Ο δείκτης νοημοσύνης (IQ), ο οποίος παραδοσιακά χρησιμοποιούνταν για να μετρήσει την ευφυΐα, έχει εξελιχθεί για να περιλαμβάνει ικανότητες όπως η κριτική σκέψη και η δημιουργικότητα, αναθεωρώντας έτσι την έννοια της νοημοσύνης στις μέρες μας.
Για πολλές δεκαετίες, η νοημοσύνη οριζόταν κυρίως από έναν αριθμό: τον δείκτη νοημοσύνης. Ωστόσο, η επιστήμη της ψυχολογίας επεκτάθηκε και άρχισε να εξετάζει πώς η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα, η προσαρμοστικότητα και η ενδοσκόπηση αποτελούν επίσης χαρακτηριστικά μιας εξαιρετικής νοημοσύνης.
Κατανοώντας πώς μετριέται η νοημοσύνη και ποιες είναι οι πιο κοινές της εκδηλώσεις, μπορούμε να καταρρίψουμε στερεότυπα και να αναδιατυπώσουμε την έννοια της ευφυίας στον 21ο αιώνα.
Πώς μετριέται η νοημοσύνη
Ο δείκτης νοημοσύνης (IQ) υπολογίζεται με τη βοήθεια τυποποιημένων τεστ που αξιολογούν γνωστικές ικανότητες, όπως η λογική σκέψη, η κατανόηση γλώσσας, η μνήμη και η επίλυση προβλημάτων. Η μέση βαθμολογία είναι 100, με τα δύο τρίτα των ενηλίκων να βρίσκονται στο εύρος μεταξύ 85 και 115.
Στις αρχές του 20ού αιώνα, οι Albert Binet και Théodore Simon δημιούργησαν στη Γαλλία το πρώτο τεστ νοημοσύνης, για να διακρίνουν τα παιδιά με διαταραχές αναπτυξιακής καθυστέρησης από εκείνα με μέσο επίπεδο νοημοσύνης, αλλά χαμηλές επιδόσεις στο σχολείο. Το τεστ αυτό προσαρμόστηκε το 1916 στις ΗΠΑ από τον Lewis Terman του Πανεπιστημίου Στάνφορντ.
Αυτό οδήγησε στη δημιουργία της Στάνφορντ-Μπινέ Κλίμακας Νοημοσύνης, η οποία πλέον βρίσκεται στην πέμπτη έκδοσή της. Το τεστ αξιολογεί διάφορους τομείς, όπως τη γνώση, τη λογική σκέψη, τη μνήμη εργασίας, την ευχέρεια σκέψης και την επεξεργασία οπτικο-χωρικών πληροφοριών.
Από τη δεκαετία του 1950, με τα τεστ του David Wechsler, επικράτησε η σύγκριση μεταξύ ατόμων της ίδιας ηλικίας για τον υπολογισμό του IQ. Όπως εξηγεί ο ψυχολόγος Alex Figueroba, «τα δύο τρίτα του πληθυσμού έχουν κανονικό IQ, δηλαδή μεταξύ 85 και 115. Βαθμολογίες μεταξύ 115 και 130 θεωρούνται ελαφρώς υψηλές».
Παρά τη σαφήνεια αυτών των μετρήσεων, οι επιστήμονες συμφωνούν ότι ο IQ δεν ταυτίζεται με την έξυπνη προσωπικότητα.
Ο ίδιος ο Binet δήλωνε ότι η νοημοσύνη είναι περισσότερο μια μορφή κρίσης.
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο ψυχολόγος Robert J. Sternberg πρότεινε τον όρο «επιτυχημένη νοημοσύνη», που την ορίζει ως «την ικανότητα να προσαρμόζεσαι σε διαφορετικά περιβάλλοντα, να τα διαμορφώνεις και να τα επιλέγεις, καθώς και να επιτυγχάνεις τους προσωπικούς και κοινωνικούς σου στόχους».
Ποιες είναι οι χαρακτηριστικές ιδιότητες των έξυπνων ανθρώπων, σύμφωνα με τους ειδικούς στην ψυχολογία
Πέρα από τους αριθμούς, η επιστήμη έχει εντοπίσει μια σειρά από ψυχολογικά και συμπεριφορικά χαρακτηριστικά που παρατηρούνται σε ανθρώπους με εξαιρετική νοημοσύνη. Αυτά τα χαρακτηριστικά δεν συνδέονται πάντα με ακαδημαϊκές επιτυχίες, αλλά με τον τρόπο που αντιμετωπίζουν τις καθημερινές προκλήσεις και επεξεργάζονται τις πληροφορίες.
Ένα από τα πιο κοινά χαρακτηριστικά είναι ο ανοιχτός χαρακτήρας. Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, η ανοιχτότητα συνδέεται με την εφευρετική σκέψη, την ευαισθησία, τη διαρκή περιέργεια και την αποδοχή μη παραδοσιακών αξιών.
Η περιέργεια κατέχει επίσης κεντρική θέση. Η επιστημονική επιθεώρηση Neuron ανέφερε ότι αυξημένη περιέργεια συνδέεται με καλύτερη μνήμη και μεγαλύτερη ικανότητα μάθησης, λόγω της ενεργοποίησης νευρωνικών κυκλωμάτων που σχετίζονται με την ευχαρίστηση.
Η δημιουργικότητα είναι επίσης ένα βασικό χαρακτηριστικό.
Σύμφωνα με μια μελέτη του Journal of Experimental Psychology, η δημιουργικότητα στηρίζεται σε νευρωνικά συστήματα που συνδέονται με τη νοημοσύνη, εξηγώντας την ύπαρξη ειδικών μορφών νοημοσύνης, όπως η μουσική, σύμφωνα με τον Howard Gardner.
Οι έξυπνοι άνθρωποι μαθαίνουν από τα λάθη τους και είναι πολύ προσαρμοστικοί. Η φράση «η νοημοσύνη είναι η ικανότητα να προσαρμόζεσαι στην αλλαγή» είναι χαρακτηριστική αυτής της ιδιότητας. Ο Sternberg, στη θεωρία της προσαρμοστικής νοημοσύνης, τόνισε τη σημασία της ευελιξίας σε νέες ή αντίξοες καταστάσεις.
Η συναισθηματική νοημοσύνη αποτελεί επίσης σημαντικό στοιχείο του προφίλ των έξυπνων ανθρώπων. Αυτό περιλαμβάνει την ικανότητα να διαχειρίζεσαι τα συναισθήματά σου και να αναπτύσσεις ενσυναίσθηση για τους άλλους. Η ελεύθερη έκφραση, η αντίληψη συναισθηματικών σημάτων και η κατάλληλη αντίδραση είναι σημάδια ωριμότητας.
Ένα ακόμα χαρακτηριστικό είναι η συνείδηση των περιορισμών. Σε αντίθεση με εκείνους που υπερεκτιμούν τις ικανότητές τους, μελέτες του Justin Kruger και του David Dunning έδειξαν ότι οι πιο ικανοί τείνουν να υποεκτιμούν τις επιδόσεις τους, κάτι που είναι γνωστό ως το φαινόμενο Dunning-Kruger.
Το χιούμορ, ιδιαίτερα το μαύρο, συνδέεται επίσης με υψηλότερο IQ. Στη μελέτη των Αυστριακών ερευνητών του 2017 βρέθηκε ότι όσοι εκτιμούν αυτό το είδος χιούμορ συνήθως διαθέτουν αναπτυγμένη λεκτική νοημοσύνη.
Τέλος, οι έξυπνοι άνθρωποι συχνά απολαμβάνουν τη μοναξιά και την ενδοσκόπηση. Σύμφωνα με μια μελέτη του ψυχολόγου Satoshi Kanazawa, οι άνθρωποι με υψηλότερο IQ αναφέρουν λιγότερη ικανοποίηση από την κοινωνική ζωή, υποδεικνύοντας μια προτίμηση για πιο στοχαστική σκέψη.
Ο κριτικός τρόπος σκέψης ολοκληρώνει αυτό το σύνολο χαρακτηριστικών. Σε μια άλλη έρευνα, ο Kanazawa συνδύασε αυτόν τον τρόπο σκέψης με την απομάκρυνση από παραδοσιακές και θρησκευτικές πεποιθήσεις, δείχνοντας μεγαλύτερη τάση για λογική ανάλυση και ανεξαρτησία σκέψης.