Η Ελληνίδα Senior Lector II στο Πρόγραμμα Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστήμιου Yale, Μαρία Καλιαμπού, εργάζεται με μεγάλο πάθος για τη διατήρηση και προώθηση της ελληνικής παιδείας και γλώσσας.
Η κυρία Μαρία Καλιαμπού μίλησε στο iefimerida.gr και εξέφρασε την πεποίθηση ότι η ελληνική παιδεία και γλώσσα υπερβαίνει τα γεωγραφικά σύνορα της Ελλάδας και αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για τον ρήτορα, τον πολιτικό και τον δάσκαλο, όπου και αν βρίσκεται, ανεξαρτήτως εθνικότητας.
Τα προγράμματα ελληνικών σπουδών στο εξωτερικό, παρότι απευθύνονται σε περιορισμένο αριθμό φοιτητών και αποτελούν τη «γέφυρα» που συνδέει τις νεότερες γενιές της διασποράς με τις ρίζες τους, εντούτοις είναι καθοριστικής σημασίας για την προώθηση της ελληνικής παιδείας σε ένα από τα κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου, όπως το Yale.
«Σε μακροπρόθεσμο επίπεδο αποτελούν αναγνώριση του ρόλου του ελληνισμού στον παγκόσμιο πολιτισμό και διασφαλίζουν τη συνέχιση μιας κληρονομιάς που προσφέρει αξίες και γνώσεις όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην ανθρωπότητα συνολικά. Είναι προσωπικό στοίχημα να κερδίσουμε αυτόν τον «αγώνα», ενθουσιάζοντας ξανά τους σύγχρονους Αμερικανούς», δηλώνει στο iefimerida.gr η κυρία Καλιαμπού. Σε συνέντευξή της αναφέρεται αναλυτικά στο πλαίσιο των σπουδών, στο ενδιαφέρον που δείχνουν οι σπουδαστές, αλλά και στους ισχυρούς δεσμούς που αναπτύσσονται μεταξύ των χωρών.
Πόσο ελκυστικές και σημαντικές είναι οι Ελληνικές Σπουδές στους Ελληνοαμερικανούς και ξένους φοιτητές;
Οι ελληνικές σπουδές στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής αποτελούν σήμερα ένα σχετικά μικρό πεδίο ακαδημαϊκών σπουδών, το οποίο εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο των πανεπιστημιακών προγραμμάτων. Όσον αφορά στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας που χαρακτηρίζεται ως «αδύναμη γλώσσα» (less commonly taught language), πολλά πανεπιστήμια βρίσκονται μπροστά στην πρόκληση της διατήρησής της. Παρά τις δυσκολίες, στο Πανεπιστήμιο Yale, τα μαθήματα της ελληνικής γλώσσας και του πολιτισμού διατηρούν σήμερα έναν μικρό αλλά σταθερό αριθμό αφοσιωμένων και ποιοτικών φοιτητών και φοιτητριών.
Οι φοιτητές και φοιτήτριες που παρακολουθούν τα μαθήματα του Προγράμματος Ελληνικών Σπουδών, προέρχονται από διαφορετικά ακαδημαϊκά έτη και γνωστικά πεδία, καλύπτοντας τόσο τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές όσο και τις θετικές επιστήμες. Ειδικά για τους Ελληνοαμερικανούς φοιτητές μας, οι ελληνικές σπουδές, που περιλαμβάνουν τη γλώσσα και την ιστορία, αποτελούν γέφυρα σύνδεσης με τις προηγούμενες γενιές και ενισχύουν καθοριστικά την επαφή τους με την ελληνική καταγωγή τους. Όπως χαρακτηριστικά έγραψε ένας φοιτητής ελληνικής καταγωγής: «Αγαπώ βαθιά την ελληνική γλώσσα. Μου αρέσει να τη μαθαίνω και να τη χρησιμοποιώ, καθώς με φέρνει πιο κοντά στον ελληνικό πολιτισμό και την οικογένειά μου. Μπορώ να κατανοήσω όχι μόνο τα λόγια, αλλά και τα συναισθήματα των παππούδων και των θείων μου. Νιώθω σεβασμό, στοργή και εκτίμηση για την κληρονομιά μου.»
Εκτός από τη σημασία των ελληνικών σπουδών για τους Eλληνοαμερικανούς φοιτητές κληρονομιάς (heritage students), τα προγράμματα αυτά στοχεύουν να προσελκύουν το ενδιαφέρον και πέρα από την ελληνοαμερικανική κοινότητα. Διευκολύνουν τον διάλογο ανάμεσα σε διαφορετικούς πολιτισμούς, γίνονται αποδεκτά στο ευρύτερο πανεπιστημιακό περιβάλλον και συνδέονται τόσο με διαχρονικές αξίες όσο και σύγχρονες προκλήσεις. Μέσα από τη διδασκαλία της γλώσσας και της ιστορίας δημιουργούμε τους νέους φιλέλληνες στις σημερινές ΗΠΑ!
Πόσο δύσκολο είναι το έργο σας δεδομένου ότι δεν υπάρχει η απαραίτητη οικονομική υποστήριξη στις πανεπιστημιακές έδρες των Κλασσικών και Νεοελληνικών Σπουδών;
Η οικονομική υποστήριξη είναι πράγματι καθοριστικής σημασίας για την ανάπτυξη των προγραμμάτων, την πρόσληψη εξειδικευμένου προσωπικού και την οργάνωση δραστηριοτήτων που ενισχύουν την παρουσία και την προβολή των ελληνικών σπουδών στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ. Από την μέχρι σήμερα εμπειρία μου, παρατηρώ ότι η πλειονότητα των προγραμμάτων ελληνικών σπουδών στις Ηνωμένες Πολιτείες στηρίζεται κυρίως σε ιδιωτικές πρωτοβουλίες και δωρεές. Αυτές οι πρωτοβουλίες συχνά προέρχονται από ιδρύματα, κοινότητες της ελληνικής διασποράς ή μεμονωμένους δωρητές, που αναγνωρίζουν την αξία της διατήρησης της ελληνικής γλώσσας, της ιστορίας και του πολιτισμού. Χωρίς τη στήριξή τους, πολλά από αυτά τα προγράμματα θα δυσκολεύονταν να επιβιώσουν, πόσο μάλλον να διακριθούν.
Το Πρόγραμμα Ελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Yale στηρίζεται στη γενναιόδωρη χρηματοδότηση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος καθώς και στην υποστήριξη άλλων δωρητών αλλά και του ίδιου του πανεπιστημίου. Αυτή η στήριξη έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη σταθεροποίηση της θέσης μας στο Πανεπιστήμιο Yale και στη διασφάλιση της συνέχειας του προγράμματος. Εντασσόμαστε στο Κέντρο ΜακΜίλλαν, το οποίο φιλοξενεί σημαντικά προγράμματα σπουδών περιοχής και διεθνών σπουδών (MacMillan Center for International and Area Studies).
Ωστόσο, οι προκλήσεις παραμένουν σημαντικές. Απαιτείται συνεχής προσπάθεια για τη διατήρηση και περαιτέρω ανάπτυξη των ελληνικών σπουδών. Η ελληνική πολιτεία και οι ιδιώτες δωρητές συμβάλλουν στο μέτρο των δυνατοτήτων τους, ενισχύοντας την κοινή μας προσπάθεια. Αναμφισβήτητα, η αφοσίωση όσων υπηρετούν το πρόγραμμά μας, μαζί με το αμείωτο ενδιαφέρον των φοιτητών, λειτουργούν ως πηγή έμπνευσης και ισχυρό κίνητρο για να συνεχιστεί αυτό το έργο με ακόμη μεγαλύτερη αποφασιστικότητα και ποιοτικά αποτελέσματα.
Πώς η λειτουργία των τμημάτων Ελληνικών Σπουδών στοχεύει στη δημιουργία ισχυρών δεσμών μεταξύ των Πανεπιστημίων και των Ελληνοαμερικανικών κοινοτήτων;
Οι σχέσεις μας με τις ελληνοαμερικανικές κοινότητες είναι αγαστές και πολυεπίπεδες, αποτελώντας έναν ουσιαστικό σύνδεσμο μεταξύ παιδαγωγικών δραστηριοτήτων και ερευνητικών δράσεων που υλοποιούνται στο πρόγραμμά μας. Πιο συγκεκριμένα, στο μάθημα για την ελληνική διασπορά στην Αμερική (The Greek Diaspora in the United States), οι φοιτητές λειτουργούν ως νέοι εθνογράφοι, διεξάγοντας συνεντεύξεις με Ελληνοαμερικανούς. Τα θέματα που εξερευνούν περιλαμβάνουν την ταυτότητα, τη γλώσσα, την καθημερινή ζωή, την επαγγελματική απασχόληση, τον πολιτισμό και τις οικογενειακές παραδόσεις των μελών της κοινότητας. Το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας είναι ένα εξαιρετικό ηλεκτρονικό αρχείο προφορικής ιστορίας, αποθηκευμένο στη βιβλιοθήκη του Yale. Πρόκειται για το πρώτο αρχείο τέτοιου είδους που τεκμηριώνει την ιστορία της ελληνοαμερικανικής κοινότητας στην Πολιτεία του Κονέκτικατ.
Επιπλέον, οργανώνουμε επισκέψεις σε τοπικές ελληνικές κοινότητες στο πλαίσιο των μαθημάτων μας. Για παράδειγμα, μια παλιότερη εκδρομή μας στην ελληνική κοινότητα στο Τάρπον Σπρινγκς στη Φλόριντα, όπου οι φοιτητές παρακολούθησαν την γιορτή των Θεοφανείων, έδωσε στους φοιτητές τη δυνατότητα να βιώσουν από κοντά τις παραδόσεις και την καθημερινή ζωή της ελληνικής διασποράς.
Τέλος, όλες οι ακαδημαϊκές και πολιτιστικές εκδηλώσεις που διοργανώνει το πρόγραμμα ελληνικής γλώσσας στο Yale είναι ανοιχτές και στην ευρύτερη κοινότητα, ενισχύοντας τη διασύνδεση μεταξύ του πανεπιστημίου και των ελληνοαμερικανικών κοινοτήτων.
Μιλήστε μας για το ερευνητικό έργο στα προγράμματα ελληνικών σπουδών.
Κάθε πρόγραμμα ελληνικών σπουδών έχει τη δική του ιδιαίτερη φυσιογνωμία, η οποία καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τα ερευνητικά ενδιαφέροντα των διδασκόντων. Στην δική μου περίπτωση, στο πανεπιστήμιο Yale, τα προσωπικά μου ερευνητικά προγράμματα εστιάζουν στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, την προφορική λογοτεχνία, και τις σπουδές διασποράς. Όσον αφορά τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, θεωρώ πως η αποτελεσματική μάθηση απαιτεί να υπερβούμε τα παραδοσιακά όρια της αίθουσας διδασκαλίας. Γιατί η διδασκαλία δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο σε γλωσσολογικά ζητήματα αλλά να ενσωματώνει και πολιτισμικά στοιχεία που βοηθούν τους φοιτητές να κατανοήσουν τον ελληνικό τρόπο ζωής και τις πολιτισμικές αξίες. Η προφορική λογοτεχνία, και ιδιαίτερα τα παραμύθια, αποτελούν έναν εναλλακτικό και δημιουργικό τρόπο για τη διδασκαλία μιας ξένης γλώσσας. Σε αυτή τη λογική, δημοσίευσα ένα ανθολόγιο ελληνικών παραμυθιών, συνοδευόμενο από διδακτικό υλικό (The Routledge Modern Greek Reader. Greek Folktales for Learning Modern Greek, Routledge, 2015). Το ανθολόγιο αυτό παρέχει στους εκπαιδευτικούς αφηγήσεις που βοηθούν στη διδασκαλία γλωσσικών δεξιοτήτων και πολιτισμού.
Στο πλαίσιο της ερευνητικής μου ενασχόλησης με την ελληνική διασπορά στην Αμερική, ετοιμάζω την επόμενη μονογραφία μου που εξετάζει τη βιβλιοπαραγωγή της ελληνικής κοινότητας. Το έργο αυτό αποσκοπεί στο να παρουσιάσει την ιστορία των Ελλήνων της Αμερικής μέσα από τις εκδόσεις βιβλίων: τι είδους βιβλία δημοσιεύουν, ποια έργα κυκλοφορούν μεταξύ τους και τι διαβάζουν. Η έρευνά μου εστιάζει στην ιστορία του βιβλίου της ελληνικής διασποράς, φωτίζοντας έναν ανεξερεύνητο τομέα. Ένας από τους στόχους μου είναι να αντικρούσω το ευρέως διαδεδομένο στερεότυπο ότι οι πρώτοι Έλληνες μετανάστες στην Αμερική ήταν αναλφάβητοι. Αντίθετα, η έρευνα δείχνει ότι οι περισσότεροι διέθεταν κάποια μορφή παιδείας — άλλοι σε μεγαλύτερο και άλλοι σε μικρότερο βαθμό. Αυτή η πολιτιστική τους κληρονομιά σε συνδυασμό με τις καινούριες συνθήκες στη νέα τους πατρίδα, τους επέτρεψε να αναπτύξουν μια αξιόλογη εκδοτική δραστηριότητα.
Το ζήτημα της ελληνικής διασποράς με απασχόλησε και στο βιβλίο που επιμελήθηκα The Greek Revolution and the Greek Diaspora in the United States. Κυκλοφόρησε το 2023 από τον εκδοτικό οίκο Routledge και εστιάζει στην αντίληψη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 από την ελληνική διασπορά στις Ηνωμένες Πολιτείες (και λιγότερο στον Καναδά και την Αυστραλία). Το βιβλίο εκδόθηκε το ίδιο έτος και στα ελληνικά με τίτλο «Η Επανάσταση του 1821 και οι Έλληνες της Αμερικής», από τις εκδόσεις Ασίνη. Εδώ θα ήθελα να υπογραμμίσω την χαρά και την τιμή που ένιωσα όταν πρόσφατα η αγγλική έκδοση τιμήθηκε από την Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών της Αμερικής (Modern Greek Studies Association) με το βραβείο Βασιλική Καραγιαννάκη ως το καλύτερο συλλογικό έργο στο πεδίο των Νεοελληνικών Σπουδών και με την ευκαιρία θα ήθελα να ευχαριστήσω τους συναδέλφους και τις συναδέλφισσες που μου εμπιστεύτηκαν τα κείμενά τους.
Πόσο σημαντικό είναι να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στον στόχο της ελληνικής παιδείας στις ΗΠΑ; Και ποια η σημασία της μακροπρόθεσμα για τον ελληνισμό, την ιστορία και τον πολιτισμό;
Η προώθηση της ελληνικής παιδείας είναι, αναμφίβολα, καθήκον όλων μας και υπερβαίνει τα γεωγραφικά σύνορα της Ελλάδας. Η διάδοση της ελληνικής παιδείας συνδέεται κατεξοχήν με την αξία της επικοινωνίας και τις ανθρώπινες σχέσεις, όπως έχει επισημάνει ένας από τους κορυφαίους μελετητές του αρχαίου ελληνικού κόσμου, ο Jean-Pierre Vernant, στο βιβλίο του Οι απαρχές της ελληνικής σκέψης (εκδόσεις Καρδαμίτσα, 1992). Σύμφωνα με τον Vernant, η ελληνική γλώσσα, ως θεμέλιο της ελληνικής παιδείας, αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για τον ρήτορα, τον πολιτικό ή τον δάσκαλο, οι οποίοι αξιοποιώντας την σωστά μπορούν να επηρεάσουν και να εκπαιδεύσουν τους άλλους.
Τα προγράμματα ελληνικών σπουδών στο εξωτερικό, όπως το δικό μας πρόγραμμα στο πανεπιστήμιο Yale, έχουν ως κύριο στόχο να μεταλαμπαδεύσουν στις επόμενες γενιές την ελληνική παιδεία και ειδικότερα την ελληνική γλώσσα. Παρότι το πρόγραμμά μας απευθύνεται σε περιορισμένο αριθμό φοιτητών, η σημασία του είναι καθοριστική για τη διατήρηση και την προώθηση της ελληνικής παιδείας σε ένα από τα κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου.
Στα χνάρια της σκέψης του Jean-Pierre Vernant, θα πρόσθετα ότι πρέπει με εργαλείο τη γλώσσα να ενισχύσουμε τον ελληνικό λόγο στην αμερικανική παιδεία ήδη από τα πρώτα στάδια εκπαίδευσης, δηλαδή την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, αυτό επιτυγχάνεται κυρίως μέσα από τις κοινότητες και τις παροικιακές εκκλησίες, παρά τις δυσκολίες που μπορεί να προκύπτουν. Επιπλέον, οργανισμοί και ιδιωτικές πρωτοβουλίες προσφέρουν υποτροφίες σε Ελληνοαμερικανούς μαθητές και φοιτητές, δίνοντάς τους την ευκαιρία να επισκεφθούν την Ελλάδα ή να σπουδάσουν. Με τον τρόπο αυτό, καλλιεργείται και διατηρείται ο δεσμός με την πατρίδα.
Σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, η ενίσχυση της ελληνικής παιδείας είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση και ενίσχυση της ελληνικής ταυτότητας, την πολιτιστική συνοχή και την αναγνώριση του ρόλου του ελληνισμού στον παγκόσμιο πολιτισμό. Ειδικά για τις νεότερες γενιές της διασποράς, η ελληνική παιδεία αποτελεί την απαραίτητη γέφυρα που συνδέει το παρόν τους με τις ρίζες τους. Όταν η ελληνική γλώσσα, η ιστορία και ο πολιτισμός διδάσκονται και κατανοούνται σε βάθος, διασφαλίζεται η συνέχιση μιας πολιτιστικής κληρονομιάς που προσφέρει αξίες και γνώσεις όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην ανθρωπότητα συνολικά.
Κλείνοντας, και με αφορμή το πρόσφατο συλλογικό έργο που επιμελήθηκα, αξίζει να υπογραμμίσουμε την ιδιαίτερη σημασία που είχε η Ελληνική Επανάσταση για τους Αμερικανούς. Οι αμερικανικές εφημερίδες της εποχής, αποτύπωσαν τον ενθουσιασμό για τον ελληνικό αγώνα, εμπνεόμενες από την πεποίθηση ότι τα δημοκρατικά ιδεώδη συνέδεαν τους Αμερικανούς με το αρχαίο ελληνικό παρελθόν.
Ας κερδίσουμε, λοιπόν, και σήμερα αυτόν τον «αγώνα», ενθουσιάζοντας ξανά τους σύγχρονους Αμερικανούς. Στο Πρόγραμμα Ελληνικών Σπουδών του Yale συνεχίζουμε με αισιοδοξία.
Το βιογραφικό της Μαρίας Καλιαμπού
Η Μαρία Καλιαμπού είναι Senior Lector II στο Πρόγραμμα Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Yale. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Ολοκλήρωσε το διδακτορικό της στην Ευρωπαϊκή Εθνολογία και Λαογραφία στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου. Συνέχισε μεταδιδακτορικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Charles-de-Gaulle, Lille III, και στο Πανεπιστήμιο Princeton.
Η έρευνά της εστιάζεται στον διάλογο της εθνολογίας με την ιστορία του βιβλίου, τόσο στην Ελλάδα όσο και τη διασπορά. Το 2006 εξέδωσε τη πρώτη της μονογραφία με τίτλο Πατρίς – Θρησκεία – Οικογένεια. Μετάδοση αξιών σε ελληνικά φυλλάδια παραμυθιών (1870-1970) (στα γερμανικά). Το 2015 δημοσίευσε το The Routledge Modern Greek Reader, Greek Folktales for Learning Modern Greek, από τις εκδόσεις Routledge, μια ανθολογία ελληνικών λαϊκών παραμυθιών για τη διδασκαλία της ελληνικής ως ξένης γλώσσας. Το 2023 κυκλοφόρησε ο τόμος που επιμελήθηκε Η Ελληνική Επανάσταση και η Ελληνική Διασπορά στις Ηνωμένες Πολιτείες τόσο στα Αγγλικά (Routledge) όσο και στα Ελληνικά (Ασίνη). Αυτή την περίοδο ασχολείται με τη νέα της μονογραφία για τις εκδόσεις των ελληνοαμερικανικών κοινοτήτων.
Ασχολείται επίσης με τη διδασκαλία ελληνικών ως ξένη γλώσσα. Υπήρξε πρόεδρος της ομάδας ελληνικών στο Αμερικανικό Συμβούλιο Διδασκαλίας Ξένων Γλωσσών και είναι πιστοποιημένη εξετάστρια ελληνικών του Ινστιτούτου Γλωσσών του Αμερικανικού Υπουργείου Άμυνας.
Έχει λάβει πολλές διακρίσεις. Το 2006, η διδακτορική της διατριβή έλαβε το βραβείο «Lutz Röhrich» στη Γερμανία ως η καλύτερη διατριβή στην προφορική λογοτεχνία, ενώ το 2011 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την ανακήρυξε «Πρέσβειρα Erasmus της Ελλάδας». Το 2024, η Ένωση Νεοελληνικών Σπουδών της Αμερικής (Modern Greek Studies Association) τής απένειμε το βραβείο Βασιλική Καραγιαννάκη για το καλύτερο επιμελημένο βιβλίο στο πεδίο των Νεοελληνικών Σπουδών για το βιβλίο της The Greek Revolution and the Greek Diaspora in the United States (Routledge, 2023).
Books:
The
Routledge Modern Greek Reader. Greek Folktales for Learning Modern
Greek
|
Η
Επανάσταση
του
1821 και
οι
Έλληνες
της
Αμερικής
|
The
Greek Revolution and the Greek Diaspora in the United States