάθε χώρα θα πρέπει να κάνει παραχωρήσεις. Μια κατακερματισμένη απάντηση στην ενεργειακή κρίση θα οδηγούσε πιθανότατα σε μη βέλτιστα αποτελέσματα στο εσωτερικό, τόσο όσον αφορά την ενεργειακή ασφάλεια όσο και την ανταγωνιστικότητα, καταλήγει το Ινστιτούτο.