O πόλεμος επισκιάζει τις εκλογές σ' ολόκληρη την Ευρώπη, μεταθέτοντας το κέντρο ενδιαφέροντος των πολιτών από ζητήματα που αφορούν αυστηρά τις ζωές τους σε ερωτήματα σχετικά με το μέλλον της ηπείρου.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει ανατρέψει εντελώς την ευρωπαϊκή πολιτική: η Γερμανία εγκαταλείπει τα ταμπού κατά των αμυντικών δαπανών, η Φινλανδία και η Σουηδία επανεξετάζουν τη στάση τους απέναντι στη Ρωσία και το ΝΑΤΟ ενώ η Πολωνία μετατρέπεται από παρία σε εταίρο στις Βρυξέλλες.
Οι επικείμενες εκλογές προσφέρουν πρόσθετες ενδείξεις για το πώς οι κάτοικοι της ηπείρου -που έχουν ήδη επηρεαστεί από την αύξηση των τιμών της ενέργειας και τα εκατομμύρια των προσφύγων που εγκαταλείπουν την Ουκρανία- ανταποκρίνονται σε έναν πόλεμο που φαίνεται απίθανο να τελειώσει σύντομα.
«Πόλεμος και ειρήνη»
Υπό κανονικές συνθήκες, τέτοιες αναμετρήσεις θα ήταν εθνικά εστιασμένες υποθέσεις που οδηγούνται από εγχώριους παράγοντες όπως η οικονομία, η μετανάστευση και η αντίδραση στην πανδημία. Αλλά η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τα άλλαξε όλα. Ξαφνικά, οι γαλλικές εκλογές αφορούν το ποιος μπορεί να οδηγήσει καλύτερα τη χώρα στον πρώτο μεγάλο πόλεμο της Ευρώπης εδώ και δεκαετίες. Στην Ουγγαρία, μια εκλογή που θα καθόριζε την πορεία της χώρας προς περαιτέρω απολυταρχία ή φιλελεύθερη δημοκρατία έχει επισκιαστεί από τις συζητήσεις για «πόλεμο και ειρήνη» και «Ανατολή εναντίον Δύσης».
Για μήνες, οι ουγγρικές εκλογές έγιναν σε μεγάλο βαθμό αντιληπτές ως δημοψήφισμα για τον Όρμπαν, τη μεγαλύτερη πρόκληση για την κυριαρχία του εδώ και πάνω από μια δεκαετία. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες εκλογές, όταν αντιμετώπισε μια ως επί το πλείστον διχασμένη αντιπολίτευση, αυτή τη φορά ο Όρμπαν αντιμετώπισε έναν συνασπισμό έξι κομμάτων που είχαν συσπειρωθεί με ρητό στόχο να τον ανατρέψουν.
Σύμφωνα με την αντιπολίτευση, αυτές ήταν εκλογές για τη διάσωση της ουγγρικής δημοκρατίας από τις αυταρχικές παρορμήσεις του Όρμπαν. Για το κυβερνών κόμμα Fidesz του Όρμπαν, το θέμα ήταν να διατηρήσει την Ουγγαρία ως υπερασπιστή των παραδοσιακών αξιών και να αποτρέψει τις παρεμβάσεις από τη λεγόμενη διεθνή αριστερά.
Όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, ξεκινώντας μια ηπειρωτική κρίση και στέλνοντας εκατομμύρια Ουκρανούς πρόσφυγες σε γειτονικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ουγγαρίας, τόσο ο Όρμπαν όσο και οι αντίπαλοί του έπρεπε να προσαρμόσουν γρήγορα τα μηνύματά τους.
Φίλοι και εχθροί
«Ο πόλεμος στην Ουκρανία άλλαξε τελείως την προεκλογική εκστρατεία», είπε ο András Bíró-Nagy, διευθυντής του think tank Πολιτικές Λύσεις, στη Βουδαπέστη. Η αντιπολίτευση αξιοποίησε την ιδιότητα του Όρμπαν ως του τελευταίου φίλου του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ευρώπη. Ο πρωθυπουργός προσπάθησε να βρει μια ισορροπία μεταξύ της υποστήριξης της ευρωπαϊκής συναίνεσης για την Ουκρανία και της διατήρησης των καλών δεσμών με τη Μόσχα.
Ως αποτέλεσμα, οι Ούγγροι ψηφοφόροι βρίσκονται τώρα αντιμέτωποι με «δύο ανταγωνιστικές αφηγήσεις», είπε ο Bíró-Nagy. Ενώ η αντιπολίτευση προσπαθεί να χαρακτηρίσει τις εκλογές ως επιλογή μεταξύ της ευθυγράμμισης της Ουγγαρίας με τη Ρωσία και της ευθυγράμμισής της με το ΝΑΤΟ και τη Δύση, «Ο Όρμπαν προσπαθεί απεγνωσμένα να επαναπροσδιορίσει τα γεγονότα γύρω από την ανάγκη για ειρήνη και ασφάλεια του ουγγρικού λαού σε τόσο ταραγμένους καιρούς.»
Ο πρωθυπουργός απέκλεισε το ενδεχόμενο να προμηθεύσει όπλα στην Ουκρανία ή να αφήσει όπλα με προορισμό την Ουκρανία να περάσουν από την Ουγγαρία, σε αντίθεση με πολλούς από τους Ευρωπαίους εταίρους του. Έχει επίσης απορρίψει εκκλήσεις για εμπάργκο στον ρωσικό ενεργειακό εφοδιασμό, επικαλούμενος ενδεχόμενο αντίκτυπο στις ουγγρικές οικογένειες.
«οι άνθρωποι θα επιλέξουν τον διάβολο που γνωρίζουν καλύτερα»
Αυτού του είδους οι θέσεις έχουν καταστήσει τον Όρμπαν κάτι σαν παρία της Ευρώπης κι έχουν απομονώσει την Ουγγαρία από τους παραδοσιακούς της συμμάχους στην Πολωνία και την Τσεχία, των οποίων οι υπουργοί Άμυνας αρνήθηκαν να παρευρεθούν σε συνάντηση με τον Ούγγρο ομόλογό τους την περασμένη εβδομάδα λόγω της στάσης που διατηρεί η Βουδαπέστη απέναντι στην Ουκρανία. Η προσεκτική εξισορροπητική προσπάθεια του Όρμπαν κέρδισε ακόμη και την άμεση καταδίκη από τον Ουκρανό Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος προκάλεσε τον Όρμπαν να «αποφασίσει με ποιον είναι». (Η ουγγρική κυβέρνηση κατηγόρησε στη συνέχεια την ουκρανική κυβέρνηση ότι επιδιώκει να επηρεάσει τις εσωτερικές της εκλογές.)
Όμως, όσον αφορά τις εκλογές, η στρατηγική του Όρμπαν φαίνεται να λειτούργησε. Η Fidesz διατηρούσε ένα μικρό προβάδισμα έναντι της αντιπολίτευσης, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις. Το γεγονός ότι το εκλογικό σύστημα της Ουγγαρίας έχει ήδη μετασχηματιστεί υπέρ του Fidesz (για να μην αναφέρουμε τον δυσανάλογο έλεγχο του Όρμπαν στα μέσα ενημέρωσης και τα κρατικά κονδύλια της χώρας) καθιστούσε εκ των πραγμάτων απίθανη την προοπτική μιας ανατροπής. Και λόγω της αβεβαιότητας γύρω από τον πόλεμο, «οι άνθρωποι θα επιλέξουν τον διάβολο που γνωρίζουν καλύτερα», όπως είχε δηλώσει ο István Kiss, εκτελεστικός διευθυντής του συντηρητικού Ινστιτούτου Δούναβης της Βουδαπέστης και πρώην σύμβουλος του Fidesz.
Οι Γάλλοι αναζητούν ποιος θα τους βγάλει από την κρίση
Η Ουκρανία κυριαρχεί με παρόμοιο τρόπο στο προεκλογικό αφήγημα της Γαλλίας, αν και δεν θα το αντιλαμβανόσασταν απαραίτητα εάν βρισκόσασταν εκεί. Παρόλο που ο πρώτος γύρος των αναμετρήσεων απέχει κάτι λιγότερο από μια εβδομάδα, «αισθάνομαι ότι δεν διεξάγεται προεδρική εκστρατεία στη Γαλλία αυτή τη στιγμή», είπε η Τζορτζίνα Ράιτ, διευθύντρια του προγράμματος Ευρώπης στο Ινστιτούτο Montaigne του Παρισιού. Όπως και στην Ουγγαρία, «η Ουκρανία επισκίασε πλήρως τις εκλογές».
Αν και οι Γάλλοι ψηφοφόροι σπάνια πηγαίνουν στις κάλπες έχοντας στο μυαλό τους την εξωτερική πολιτική, ο πόλεμος κατάφερε να ανατρέψει αυτή την τάση, λόγω, εν μέρει τουλάχιστον, του γεγονότος ότι η Γαλλία έπαιξε ηγετικό ρόλο στη διπλωματική διαμάχη της Δύσης με τη Ρωσία. Ο Μακρόν όχι μόνο ταξίδεψε στη Μόσχα τις εβδομάδες πριν από τον πόλεμο, σε μια ύστατη (και εν τέλει άκαρπη) προσπάθεια να αποτρέψει μια ρωσική εισβολή, αλλά έκτοτε έχει δεκάδες τηλεφωνήματα τόσο από τον Πούτιν όσο και από τον Ζελένσκι για την επιδίωξη μιας διπλωματικής λύσης.
Λόγω του ρόλου της Ρωσίας ως μεγάλου ηπειρωτικού προμηθευτή φυσικού αερίου, ο πόλεμος θα έχει τεράστιο αντίκτυπο στις ευρωπαϊκές οικονομίες. «Οι Γάλλοι εξετάζουν ποιος μπορεί να τους οδηγήσει σε αυτή την κρίση», είπε η Ράιτ, «και υπάρχει η αίσθηση ότι ο Μακρόν είναι πιθανώς το μόνο άτομο που μπορεί να το κάνει αυτό».
Όχι, ναι, και ίσως στη Μόσχα
Σ' αυτό μάλλον βοηθά το γεγονός ότι ο Μακρόν είναι ίσως ο μόνος βιώσιμος υποψήφιος που δεν έχει θεωρηθεί πολύ φίλα προσκείμενος προς το Κρεμλίνο ή τις αιτιάσεις του.
Η Μαρίν Λεπέν, η ακροδεξιά ηγέτης που έχει αναλάβει ξανά τον ρόλο της ως η βασική αντίπαλος του Μακρόν, δεν έχει κρύψει τη συμπάθειά της προς τον Πούτιν ούτε έχει αρνηθεί τις χορηγίες του στις προηγούμενες εκστρατείες της. Παρά την καταδίκη της για την εισβολή, μια φωτογραφία της Λεπέν με τον Πούτιν εξακολουθεί να εμφανίζεται στα φυλλάδια της εκστρατείας της.
Εν τω μεταξύ, ο ανερχόμενος ακροαριστερός υποψήφιος Ζαν-Λυκ Μελανσόν, ο οποίος υποστήριξε εδώ και καιρό την αποχώρηση της Γαλλίας από το ΝΑΤΟ, αναγκάστηκε να πάρει πίσω ορισμένα από τα σχόλια που υποβαθμίζουν την απειλή που θέτει η Μόσχα.
Ο Μακρόν δυσκολεύεται όλο και περισσότερο
Ωστόσο, οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν μικρότερο περιθώριο νίκης για τον Μακρόν σε έναν επαναληπτικό γύρο με τη Λεπέν σε σύγκριση με τον δεύτερο γύρο του 2017, κάτι που είναι ενδεικτικό του πώς η έκκληση του Γάλλου προέδρου έχει εξαντληθεί μετά από πέντε χρόνια στην εξουσία.
Όπως ακριβώς ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει επηρεάσεις αυτές τις εκλογές, έτσι και τα αποτελέσματά τους θα επηρεάσουν αναμφίβολα και την Ουκρανία —ιδιαίτερα στο πως η Ευρώπη ανταποκρίνεται στην εκεί κρίση, είτε διατηρώντας το status quo είτε αλλάζοντας την πολιτική της.
Η νίκη του Μακρόν θα αντιπροσώπευε μια νίκη για όσους έχουν υποστηρίξει μια ισχυρότερη Ευρώπη, μια θέση του που έχει σε μεγάλο βαθμό δικαιωθεί από τη ρωσική εισβολή.
Ξανά νικητής ο Όρμπαν
Αντίστοιχα η νίκη Όρμπαν σηματοδοτήσει περαιτέρω προκλήσεις για την ευρωπαϊκή συναίνεση σχετικά με τη Ρωσία, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για τη μείωση της εξάρτησης της ηπείρου από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Της Yasmeen Serhan για το διαδικτυακό περιοδικό The Atlantic