Ο Βλαντιμίρ Πούτιν έφθασε στο ακραίο σενάριο να απειλεί με πυρηνικά όπλα, μετά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει στην Ουκρανία.
Αντιμέτωπη με μια ισχυρότερη της αναμενόμενης αντίσταση από την Ουκρανία, η Ρωσία απομονώνεται ολοένα και περισσότερο διεθνώς, με τον Πούτιν να ανεβάζει δραματικά τους τόνους με αναφορές στο τεράστιο πυρηνικό οπλοστάσιο της χώρας του, το οποίο έθεσε σε κατάσταση συναγερμού στέλνοντας ρίγη ανατριχίλας ανά την υφήλιο.
«Δίνω εντολή στον υπουργό Άμυνας και στον αρχηγό του γενικού επιτελείου των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων να θέσουν τις αποτρεπτικές δυνάμεις του ρωσικού στρατού σε ειδική υπηρεσία μάχης», είπε ο Πούτιν σε τηλεοπτική ομιλία του την Κυριακή.
Η «αποτροπή» στην οποία αναφέρθηκε ο Πούτιν περιλαμβάνει πυρηνικές δυνάμεις, οι οποίες αμέσως προκάλεσαν ανησυχίες για πιθανή κλιμάκωση του πολέμου κατά της Ουκρανίας. Ανώτερος αξιωματούχος του αμερικανικού υπουργείου Άμυνας δήλωσε ότι η επίκληση της πυρηνικής ικανότητας της Ρωσίας από τον Πούτιν ήταν «όχι μόνο ένα περιττό βήμα για τον ίδιο, αλλά συνιστά και κλιμάκωση». Και ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ χαρακτήρισε την εντολή «ανεύθυνη», κάνοντας λόγο για «επικίνδυνη ρητορική» στο CNN. Ωστόσο, δεν είναι ακριβώς σαφές σε πρακτικούς όρους τι σημαίνει για τη μελλοντική στρατηγική της Ρωσίας η δήλωση Πούτιν. «Δεν είναι ακόμη σαφές τι περιλαμβάνει ο αυξημένος συναγερμός», έγραψε ο Χανς Κρίστενσεν, διευθυντής του προγράμματος πυρηνικών πληροφοριών στην Ομοσπονδία Αμερικανών Επιστημόνων. «Υπήρξαν εικασίες ότι μπορεί να περιλαμβάνει αύξηση της ετοιμότητας του πυρηνικού συστήματος διοίκησης και ελέγχου ώστε να είναι πιο έτοιμο να διαβιβάσει εντολή εκτόξευσης. Υπήρξαν επίσης ορισμένες αναφορές για αυξημένη δραστηριότητα των υποβρυχίων πυραύλων, αλλά δεν είναι σαφές εάν αυτό είναι πέρα από το κανονικό».
«Απαράδεκτες» δηλώσεις
Η Μόσχα είπε ότι έθεσε σε υψηλότερη επιφυλακή τις πυρηνικές δυνάμεις της ως απάντηση σε δηλώσεις από τη Δύση σχετικά με πιθανές αντιπαραθέσεις μεταξύ των στρατευμάτων της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ. «Έγιναν δηλώσεις από διάφορους εκπροσώπους σε διάφορα επίπεδα για πιθανές συμπλοκές ή ακόμη και συγκρούσεις και συγκρούσεις μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ. «Πιστεύουμε ότι τέτοιες δηλώσεις είναι απολύτως απαράδεκτες». Δεν είναι σαφές σε ποιες δηλώσεις αναφερόταν ο Πεσκόφ. Μια πολιτικός από τη Δύση που ανέφερε ευθέως ήταν η Βρετανίδα ΥΠ ΕΞ Λιζ Τρας. Αλλά ούτε η Τρας ούτε άλλοι εκπρόσωποι της Δύσης ή του ΝΑΤΟ μίλησαν για επίθεση του ΝΑΤΟ εναντίον ρωσικών στρατευμάτων.
Οι ΗΠΑ εκτιμούν ότι η κίνηση Πούτιν εντάσσεται σ' ένα μοτίβο κατασκευασμένων απειλών. Ειδικοί θεωρούν ότι με τις αμφισβητούμενες δηλώσεις του, που έγιναν αφότου ΕΕ και ΗΠΑ επέβαλαν τις πιο σκληρές οικονομικές κυρώσεις στη Ρωσία που έχει δει ποτέ η χώρα, ο Πούτιν ήθελε να θυμίσει στην υφήλιο ότι η Ρωσία είναι μια πυρηνική δύναμη που δεν πρέπει να υποτιμηθεί.«Ο Πούτιν είναι πιθανό να το κάνει αυτό για να τρομάξει τη Δύση και να αποσπάσει παραχωρήσεις», έγραψε ο Κρίστενσεν. «Είναι η κλασική του επιθετικότητα».
Η κίνηση θα μπορούσε επίσης να οφείλεται στην έλλειψη επιτυχίας στον πόλεμο μέχρι στιγμής, λέει ο Μαρκ Φινό, επικεφαλής του Τμήματος Διάδοσης Όπλων στο Κέντρο Πολιτικής Ασφάλειας της Γενεύης, ένα διεθνές ίδρυμα που εδρεύει στην Ελβετία. «Η στρατιωτική κατάσταση στην Ουκρανία δεν είναι τόσο ξεκάθαρη όσο φανταζόταν ο Πούτιν», δήλωσε ο Φινό. «Αυτός θα μπορούσε να είναι ο λόγος που ο πρόεδρος της Ρωσίας αισθάνθηκε την ανάγκη να δείξει την ισχύ των πυρηνικών όπλων της χώρας του».
Όποια κι αν είναι τα πραγματικά κίνητρα του, ο Αμερικανός στρατηγός ε.α. Μπεν Χότζις, που διετέλεσε διοικητής των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ στην Ευρώπη, είπε ότι δεν εξεπλάγη από τη ρητορική κλιμάκωσης. «Φυσικά, δεν του κόστισε [του Πούτιν] τίποτα να απειλήσει τη χρήση πυρηνικών όπλων», είπε ο Χότζις. Μια πραγματική πυρηνική επίθεση, ωστόσο, θα ήταν μια διαφορετική ιστορία, είπε. «Αν κάνουν το τρομερό βήμα να χρησιμοποιήσουν ένα πυρηνικό όπλο, ανεξάρτητα από το πόσο μεγάλο ή μικρό, θα κοστίσει [στον Πούτιν] και τη Ρωσία τα πάντα».
Σε ποιες περιπτώσεις θα μπορούσε η Ρωσία να χρησιμοποιήσει πυρηνικά
Αν και ο Πούτιν έθεσε σε κατάσταση ειδικής ετοιμότητας τις ρωσικές πυρηνικές δυνάμεις, αυτό δεν θεωρείται πάντως ως το τελευταίο βήμα πριν εξαπολύσει πυρηνικό πόλεμο, εκτιμούν ειδικοί. Σύμφωνα με το πυρηνικό δόγμα της Ρωσίας, που ο ίδιος ο Πούτιν ενέκρινε προ διετίας, η χώρα θα καταφύγει σε πυρηνικά χτυπήματα μόνο σε μία από τις τέσσερις ακόλουθες περιπτώσεις:
- αν εκτοξευτούν βαλλιστικοί πύραυλοι κατά της Ρωσίας ή συμμάχου της,
- αν χρησιμοποιήσει εχθρική δύναμη πυρηνικά όπλα,
- ως απάντηση σε μια επίθεση σε βάση ρωσικών πυρηνικών όπλων,
- ή ως απάντηση σε μια επίθεση που απειλεί την ίδια την ύπαρξη του ρωσικού κράτους.
Τίποτε εξ αυτών δεν ισχύει στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας. «Αν πράγματι ο Πούτιν σχεδίαζε μια πυρηνική επίθεση, πιθανότατα θα βλέπαμε την ανάπτυξη σε διάφορα σημεία των κινητών πυραύλων στην ξηρά και την εντολή κινητοποίησης όλων των υποβρυχίων. Θα βλέπαμε επίσης να τοποθετούνται κεφαλές στον οπλισμό των βομβαρδιστικών και την ενεργοποίηση πυρηνικών μη στρατηγικών δυνάμεων», δήλωσε ο Κρίστενσεν. «Μια εκτόξευση είναι πολύ απίθανη, εκτός εάν η Ρωσία και το ΝΑΤΟ βρεθούν σε άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση, με τη Ρωσία να χάνει».
Αλλά και μια πυρηνική επίθεση στην Ουκρανία, χώρα που δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ και δεν διαθέτει η ίδια πυρηνικά όπλα, θεωρείται ως εξίσου απίθανη από τους ειδικούς. «Δεν θα είχε κανένα απολύτως νόημα», επεσήμανε ο Φινό. «Αν ο στόχος είναι η κατάληψη της Ουκρανίας, η Ρωσία δεν θέλει να καταλάβει ένα σωρό ραδιενεργών συντριμμιών».
Πού θα σταματήσει ο Πούτιν;
Η Γερμανίδα υπουργός Άμυνας, Κρίστιν Λάμπερτ, χαρακτήρισε χθες «προσποιητή» την απειλή του Πούτιν. «Μολαταύτα έχουμε δει πόσο απρόβλεπτος είναι ο Πούτιν και γι' αυτό πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί αυτή τη στιγμή», επεσήμανε στο γερμανικό κρατικό ραδιόφωνο.
Την άποψή της συμμερίζεται και ο Πινό, που δήλωσε ικανοποιημένος βλέποντας τις ΗΠΑ να μην απαντούν στην πρόκληση Πούτιν, ανεβάζοντας κι εκείνος το επίπεδο ετοιμότητας των πυρηνικών τους δυνάμεων, αλλά αντιδρώντας «αρκετά μετριοαπθώς». Μια τέτοια συμπεριφορά δείχνει πώς μπορεί να αποτραπεί περαιτέρω κλιμάκωση, είπε.
Την ίδια ώρα, λέει, δεν θα πρέπει να αποκλειστεί εντελώς ως απειλή που δεν θα υλοποιούσε ποτέ ο Πούτιν η χρήση πυρηνικών όπλων. «Είδαμε μέσα σε λίγες μέρες τον Πούτιν να ξεπερνά μια σειρά από κόκκινες γραμμές. Και κάθε φορά πιστεύαμε ότι δεν θα προχωρούσε παραπέρα», είπε ο Φινό. «Σκεφτήκαμε "είναι απλώς ένα ακόμη βήμα, αλλά θα πρυτανεύσει η λογική, γιατί αυτό θα μπορούσε να είναι αντίθετο με τα εθνικά συμφέροντα της Ρωσίας. Όμως κάθε φορά έκανε ένα βήμα παραπέρα. Οπότε τώρα είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς πού θα σταματήσει».