Ο πρίγκιπας Φίλιππος, μια παράξενη, πνευματώδης και συχνά αμφιλεγόμενη προσωπικότητα που πρωταγωνίστησε στη δημόσια ζωή της Αγγλίας για πάνω από 70 χρόνια, έφυγε σήμερα από τη ζωή σε ηλικία 99 ετών.
Μια ζωή έντονη και γεμάτη, με ανατροπές από κούνια...
Ο δούκας του Εδιμβούργου γεννήθηκε ως πρίγκιπας της Ελλάδας και της Δανίας το 1921 στο Μον Ρεπό και λίγους μήνες αργότερα εξορίστηκε. Μεταφέρθηκε σε ένα καφάσι για πορτοκάλια, όπως λέει ο αστικός μύθος τουλάχιστον, στο βρετανικό αντιτορπιλικό «Καλυψώ» που ξεκίνησε από τον Πειραιά, έκανε μια στάση στην Κέρκυρα για να παραλάβει την πριγκιπική οικογένεια και συνέχισε προς την Ευρώπη. Ο πατέρας του πρίγκιπα Φιλίππου, πρίγκιπας Ανδρέας, μόλις είχε γλιτώσει το εκτελεστικό απόσπασμα και είχε εξοριστεί από τη χώρα, μαζί με όλη του την οικογένεια, τη σύζυγό του πριγκίπισσα Αλίκη, τον νεογέννητο πρίγκιπα Φίλιππο και τις τέσσερις μεγαλύτερες αδελφές του.
Τι είχε συμβεί; Λίγο μετά τη γέννηση του Φίλιππου, ο πατέρας του πρίγκιπας Ανδρέας συνελήφθη και κατηγορήθηκε για προδοσία.
«Πόσα παιδιά έχετε;», τον ρώτησε ο Πάγκαλος. «Τι λυπηρό, σύντομα θα είναι ορφανά», του είπε, καθώς η αρχική απόφαση ήταν να εκτελεστεί.
Η πριγκίπισσα Αλίκη ταξίδεψε στην Αθήνα για να παρακαλέσει να μην εκτελεστεί ο σύζυγός της, αλλά δεν κατάφερε ούτε να τον δει. Τότε στράφηκε στους Αγγλους συγγενείς της για βοήθεια. Η βρετανική παρέμβαση έφερε την απελευθέρωση του πρίγκιπα Ανδρέα. Το HMS Καλυψώ, ένα πλοίο του βασιλικού Πολεμικού Ναυτικού, εστάλη για να απομακρύνει την οικογένεια από την Ελλάδα.
Πρώτος σταθμός για την οικογένεια το προάστιο του Παρισιού, Σεν Κλου, όπου τους φιλοξένησε η εύπορη σύζυγος του αδελφού του βασιλιά Γεωργίου, πριγκίπισσα Μαρία Βοναπάρτη.
Ποιοι ήταν οι γονείς του πρίγκιπα Φιλίππου
Η μητέρα του πρίγκιπα Φιλίππου, πριγκίπισσα Αλίκη του Μπάτενμπεργκ, ήταν η εγγονή της βασίλισσας Βικτώριας και γεννήθηκε στο Κάστρο του Γουίνδσορ, ενώ ο πατέρας του ήταν ο πρίγκιπας Ανδρέας της Ελλάδας.
Ο πρίγκιπας Ανδρέας και η πριγκίπισσα Αλίκη απέκτησαν τέσσερις κόρες. Η μικρότερη ήταν επτά ετών όταν γεννήθηκε ο Φίλιππος το 1921, στο τραπέζι της κουζίνας του οικογενειακού σπιτιού στην Κέρκυρα, στο Μον Ρεπό. Τον έκαναν γιατί, απλώς, ήθελαν ένα αγόρι. Ο πρίγκιπας Ανδρέας έλειπε όταν γεννήθηκε ο Φίλιππος, ήταν στη Μικρά Ασία με τον στρατό.
Η εξορία σήμανε για τον πρίγκιπα Φίλιππο την έναρξη μιας περιόδου μοναξιάς
Το Παρίσι για την οικογένεια του πρίγκιπα Ανδρέα ήταν μόνον η αρχή. Από εκεί ξεκίνησε η ευρωπαϊκή τους περιπέτεια αλλά και ο διασκορπισμός της οικογένειας. Το μόνο βέβαιο είναι ότι για τον πρίγκιπα Φίλιππο το Παρίσι ήταν η αρχή μιας περιπλάνησης που διήρκεσε σχεδόν 30 χρόνια. Από τις 3 Δεκεμβρίου 1922 έως τότε που μετακόμισε στο Clarence House ως σύζυγος της -πριγκίπισσας τότε- Ελισάβετ, στις αρχές του 1949, ο Φίλιππος της Ελλάδας δεν είχε μόνιμη κατοικία...
Τα χρόνια στο Παρίσι
Η πριγκίπισσα Αλίκη, μέχρι ενός σημείου, έκανε τα πάντα για να κρατήσει την οικογένεια ενωμένη, με ένα επίδομα που λάμβανε από τον αδελφό της και μια μικρή κληρονομιά που είχε ο πρίγκιπας Ανδρέας. Κατά τα άλλα, ζούσαν με δανεικά, ακόμη και με δανεικά, μεταποιημένα ρούχα από τους συγγενείς τους.
Το 1931, ωστόσο, η πριγκίπισσα Αλίκη κατέρρευσε.
Ο βιογράφος του Λόρδου Μάουντμπαντεν, Φίλιπ Ζίγκλερ, πίστευε, όπως και πολλοί άλλοι, ότι η κατάθλιψη της Αλίκης ήταν συνέπεια μιας τραυματικής εμμηνόπαυσης. «Αυτό είναι κάτι που μπορεί να αντιμετωπιστεί σήμερα, αλλά τότε κανείς δεν ήξερε τι να κάνει. Την αντιμετώπιζε μόνη της». Ακολούθησε ο εγκλεισμός της πριγκίπισσας Αλίκης σε κλινική στην Ελβετία και η διάγνωση για παρανοϊκή σχιζοφρένεια.
Τα παιδιά έλειπαν από το σπίτι και όταν γύρισαν, το βράδυ, διαπίστωσαν ότι εκείνη έλειπε. Ο πρίγκιπας Φίλιππος ήταν τότε 10 ετών.
Μεταξύ 1932 και 1937 ο πρίγκιπας Φίλιππος δεν είχε καμία επαφή με τη μητέρα του.
Σταδιακά, η οικογένεια της Αλίκης άρχισε να σκορπά. Οι τέσσερις κόρες της παντρεύτηκαν μέσα σε εννέα μήνες, από το 1930 έως το 1931, και έφυγαν για να ζήσουν στη Γερμανία.
Ο πρίγκιπας Ανδρέας, που περνούσε όλο και περισσότερο χρόνο μακριά από το σπίτι, τελικά το εγκατέλειψε. Πήγε στο Μόντε Κάρλο, όπου έζησε με τις ερωμένες του.
Κάπως έτσι, όταν η Αλίκη μπήκε στο ψυχιατρείο και ο πρίγκιπας Ανδρέας έκανε τον μπον βιβέρ, ο Φίλιππος έμεινε χωρίς οικογένεια και σπίτι.
«Τότε εξαφανιστήκαμε όλοι», είχε πει κάποτε η νεότερη αδελφή του πρίγκιπα Φιλίππου, Σόφι, «και το σπίτι στο St Cloud έκλεισε».
Ο νεαρός πρίγκιπας της Ελλάδας μεγάλωσε με συγγενείς και άλλαζε συνεχώς σχολεία. Συγγενείς που φρόντιζαν πώς θα τραφεί, πώς θα ντυθεί και πώς θα μορφωθεί.
Ωστόσο, του έλειπε η οικογένεια, η έγνοια της οικογένειας και η αγάπη των γονιών του.
«Όταν χρειαζόταν έναν πατέρα, δεν υπήρχε κανείς για εκείνον», λέει ο Μάικλ Πάρκερ, πρώην στέλεχος του Πολεμικού Ναυτικού, ο οποίος εργάστηκε ως ο πρώτος γραμματέας του πρίγκιπα Φιλίππου.
«Η οικογένεια χωρίστηκε. Η μητέρα μου ήταν άρρωστη, οι αδελφές μου παντρεύτηκαν, ο πατέρας μου ήταν στη Νότια Γαλλία. Απλώς, έπρεπε να προχωρήσω με αυτό. Έπρεπε να προχωρήσω και αυτό το έκανα», είχε πει κάποια στιγμή ο ίδιος ο πρίγκιπας Φίλιππος.
Και τότε ξεκίνησε η περιπλάνηση του πρίγκιπα Φιλίππου από συγγενή σε συγγενή.
Κάποια στιγμή τον ανέλαβε η γιαγιά του, από την πλευρά της μητέρας του.
Τον έστειλε στη Βρετανία, στον θείο του Γεώργιο, Μαρκήσιο του Μίλφορντ Χέιβεν.
Το 1933 οι Γερμανοί συγγενείς του Φιλίππου άρχισαν και πάλι να τον διεκδικούν και οι περιπλανήσεις του πρίγκιπα Φιλίππου συνεχίστηκαν. Πήγε στη Γερμανία, όπου ήδη είχε αναλάβει την εξουσία ο Χίτλερ, και έζησε με την αδελφή του και τον άνδρα της. Μόνος του, χωρίς πραγματικούς φίλους και χωρίς να μπορεί να ενταχθεί στη γερμανική κοινωνία. Ένα 12χρονο αγόρι, πραγματικά απομονωμένο.
Το 1934 η αδελφή του τον έστειλε πίσω στη Βρετανία και γράφτηκε σε σχολείο στη Σκωτία.
Τα καλοκαίρια ανέκυπτε πάντα το πρόβλημα πού θα έκανε διακοπές ο «άστεγος μικρός Φίλιππος».
Ο Φίλιππος δεν είχε κανέναν να τον φροντίζει, έπρεπε να το κάνει ο ίδιος για τον εαυτό του. Φίλος του θυμάται να κάνουν έρανο για να μαζέψουν χρήματα για να αγοράσει μανικετόκουμπα ο Φίλιππος, για να πάει στον γάμο της εξαδέλφης του Μαρίνας με τον δούκα του Κεντ.
Τον χειμώνα του 1937 ένα ακόμη χτύπημα καταρράκωσε τον πρίγκιπα Φίλιππο. Η αδελφή του Σεσίλ, ο σύζυγός της και τα παιδιά τους σκοτώθηκαν σε αεροπορικό δυστύχημα. Ο Φίλιππος πήγε μόνος του στις κηδείες στη Γερμανία.
Ο Λόρδος Μάουντμπαντεν ανέλαβε κηδεμόνας του.
«Τι εννοείτε στο σπίτι;»
Ενα παιδί που γυρνάει από συγγενή σε συγγενή, χωρίς τους γονείς του και τα αδέλφια του, ζει μοιραία μια περίεργη ζωή... Και μεγαλώνει μόνο του... Και σε απόλυτη σύγχυση. Ο πρίγκιπας Φίλιππος σε εκείνη τη φάση της ζωής του έζησε σε τέτοια σύγχυση που και ο ίδιος αρνούνταν να την παραδεχτεί! Χαρακτηριστικό είναι αυτό που μεταφέρουν άνθρωποι που τον συναναστράφηκαν. Όταν ρωτήθηκε κάποτε τι γλώσσα μιλούσαν σπίτι του, εκείνος απάντησε: «Τι εννοείτε στο σπίτι;».
Ο ίδιος σε κάποια άλλη φάση, επιβεβαιώνοντας όλα τα παραπάνω, είχε πει για την παιδική του ηλικία: «Σκεφτόμουν τον εαυτό μου ως Σκανδιναβό. Συγκεκριμένα Δανό. Στο σπίτι μιλούσαμε αγγλικά. Οι άλλοι μάθαιναν ελληνικά, εγώ καταλάβαινα κάποια. Αλλά μετά η συζήτηση γύρναγε στα γερμανικά, επειδή τα ξαδέλφια μου ήταν Γερμανοί. Αν δεν μπορούσα να σκεφτώ μια λέξη σε κάποια γλώσσα τη σκεφτόμουν σε άλλη».
Η γνωριμία με την Ελισάβετ
Ο Φίλιππος, ζώντας στη Βρετανία πλέον, μπήκε στο βρετανικό Πολεμικό Ναυτικό. Εκεί έγινε και η πρώτη γνωριμία με την Ελισάβετ. Η μελλοντική βασίλισσα της Αγγλίας ήταν τότε 13 ετών. Μια πριγκίπισσα που έκτοτε μεγάλωνε έχοντας τη φωτογραφία του νεαρού Φίλιππου κρυμμένη στο δωμάτιό της.
Το 1946 ο πρίγκιπας Φίλιππος έκανε πρόταση γάμου στην Ελισάβετ. Ο βασιλιάς πατέρας της (Γεώργιος) αρνήθηκε. Του άρεσε ο νεαρός άνδρας, αλλά αν και πίστευε ότι σκέφτεται σωστά, ο Φίλιππος δεν είχε επώνυμο, δεν ήταν Βρετανός και δεν ανήκε στην εκκλησία της Αγγλίας.
Η βρετανική μοναρχία εξακολουθούσε να υφίσταται τους κλυδωνισμούς από την κρίση παραίτησης του βασιλιά Εδουάρδου VIII, 10 χρόνια νωρίτερα. Ο βασιλιάς δεν θα έκανε ένα ακόμη λάθος, πόσω μάλλον εγκρίνοντας έναν γάμο για την κόρη του με έναν ξένο.
Ωστόσο, ο αρχιεπίσκοπος του Κατενμπέρι πήρε τον Φίλιππο στην εκκλησία, ενώ την ίδια εποχή απέκτησε και επώνυμο, καθώς διάλεξε αυτό από την πλευρά της μητέρας του, Μάουντμπαντεν, λίγο πριν πάρει τη βρετανική υπηκοότητα. Σιγά σιγά, ο Φίλιππος έκανε μικρά βήματα για να γίνει Βρετανός.
Ενας πρίγκιπας μόνος
Ολες αυτές οι κινήσεις ενίσχυσαν τους δεσμούς του Φίλιππου με τη Βρετανία, αλλά υπογράμμισαν την απομόνωσή του από τη δική του οικογένεια. Ο πατέρας του πέθανε αδέκαρος και μόνος στο Μόντε Κάρλο το 1944, προτού μπορέσει ο πρίγκιπας Φίλιππος να τον δει. Η μητέρα του επέστρεψε κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Ελλάδα, κυκλοφορώντας με μια στολή μοναχής. Οι αδελφές του ζούσαν στη Γερμανία. Κανένας από την οικογένεια δεν καλέστηκε στον γάμο της πριγκίπισσας της Αγγλίας και του Φίλιππου, στο Αβαείο του Γουέστμινστερ, στις 14 Νοεμβρίου 1947.
Από Ελληνας, Βρετανός
Ο γάμος με την πριγκίπισσα Ελισάβετ έδωσε στον πρίγκιπα Φίλιππο ένα σπίτι, μια χώρα, ένα διαβατήριο, μια θρησκεία και για πρώτη φορά στη ζωή του σταθερότητα. Η Ελισάβετ αποδέχθηκε το γεγονός ότι ο Φίλιππος ήθελε να αποβάλει την παλιά του ταυτότητα και του πρόσφερε την αίσθηση ότι ανήκε κάπου, ακριβώς αυτό που χρειαζόταν, δηλαδή. Ήταν μια άγραφη συμφωνία μεταξύ τους, που του επέτρεψε να αποδεσμευτεί από τους δαίμονες της παιδικής και εφηβικής του ηλικίας.
Σε αντάλλαγμα, εκείνος της έδωσε την πλήρη υποστήριξή του. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που είχε αποκαλύψει κάποια στιγμή ο άνθρωπος που υπηρέτησε ως πρώτος γραμματέας του Φιλίππου: «Ο Φίλιππος μου είπε ότι η πρώτη, δεύτερη και μοναδική δουλειά που έχει να κάνει είναι να μην την παρατήσει ποτέ». Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η βασίλισσα Ελισάβετ αναφερόταν σε αυτόν ως «η δύναμή μου και το στήριγμά μου».
Στην πραγματικότητα, ο πρίγκιπας Φίλιππος ήταν μια άκρως ισχυρή προσωπικότητα της βρετανικής βασιλικής οικογένειας. Δεν περιορίστηκε ποτέ στον δεύτερο ρόλο και όλες οι αναφορές που υπάρχουν δείχνουν έναν άνθρωπο δυναμικό, που δύσκολα θα έμενε στη σκιά κάποιου, ακόμη και αν αυτός ο κάποιος ήταν η βασίλισσα της Αγγλίας. Μια έντονη προσωπικότητα, ορισμένες φορές από κάποιους έχει περιγραφεί και ως αγενής, σίγουρα σκληρός, που έμεινε βράχος στο πλευρό της βασίλισσας για 73 χρόνια, εκ των οποίων τα 69 ως σύζυγος της βασίλισσας. Παρά τις όποιες εξωσυζυγικές του σχέσεις όλα αυτά τα χρόνια, τη στήριξε μέχρι το τέλος, όπως είχε υποσχεθεί στον βασιλιά πατέρα της. Από πέρυσι τέτοια εποχή μέχρι και σήμερα το πρωί που πέθανε, με εξαίρεση το τελευταίο δύσκολο διάστημα που πέρασε στο νοσοκομείο, το πέρασαν οι δυο τους στο κάστρο Γουίνδσορ, με κάποιους υπαλλήλους τους, λόγω των περιορισμών και των φόβων που υπήρχαν εξαιτίας του κορωνοϊού. Ισως η τελευταία δημόσια εμφάνισή του ήταν ο γάμος της εγγονής του, Βεατρίκης. Μαζί με τους γονείς του ζευγαριού, η βασίλισσα και ο πρίγκιπας ήταν οι μόνοι καλεσμένοι.
