Πρότυπο για την οικοδόμηση ενός βιώσιμου μέλλοντος για τη Βενετία, καθώς προσπαθεί να αναβιώσει την τουριστική της βιομηχανία χωρίς να επιστρέψει στο προ-πανδημικό παρελθόν με τις ορδές των ημερήσιων επισκεπτών, θα μπορούσε να αποτελέσει η μικρή νήσος Τσερτόζα, στη λιμνοθάλασσα της «Γαληνοτάτης».
Ιδιωτικές επενδύσεις μετέτρεψαν το νησάκι, που απέχει μόλις 15' με θαλάσσιο ταξί από την πλατεία του Αγίου Μάρκου, σε ένα πολύπλευρο αστικό πάρκο όπου οι κάτοικοι και οι επισκέπτες που γνωρίζουν καλά τη Βενετία, μπορούν να απολαμβάνουν ώρες γαλήνης μακριά από τη μάστιγα του υπερτουρισμού. «Είναι η άλλη πλευρά της Βενετίας», λέει στο Associated Press ο Αλμπέρτο Σονίνο, επικεφαλής του πρότζεκτ ανάπτυξης της Τσερτόζα, που περιλαμβάνει ξενοδοχείο, εστιατόρια, μια μαρίνα και δασικές εκτάσεις. «αλλά σχεδόν κανείς, ακόμη και από τους ντόπιους, δεν αναγνωρίζει τη λιμνοθάλασσα ως ένα ενδιαφέρον φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον».
Το καμπανάκι από την UNESCO
Για τη Βενετία, το εύθραυστο περιβάλλον της οποίας μαζί με τη λιμνοθάλασσα προστατεύεται ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, σήμανε η ώρα των αποφάσεων, ειδικά μετά τη σύσταση πριν λίγες ημέρες της UNESCO να περιληφθεί η Πόλη των Δόγηδων στη λίστα των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομίας που κινδυνεύουν, λόγω του μαζικού τουρισμού, της διέλευσης κρουαζιερόπλοιων από το ιστορικό κέντρο, της σταθερής μείωσης του αριθμού των μόνιμων κατοίκων και των προβλημάτων διακυβέρνησης και διαχείρισης. Η σχετική απόφαση αναμένεται τον επόμενο μήνα.
«Δεν το προτείναμε ελαφρά τη καρδία», δήλωσε η Μέχτιλντ Ρέσλερ, διευθύντρια του World Heritage Center. «Είναι μια προειδοποίηση προς τη διεθνή κοινότητα να κάνει περισσότερα για να αντιμετωπίσει συλλογικά αυτά τα θέματα».
Το σχέδιο για την επανεκκίνηση του τουρισμού στη Βενετίας
Αρκετούς μήνες προτού διασημότητες απευθύνουν έκκληση για τη διάσωση της Βενετίας από τον μαζικό τουρισμό, αξιωματούχοι της περιφέρειας του Βένετο, όπου υπάγεται η Πόλη των Δόγηδων, υπέβαλαν στην ιταλική κυβέρνηση ένα σχέδιο για την επανεκκίνηση του τουρισμού, που προβλέπει έλεγχο των αφίξεων των ημερήσιων επισκεπτών, μέτρα για την ενίσχυση των μόνιμων κατοίκων, την ενθάρρυνση των νεοφυών επιχειρήσεων, τον περιορισμό των ενοικιάσεων ιδιωτικών διαμερισμάτων και την ανάκτηση του ελέγχου της εμπορικής ζώνης για την προστασία των ντόπιων τεχνιτών. Το σχέδιο, που υποβλήθηκε τον περασμένο Μάρτιο, αποσκοπεί στο να καταστήσει τη Βενετία «παγκόσμια πρωτεύουσα αειφορίας» ελπίζοντας να εξασφαλίσει κάποια από τα 222 δισ. ευρώ που θα λάβει η Ιταλία από το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ. «Η Βενετία κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Αν δεν σταματήσουμε και αντιστρέψουμε αυτή την κατάσταση σε δέκα χρόνια θα είναι μια έρημος», λέει ο Νίκολα Πιανόν, διευθυντής της Boston Consulting Group.
Το σχέδιο αντανακλά την επείγουσα ανάγκη να ανακτήσουν οι κάτοικοι της Βενετίας τον έλεγχο της πόλης τους από τον μαζικό τουρισμό, που έφθασε στα 25 εκατ. επισκέπτες το 2019, και να σταματήσει η έξοδος των μόνιμων κατοίκων από τη Γαληνοτάτη. Προσβλέπει σε επενδύσεις έως και τεσσάρων δισ. ευρώ για την προσέλκυση 12.000 νέων κατοίκων και τη δημιουργία 20.000 νέων θέσεων εργασίας,
Η συμβιωτική σχέση της Βενετίας με τον τουρισμό
Οι κάτοικοι της Βενετίας διαμαρτύρονται βέβαια για τις μαζικές ροές τουριστών στην πόλη τους, αλλά η πανδημία αποκάλυψε και την έκταση της εξάρτησης της Γαληνοτάτης από τον τουρισμό. Πέρα από τις απώλειες εσόδων από την τουριστική βιομηχανία, οι ντόπιοι είδαν να μειώνεται δραστικά η επιδότηση της χρήσης μέσων μαζικής μεταφοράς, την οποία στήριζε η τουριστική κίνηση, Ακόμη και τα μουσεία της πόλης δεν είχαν τους αναγκαίους πόρους για να ξανανοίξουν τις πύλες τους για τους ντόπιους όταν χαλάρωσαν τα περιοριστικά μέτρα για την πανδημία. «Χωρίς τους τουρίστες η Βενετία έγινε μια πόλη που δεν μπορούσε να υπηρετήσεις τους δημότες της», λέει η Άννα Μορέτι του τοπικού Πανεπιστημίου Ca’ Foscari.
Κάπου 19 εκατ. ημερήσιοι ταξιδιώτες επισκέφθηκαν τη Βενετία το 2019 ξοδεύοντας κατά μέσο όρο από 5 έως 20 ευρώ, σύμφωνα με την Boston Consulting. Από την άλλη πλευρά οι τουρίστες που διανυκτερεύουν έστω και μία νύχτα στην πόλη συνεισφέρουν σε ποσοστό άνω των δύο τρίτων όλων των τουριστικών εσόδων. Έτσι οι τοπικές Αρχές ετοιμάζονται να εφαρμόσουν εντός του 2022 ένα σύστημα προκράτησης με τέλος πρόσβασης στην πόλη για τη διαχείριση των ημερήσιων επισκεπτών. Ήδη έχει στηθεί από πέρυσι ένα υπερσύγχρονο Κέντρο Ελέγχου κοντά στη βασική σιδηροδρομική γέφυρα που ταυτοποιεί πόσοι επισκέπτες βρίσκονται ανά πάσα στιγμή στη Βενετία χρησιμοποιώντας δεδομένα από τα κινητά τους τηλέφωνα, που αποκαλύπτουν επίσης τη χώρα προέλευσής τους και το ακριβές σημείο, που βρίσκονται στη Γαληνοτάτη. Η τεχνολογία αυτή ανοίγει το δρόμο ώστε οι μελλοντικές κρατήσεις να παρακολουθούνται μέσω κωδικών QR στα κινητά χωρίς την ανάγκη να στήνονται σημεία ελέγχου. Σύμφωνα με τον Πιανόν, το σχέδιο είναι εφαρμόσιμο σε μια πόλη όπως η Βενετία με έκταση μόλις πέντε τετραγωνικών χιλιομέτρων και περιορισμένα σημεία πρόσβασης.
Το σχέδιο για τον βιώσιμο τουρισμό
Η επανεκκίνηση ενός πιο βιώσιμου τουρισμού στη Βενετία θα απαιτήσει, μεταξύ άλλων, την εκτροπή τουριστών σε νέους προορισμούς εντός της λιμνοθάλασσας, την ενθάρρυνση των διανυκτερεύσεων και την αποθάρρυνση των ημερήσιων επισκέψεων και την άφιξη και εγκατάσταση νέων κατοίκων. Πολλά, βέβαια, μπορούν να πάνε στραβά: οι ταξιδιωτικοί πράκτορες επιδιώκουν απεγνωσμένα την επιστροφή των τουριστών και πολλές από τις αναγκαίες αλλαγές που ζητούν ντόπιοι αξιωματούχοι θα πρέπει να εξασφαλίσουν το «ΟΚ» από την κυβέρνηση στη Ρώμη, όπως ο περιορισμός του αριθμού των ενοικιαζόμενων μέσω Airbnb ακινήτων.
Από την άλλη, η πανδημία, σε συνδυασμό με το έντονο διεθνές ενδιαφέρον για τη διάσωση της Βενετίας, ίσως δώσουν την αναγκαία ώθηση για τις αλλαγές που χρειάζεται η Γαληνοτάτη, λέει ο Αλμπέρτο Σορίνο: «Προτιμώ να ελπίζω ότι θα αδράξουμε την ευκαιρία. Το Carpe Diem δεν είναι απλώς ένα σύνθημα, αλλά μια ευκαιρία. Και χρειαζόμαστε πολλές ιδέες και πολύ πάθος για να οδηγήσουμε τη Βενετία από το παρελθόν στο μέλλον».