Ο Ρώσος Βλαντίμιρ Πούτιν και ο Τούρκος Ταγίπ Ερντογάν συναντώνται αύριο στο Σότσι, αναφέρει σε ανάλυσή του ο δημοσιογράφος Peter Apps*.
Και συνεχίζει στο ρεπορτάζ: «Είκοσι χιλιάδες Ρώσοι και Τούρκοι εργάτες και ειδικοί στο Άκουγιου, στις ακτές της Τουρκίας στη Μεσόγειο, προχωρούν με αυτό που οι άνθρωποι πίσω από το σχέδιο περιγράφουν ως το μεγαλύτερο εργοτάξιο κατασκευής σταθμού ατομικής ενέργειας στον κόσμο.
Σύμφωνα με τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης, την εβδομάδα αυτή πραγματοποιήθηκε εκ μέρους της ρωσικής υπηρεσίας ενέργειας Rosatom η μεταφορά των πρώτων 5 δισ. δολαρίων από τα προγραμματισμένα 20 δισ. δολάρια, παρέχοντας στιγμιαία υποστήριξη στην καταβυθιζόμενη τουρκική λίρα και υπενθυμίζοντας ότι ο Ερντογάν βαδίζει σε ένα επικίνδυνο οικονομικό, γεωπολιτικό και πολιτικό τεντωμένο σκοινί, εν μέσω οικονομικής κρίσης, περιφερειακής σύρραξης και με τις προεδρικές εκλογές στον κοντινό ορίζοντα».
Οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση έχουν επιδεινωθεί
Η αυριανή συνάντηση θα είναι η δεύτερη ανάμεσα στον Ρώσο και τον Τούρκο ηγέτη σε διάστημα μικρότερο από έναν μήνα, έπειτα από τη συνάντηση της 19ης Ιουλίου στην Τεχεράνη με τον Ιρανό πνευματικό ηγέτη Αλί Χαμενεΐ.
Η εικόνα ενός νατοϊκού ηγέτη μαζί με δύο εχθρούς που η Ουάσιγκτον θέλει να απομονώσει ήταν ιδιαιτέρως ενοχλητική για τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν.
Τα τελευταία χρόνια οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση έχουν επιδεινωθεί, καθώς ο Ερντογάν υιοθετεί μία περισσότερο ιδιόμορφη, ανεξάρτητη και επιθετική εξωτερική πολιτική.
Η Αγκυρα και οι σύμμαχοί της συγκρούσθηκαν με τους συμμάχους της Ρωσίας στη Συρία και τη Λιβύη, τουρκικά drones βομβάρδισαν ρωσικά τανκς στην Ουκρανία και Ρώσοι αντίπαλοι του Πούτιν εγκαταστάθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, την ώρα που ο Ερντογάν προσεταιρίζεται ανοικτά τη Μόσχα ως προμηθευτή τροφίμων και ενέργειας.
Τον περασμένο μήνα, η επίτευξη συμφωνίας με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών και της Τουρκίας για την απεμπλοκή των φορτίων σιτηρών από τα ουκρανικά λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας έδειξαν τη σαφή επιτυχία της πολιτικής αυτής, με τον Ερντογάν και τον Τσαβούσογλου να εξαργυρώνουν τις σχετικά καλές τους σχέσεις τόσο με τη Μόσχα όσο και με το Κίεβο.
Το πρώτο μετά την εισβολή φορτίο σιτηρών απέπλευσε τη Δευτέρα για τον Λίβανο και χαιρετίσθηκε ως breakthrough, που μπορεί να αμβλύνει την παγκόσμια επισιτιστική και οικονομική κρίση. Το CNN Turk άφησε να εννοηθεί ότι η συμφωνία είναι πιθανόν να δώσει στην Τουρκία πρόσβαση στα σιτηρά τόσο της Ρωσίας όσο και της Ουκρανίας, σε χαμηλότερες τιμές.
Αυτό μπορεί να ενοχλήσει τον υπόλοιπο πεινασμένο κόσμο, αλλά για την Τουρκία θα είναι σημαντικό. Τα επίσημα στοιχεία δείχνουν πληθωρισμό σχεδόν 80% σε ετήσια βάση, με τον Ερντογάν να αρνείται κατ' επανάληψιν να εξετάσει το ενδεχόμενο αύξησης των επιτοκίων. Η κυβέρνηση δηλώνει ότι επιδιώκει την ανάταξη της οικονομίας με την αύξηση των εξαγωγών, αλλά η εκτόξευση των τιμών των τροφίμων και της εισαγωγής ενέργειας, που πρέπει να πληρωθούν σε ξένο συνάλλαγμα, κινδυνεύει να αντισταθμίσει τόσο την αύξηση των εξαγωγών όσο και την ανάκαμψη των εσόδων από τον τουρισμό μετά την πανδημία.
Ακόμη και με τις εισροές ρωσικού χρήματος αυτήν την εβδομάδα, η τουρκική λίρα έπεσε στο χαμηλότερο επίπεδό της από τη νομισματική κρίση του Δεκεμβρίου 2021, οπότε έχασε περί το ένα τέταρτο της αξίας της. Το κόστος της ασφάλισης του τουρκικού χρέους στην αγορά συμβολαίων ανταλλαγής πιστωτικής αθέτησης βρίσκεται επίσης σε ιστορικά υψηλό επίπεδο, καθώς οι επενδυτές ανησυχούν μήπως η Τουρκία ακολουθήσει τη Ρωσία και τη Σρι Λάνκα στην αδυναμία πληρωμής του χρέους.
Η τέλεια οικονομική και πολιτική θύελλα
Με τις προεδρικές εκλογές προγραμματισμένες για τον Ιούνιο 2023, η αντιμετώπιση του κόστους διαβίωσης θα είναι κρίσιμη για τις πιθανότητες επανεκλογής του Ερντογάν. Εχοντας επιβιώσει της απόπειρας πραξικοπήματος το 2016 με τη βοήθεια της αστυνομίας και των πιστών σε αυτόν στοιχείων του στρατεύματος, το ισλαμιστικό AKP έχασε απροσδόκητα τον έλεγχο της Κωνσταντινούπολης και της Αγκυρας κατά τις δημοτικές εκλογές του 2019 απέναντι στην αντιπολίτευση.
Δεν είναι ακόμη σαφές ποιος θα είναι ο αντίπαλος του Ερντογάν τον επόμενο χρόνο, όπως δεν είναι σαφές τι θα κάνει ο βετεράνος Τούρκος ηγέτης αν φανεί ότι θα χάσει τις εκλογές.
Η μείωση του κόστους διαβίωσης και η εξασφάλιση πρόσβασης σε είδη διατροφής και ενέργεια αναδεικνύεται σε κρίσιμο θέμα της εξωτερικής πολιτικής.
Τον περασμένο μήνα, η συνάντηση κορυφής Ρωσίας-Τουρκίας-Ιράν περιλάμβανε συνομιλίες για τη χρησιμοποίηση τοπικών νομισμάτων για τις μεταξύ τους ανταλλαγές, όπως είπε στη συνέχεια ο Πούτιν στους δημοσιογράφους.
Αν και επισκιάσθηκε τότε από τις συνομιλίες μεταξύ των τριών χωρών που προσπαθούσαν να βρουν κοινό τόπο επί πιθανής τουρκικής στρατιωτικής εισβολής στη Συρία, οι συζητήσεις για τη χρησιμοποίηση της τουρκικής λίρας στην αγορά ιρανικού και ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου είναι μία κίνηση που θα ωφελήσει σαφώς την Αγκυρα, ενώ ενδεχομένως θα βοηθήσει τόσο τη Μόσχα όσο και την Τεχεράνη να παρακάμψουν τις αμερικανικές κυρώσεις.
Καμία από τις διαπραγματεύσεις αυτές δεν φαίνεται εύκολη. Ακόμη και αν έγινε η μεταφορά των χρημάτων προς τον τουρκορωσικό πυρηνικό σταθμό στο Άκουγιου, η θυγατρική της Rosatom, η Akkuyu Nukleer, ανακοίνωσε ότι τερμάτισε τη συμφωνία με την τουρκική εταιρεία IC Ictas υπέρ της ανταγωνίστριάς της, της TSM Enerji. Αυτό προκάλεσε νομική προσφυγή εκ μέρους της IC Ictas, με το τουρκικό υπουργείο Ενέργειας να δηλώνει ότι προσπαθεί να επιλύσει το ζήτημα.
Ανοικτή και κρυμμένη ατζέντα
Η δικαστική διαφορά ενδέχεται να καθυστερήσει την κατασκευή του πυρηνικού σταθμού, που ελπίζεται ότι θα καλύπτει περί το 10% της τουρκικής ζήτησης ενέργειας, με τον πρώτο αντιδραστήρα να έχει προγραμματισθεί να τεθεί σε λειτουργία το επόμενο έτος.
Οι ρωσοτουρκικές σχέσεις παραμένουν περιπεπλεγμένες, καθώς είναι τοποθετημένες σε ένα πλαίσιο ανοικτών, καθώς και πιο κρυφών θέσεων.
Στην Τεχεράνη, ο Ερντογάν εμφατικά άφησε τον Πούτιν να περιμένει μπροστά στους δημοσιογράφους για αρκετά λεπτά σε κοινή τους εμφάνιση, μιμούμενος προηγούμενο παρόμοιο σνομπάρισμα προς τον ίδιο κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στη Μόσχα, το 2020.
Τον περασμένο μήνα σημειώθηκε προσωρινή διακοπή λειτουργίας του αγωγού φυσικού αερίου Turkstream από τη Ρωσία προς την Τουρκία, με τη δικαιολογία της «συντήρησης» από την Gazprom. Ωστόσο, το γεγονός θεωρήθηκε από τους traders μήνυμα δυσαρέσκειας της Ρωσίας για την ενδεχόμενη έγκριση από την Τουρκία της ένταξης της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.
Το ρήγμα στις σχέσεις με τη Δύση, μετά την αρχική άρνηση του Ερντογάν να συμφωνήσει στην ένταξή τους, παραμένει ωστόσο, με την αυξανόμενη αντίσταση του αμερικανικού Κογκρέσου στην πώληση αμερικανικών F-16 στην Τουρκία και με τη γνωστή σύγκρουση ανάμεσα στον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου και τη Γερμανίδα ομόλογό του Αναλένα Μπέρμποκ σχετικά με την ένταση με την Ελλάδα, καθώς και με το μητρώο ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Τουρκίας.
Ολα αυτά μπορεί να μην ενοχλούν τον Ερντογάν και τους γύρω του, αφού οι διαφωνίες με τη Δύση δεν προκαλούν βλάβη στην πολιτική του βάση, όπως αποδείχθηκε από την αντίθεσή του στην υπό τις ΗΠΑ εισβολή στο Ιράκ το 2003.
Στο μεταξύ, οι επιτυχίες των τουρκικών Bayraktar και άλλων drones στο πεδίο της μάχης ενθάρρυναν την Αγκυρα να ρίξει περισσότερους πόρους στο πρόγραμμα της ανάπτυξης του δικού της μαχητικού αεροσκάφους πέμπτης γενιάς, αν και αυτό το σχέδιο έχει επίσης βαλτώσει λόγω μακροχρόνιων διαφωνιών με δυτικές και άλλες βιομηχανίες όπλων.
Είναι πιθανόν ότι η Ρωσία θα εμφανισθεί και πάλι ως πιθανός εταίρος για την ανάπτυξη αυτού του μαχητικού αεροσκάφους -αν και ίσως η βλάβη που η αγορά των ρωσικών αντιαεροπορικών πυραύλων S-400 από την Αγκυρα προκάλεσε στις σχέσεις με το ΝΑΤΟ θα κάνει την προοπτική αυτή μία επιλογή που η Τουρκία θα θελήσει να αγνοήσει, εκτός και αν δει σε αυτήν σημαντική δυναμική, ιδιαίτερα για την εξαγωγή των μαχητικών αεροσκαφών.
Ολα αυτά ανεβάζουν το διακύβευμα της αυριανής συνάντησης Ερντογάν και Πούτιν, οι οποίοι επιθυμούν διακαώς να χτίσουν έναν κόσμο στον οποίο αυτοί και οι χώρες τους θα κάνουν ό,τι θέλουν, αλλά και αμφότεροι επίσης αντιμετωπίζουν την εξωτερική πολιτική υπό το πρίσμα της δικής τους επιβίωσης.
* Ο Peter Apps ασχολείται με θέματα Διεθνών Σχέσεων, παγκοσμιοποίησης και άλλα. Είναι ο ιδρυτής και εκτελεστικός διευθυντής του Project for Study of the 21st Century, PS21. Παράλυτος από το 2006 έπειτα από τροχαίο σε εμπόλεμη ζώνη, δημοσιεύει επίσης κείμενα για την αναπηρία του και άλλα θέματα. Υπήρξε ρεπόρτερ του Reuters και εξακολουθεί να ανήκει στην Thomson Reuters. Από το 2016 είναι μέλος του British Army Reserve (Δύναμη Εφέδρων του βρετανικού στρατού) και του Εργατικού Κόμματος της Βρετανίας.