Η προσπάθεια του ηγέτη της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν, για αναβίωση της εδαφικής επικράτειας της ΕΣΣΔ ξυπνά μνήμες από την περίοδο της κατάρρευσης του 1991.
Όταν ο Πούτιν ξεκίνησε την εισβολή του στην Ουκρανία ήλπιζε να αποκαταστήσει τις ημέρες δόξας της Σοβιετικής Ένωσης τη δεκαετία του 1950, όταν βρισκόταν στο απόγειο της ισχύος της. Αντίθετα, έχει εισαγάγει χάος σε τέτοια κλίμακα που θυμίζει την περίοδο της κατάρρευσης της ΕΣΣΔ το 1991, επισημαίνει στην τελευταία του ανάλυση το Politico.
Σε όλες τις παρυφές της σφαίρας επιρροής της Ρωσίας, από την Ανατολική Ευρώπη μέχρι τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία, πρώην τμήματα της κάποτε τεράστιας αυτοκρατορίας της Μόσχας βρίσκονται σε φάση εξέγερσης ή αφήνονται να τα βγάλουν πέρα μόνα τους, ενώ το Κρεμλίνο επικεντρώνεται σε έναν ολοένα και πιο καταστροφικό πόλεμο, επισημαίνει η ανάλυση.
Καθώς η Ρωσία χάνει την κυριαρχία της μεταξύ των πρώην «υπηκόων» της, ξεσπούν νέες συγκρούσεις, δημιουργούνται συμμαχίες και ανοίγουν ξανά παλιά ρήγματα.
Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν
Την Τρίτη, το Αζερμπαϊτζάν άρχισε να βομβαρδίζει πόλεις και χωριά βαθιά μέσα στην Αρμενία, κάτι που σηματοδοτεί την πιο σοβαρή κλιμάκωση στον Νότιο Καύκασο από τότε που οι δύο πρώην σοβιετικές δημοκρατίες διεξήγαγαν έναν αιματηρό πόλεμο πριν από δύο χρόνια.
Μια κατάπαυση του πυρός με μεσολάβηση της Μόσχας διέκοψε τη σύγκρουση του 2020 και ρωσικά στρατεύματα αναπτύχθηκαν στην αμφισβητούμενη περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Ωστόσο, αναφορές αναφέρουν ότι το Κρεμλίνο έχει αποσύρει τους καλύτερους και πιο έμπειρους στρατιώτες του για να τους στείλει στην Ουκρανία και τις τελευταίες εβδομάδες οι δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν πέρασαν τη γραμμή επαφής και κατέλαβαν μια σειρά στρατηγικών σημείων, με τους Ρώσους να μη θέλουν ή να μην μπορούν να το αποτρέψουν.
Η Αρμενία είναι μέλος της στρατιωτικής συμμαχίας του Οργανισμού Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO) υπό την ηγεσία της Ρωσίας και ο πρωθυπουργός της χώρας προέτρεψε την Τετάρτη το μπλοκ να στείλει «στρατιωτική βοήθεια για την αποκατάσταση της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας». Ωστόσο, άλλα μέλη της συμμαχίας έχουν αποδειχθεί απρόθυμα να παρέμβουν, με το Καζακστάν να αποκλείει την ανάπτυξη στρατευμάτων και τη Ρωσία να διστάζει να εμπλακεί σε άλλη σύγκρουση.
«Οι αποτυχίες της Ρωσίας στον πόλεμο στην Ουκρανία σημαίνει ότι οι δυνατότητές της είναι πιο περιορισμένες και έχουν δημιουργήσει ένα κενό εξουσίας στην περιοχή» δήλωσε ο Αρμένιος πολιτικός αναλυτής, Τιγκράν Γκριγκοριάν, μετά την αποτυχία του CSTO να στείλει βοήθεια. «Σε αυτό το σημείο, η Ρωσία δεν είναι ούτε πρόθυμη ούτε ικανή να περιορίσει το Αζερμπαϊτζάν».
Το Μπακού αντικαθιστά σταθερά τους μετασοβιετικούς δεσμούς του με τη Μόσχα με στενότερες σχέσεις με την Τουρκία, η οποία της παρέχει προηγμένο στρατιωτικό υλικό και εκπαιδεύει τα στρατεύματά της.
Γεωργία
Οι ουκρανικές σημαίες φιγουράρουν στην Τιφλίδα πάνω στα γραφεία και τα κυβερνητικά κτίρια της πρωτεύουσας. Τα γκράφιτι που είναι γραμμένα στους τοίχους εκτοξεύουν αισχρότητες για τον Πούτιν, ενώ ένα μοντέρνο μπαρ απαιτεί από τους Ρώσους που το επισκέπτονται να υπογράψουν δηλώσεις αντίθεσης στην επιθετικότητα της χώρας τους, πριν τους επιτραπεί η είσοδος.
Περίπου το ένα πέμπτο του εδάφους της Γεωργίας βρίσκεται υπό κατοχή από τα ρωσικά στρατεύματα και τους πληρεξούσιους της Μόσχας στις αποσχισθείσες περιοχές της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας.
Έχοντας χάσει έναν πόλεμο εναντίον της Ρωσίας το 2008, η Γεωργία έχει εγκαταλείψει εδώ και καιρό την πολιτική τροχιά της Μόσχας, αλλά η χώρα εξακολουθεί να είναι τρίτη στη λίστα των κορυφαίων εμπορικών εταίρων της.
Αν και η κυβέρνηση διαμαρτυρήθηκε έντονα για την εισβολή στην Ουκρανία, δεν έχει εφαρμόσει οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, κάτι που δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει πίεση για να γίνουν περισσότερα.
Περισσότερο από το 60% των Γεωργιανών που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση τις εβδομάδες μετά την έναρξη του πολέμου είπαν ότι οι κυβερνώντες πολιτικοί δεν τηρούσαν αρκετά σκληρή στάση.
Καζακστάν
Τον Ιανουάριο, ρωσικά στρατεύματα βρέθηκαν στο Καζακστάν ως μέρος μιας «ειρηνευτικής» αποστολής του CSTO, που είχε ως αποστολή την καταστολή μαζικών διαδηλώσεων που απείλησαν να ανατρέψουν την κυβέρνηση. Αυτό δεν σημαίνει ότι το Κρεμλίνο έχει αποκτήσει έναν αξιόπιστο σύμμαχο.
Εμφανιζόμενος στη σκηνή δίπλα στον πρόεδρο του Καζακστάν, Κασίμ Τοκάγεφ, στο Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης, τον Ιούνιο, ο Πούτιν δέχθηκε μια απροσδόκητη αποδοκιμασία αφού ανακοίνωσε ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία ήταν απαραίτητος για την προστασία των δύο διοικήσεων πληρεξουσίων που υποστηρίζονται από τη Μόσχα στο Ντονμπάς. Το Καζακστάν, απάντησε ο Τοκάγιεφ, δεν αναγνωρίζει «οιονεί κρατικά εδάφη που, κατά την άποψή μας, είναι αυτό που είναι το Λουχάνσκ και το Ντονέτσκ».
Λίγες εβδομάδες αργότερα, ο Τοκάγιεφ είπε στον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, ότι η χώρα του ανησυχεί «για τους κινδύνους για την παγκόσμια ενεργειακή ασφάλεια» που δημιουργήθηκαν από τον πόλεμο και προσφέρθηκε «να χρησιμοποιήσει τις δυνατότητες της χώρας στον τομέα των υδρογονανθράκων για να σταθεροποιήσει την κατάσταση στην παγκόσμια και την ευρωπαϊκή αγορά».
Η Μόσχα αντέδρασε δύο ημέρες αργότερα, κλείνοντας τον τερματικό σταθμό πετρελαίου του Νοβοροσίσκ, εμποδίζοντας το Καζακστάν να εξαγάγει σημαντικά αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου μέσω της Κασπίας Θάλασσας. Το πρόσχημα ήταν η ύπαρξη ναυτικών ναρκών του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, που χαρακτηρίστηκαν επείγουσα απειλή για την εγκατάσταση, αλλά οι αναλυτές υποπτεύονται ότι η χρονική στιγμή δεν ήταν τυχαία.
Το Καζακστάν τηρεί επισήμως τις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας και οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών φαίνεται να επιδεινώνονται.
Νωρίτερα τον Αύγουστο, ο πρώην πρόεδρος της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ, με ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, υποστήριξε ότι «το Καζακστάν είναι ένα τεχνητό κράτος» και ανέφερε ότι οι «άγριες εκτάσεις» του είχαν αρχικά αποικιστεί από Ρώσους, ένας ανατριχιαστικός απόηχος της ρητορικής του Κρεμλίνου για την Ουκρανία. Η ανάρτηση αργότερα διαγράφηκε και ο Μεντβέντεφ, ο οποίος υπηρετεί επίσης ως αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας και έχει κάνει μια σειρά από όλο και πιο εθνικιστικά και επιθετικά σχόλια για τον πόλεμο και τη Δύση, είπε ότι δέχθηκε χακάρισμα.
Μολδαβία
Με λιγότερα από τρία εκατομμύρια πληθυσμό, η Μολδαβία δεν μπόρεσε να αποτινάξει την επιρροή της Μόσχας. Η ανατολική της περιοχή, της Υπερδνειστερίας, είναι μια αποσχισθείσα δημοκρατία που υποστηρίζεται από 1.500 Ρώσους στρατιώτες. Η πρόεδρος της Μολδαβίας, Μάια Σαντού, θέλει να φύγουν τα ρωσικά στρατεύματα και υποστηρίζει σθεναρά την Ουκρανία.
Τόσο η Μολδαβία όσο και η Ουκρανία έλαβαν καθεστώς υποψηφιότητας τον Ιούνιο για ένταξη στην ΕΕ και οι Βρυξέλλες βοηθούν τη χώρα να απαλλαγεί από την εξάρτησή της από τη ρωσική ενέργεια.
«Υπάρχει ένα άτομο που αξίζει όλα τα μετάλλια επειδή έβαλε τη Μολδαβία στον δρόμο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης» είπε ο Βέσεσλαβ Ιονίτα, οικονομολόγος και πρώην βουλευτής, νωρίτερα φέτος, «και αυτός είναι ο Βλαντίμιρ Πούτιν», υπογράμμισε.
Τατζικιστάν και Κιργιστάν
Την Τετάρτη, συνοριοφύλακες από τις δύο χώρες αντάλλαξαν πυρά σε συγκρούσεις, όπου φέρεται να σκοτώθηκαν δύο άτομα.
Αναφορές για πυροβολικό, τεθωρακισμένα και άλλα βαρέα όπλα οδήγησαν στην εκκένωση χωριών και από τις δύο πλευρές.
Τα μακρά και ελικοειδή σύνορα που μοιράζονται δεν είναι καλά οριοθετημένα, και αμφότεροι κατηγορούν ο ένας τον άλλον ότι πυροδοτεί τη συμπλοκή. Την εποχή της ΕΣΣΔ, τα σύνορα ήταν ασήμαντα, αλλά τα τελευταία χρόνια το Τατζικιστάν και το Κιργιστάν έχουν πλησιάσει επανειλημμένα στο χείλος του πολέμου.
Το υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας «εξέφρασε την ετοιμότητά του να βοηθήσει τα μέρη να επιτύχουν μια μακροπρόθεσμη, αμοιβαία αποδεκτή λύση στα συνοριακά ζητήματα» και προσφέρθηκε να μοιραστεί την «πλούσια εμπειρία του στην οριοθέτηση των συνόρων».
Ωστόσο, η στρατιωτική ισχύς της Ρωσίας στην περιοχή διαβρώνεται. Η Ρωσία απέσυρε 1.500 στρατιώτες από τις βάσεις στο Τατζικιστάν, μετέδωσε το RFE/RL. Υπάρχουν επίσης αναφορές ότι Ρώσοι στρατιώτες που σταθμεύουν στο Κιργιστάν έχουν μετακινηθεί.
Ο ερχομός της Κίνας και η δύσκολη θέση της Ρωσίας
Η σύνοδος κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης στο Ουζμπεκιστάν έδειξε την κλίμακα της αλλαγής εξουσίας.
Ο Πούτιν συναντήθηκε στη Σαμαρκάνδη με τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ και αργότερα παραδέχθηκε ότι ο Κινέζος ομόλογός του είχε «απορίες» και «ανησυχίες» για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ο Σι εξέδωσε μια προσεκτικά διατυπωμένη δήλωση: «Μπροστά σε έναν κόσμο που αλλάζει, στους καιρούς που αλλάζουν και στις ιστορικές αλλαγές, η Κίνα είναι πρόθυμη να συνεργαστεί με τη Ρωσία για να επιδείξει τις ευθύνες των μεγάλων δυνάμεων και να οδηγήσει, να ενσταλάξει σταθερότητα και θετική ενέργεια σε έναν χαοτικό κόσμο».
Αυτό απέχει πολύ από τη συνεργασία «άνευ όρων» που ανακοίνωσαν οι δύο χώρες λίγο πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Ο Σι είπε επίσης ότι η Κίνα θα «υποστηρίξει αποφασιστικά το Καζακστάν στην υπεράσπιση της ανεξαρτησίας, της κυριαρχίας και της εδαφικής του ακεραιότητας».
Είναι σαφές ότι υπάρχει ένας νέος παράγοντας ισχύος στην περιοχή.