Σε μια «επετειακή», μακροσκελή ανάλυση, το Politico περιγράφει την «μετάλλαξη» του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, από έναν πρόεδρο που, πριν τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, είχε απογοητεύσει, σε έναν που εμπνέει και δίνει ελπίδα.
Όπως εξηγεί το διεθνές μέσο, τις εβδομάδες πριν από την εισβολή της Ρωσίας, ανώτεροι πολιτικοί της αντιπολίτευσης της Ουκρανίας και πρώην υπουργοί ήταν γεμάτοι απογοήτευση. Η απογοήτευση αυτή οφειλόταν στην άρνηση του Βολοντίμιρ Ζελένσκι αφενός να συναντηθεί μαζί τους και αφετέρου -και σημαντικότερα- να ενισχύσει τη χρηματοδότηση για τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας, μετά την αύξηση των προειδοποιήσεων της Αμερικής για εισβολή, κάτι που ο ίδιος θεωρούσε απίθανο.
«Η Ουκρανία είναι παγιδευμένη με έναν εθνικό ηγέτη που δεν σκέφτεται στρατηγικά», είχε δηλώσει στον αρθρογράφο του Politico, Jamie Dettmer, η Λέσια Βασιλένκο, βουλευτής και μέλος του φιλελεύθερου και φιλοευρωπαϊκού πολιτικού κόμματος Holos, πέντε ημέρες πριν από την εισβολή.
«Νομίζω ότι αυτό είναι κάτι για το οποίο θα κατηγορηθεί αργότερα. Δεν έχει να κάνει με το να ξέρεις τα πάντα. Έχει να κάνει με το να αρνείσαι να έχεις στο περιβάλλον σου ειδικούς που ξέρουν τι ερωτήσεις να κάνουν και συμβούλους που μπορούν να σε αντικρούσουν και να σε αμφισβητήσουν, και μπορεί να πληρώσουμε τίμημα για αυτό», συμπλήρωσε η Βασιλένκο τότε.
Ο Ζελένσκι πριν την εισβολή: Ένας απογητευτικός πρόεδρος που υποσχέθηκε αλλά δεν παρέδωσε
Φυσικά, τα λάθη του Ζελένσκι -όπως τα βλέπουν η Βασιλένκο και πολλοί άλλοι βουλευτές της αντιπολίτευσης- έχουν συγχωρεθεί από τότε, αλλά δεν έχουν ξεχαστεί. Και αυτά τα λάθη αποτελούν τη βάση των ανησυχιών τους για τη μεταπολεμική Ουκρανία. Βλέπουν, σύμφωνα με τον Dettmer, ένα μοτίβο που θα γίνει ακόμη πιο ανησυχητικό όταν τα όπλα σιωπήσουν: Ότι οι δύναμη του προέδρου ως ενός λεοντόκαρδου ηγέτη εν καιρώ πολέμου δεν θα ταιριάζουν σε καιρό ειρήνης.
Ο πόλεμος δεν έχει κάνει τίποτα για να μετριάσει τον εκνευρισμό του Ζελένσκι για την πολυπλοκότητα της διακυβέρνησης ή για τους θεσμούς που δεν κινούνται τόσο γρήγορα όσο θα ήθελε ή δεν μπαίνουν στη σειρά αρκετά γρήγορα. Εκείνος προτιμά τη μεγάλη εικόνα, αγνοεί τις λεπτομέρειες και του αρέσει να βασίζεται σε έναν στενό κύκλο έμπιστων φίλων.
Όμως, ενώ ο κωμικός που έγινε πρόεδρος τώρα επαινείται -ακόμα και λατρεύεται ως ήρωας- από μια «κεραυνοβολημένη» Δύση για την εμπνευσμένη ρητορική του κατά τη διάρκεια του πολέμου, τη συναρπαστική ικανότητά του να αιχμαλωτίζει τις καρδιές του κοινού από την Ουάσιγκτον μέχρι το Λονδίνο και από τις Βρυξέλλες ως τη Βαρσοβία, ο Ζελένσκι παρέπαιε ως πρόεδρος πριν την εισβολή της Ρωσίας. Λίγοι ήταν εκείνοι που στοιχημάτιζαν ότι θα επανεκλεγεί το 2024, καθώς τα νούμερα στις δημοσκοπήσεις έπεφταν κατακόρυφα -με το προσωπικό του ποσοστό καταλληλότητας να έχει φτάσει μόλις στο 31% μέχρι το τέλος του 2021.
Είχε υποσχεθεί πολλά, αλλά πέτυχε λίγα. Οι προσπάθειές του κατά της διαφθοράς σταμάτησαν και δεν κωλυσιεργούσαν, ενώ η υπόσχεσή του να λύσει το πρόβλημα του Ντονμπάς δεν κατέληξε πουθενά. Και στην πρώιμη ανυπομονησία του να συνάψει μια ειρηνευτική συμφωνία με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, την οποία ο δεύτερος αρνήθηκε, ορισμένοι επέκριναν τον Ζελένσκι ότι αξιολογεί υπέρ του δέοντος την ικανότητα πειθούς και τον χαρισματικό λόγο του.
Ζελένσκι: Ιδανικός αρχηγός εν καιρώ πολέμου, ασυνεπής στην ειρήνη
Ωστόσο, η μεταμόρφωση του Ζελένσκι από απογοητευτικό ηγέτη σε καιρό ειρήνης σε «έναν καινούργιο, νεαρό και υπέροχο ιδρυτικό πατέρα» -όπως θα έλεγε υπερβολικά και ο Γάλλος διανοούμενος Γάλλου δημόσιου διανοούμενου Μπερνάρ-Ανρί Λεβί- του ελεύθερου κόσμου, ήταν εκπληκτική.
Ακόμη και οι εγχώριοι επικριτές του «νίπτουν τας χείρας τους» μπροστά στα δυνατά του σημεία ως εξαιρετικού επικοινωνιολόγου: Οι καθημερινές του ομιλίες έχουν σταθεοποιήσει τους Ουκρανούς, τους έχουν δώσει κατεύθυνση και τονώνουν το ηθικό, ακόμη και όταν το πνεύμα έχει απογοητευτεί. Και αναγνωρίζουν ότι πιθανότατα έσωσε τη χώρα απορρίπτοντας την προσφορά του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, για «βόλτα» από το Κίεβο.
«Έχει γίνει ένας συναρπαστικός ηγέτης», είπε ο Adrian Karatnycky, ανώτερος συνεργάτης στο Atlantic Council και συγγραφέας του επερχόμενου «Battleground Ukraine: From Independence to the Russian War». Σύμφωνα με τον Karatnycky, τα δυνατά σημεία του Ζελένσκι ως επικοινωνιολόγου ταιριάζουν με την εποχή. «Είναι καλός στο να απευθύνεται στην κοινή γνώμη, αλλά είναι πιο αποτελεσματικός τώρα γιατί η χώρα είναι πολύ πιο ενωμένη και πιο σίγουρη για την ταυτότητα, τα συμφέροντα και τους στόχους της. Είναι ακόμα ο ίδιος τύπος που ήταν πριν -ηθοποιός και ερμηνευτής- αλλά αυτό τον καθιστά ιδανικό ηγέτη εν καιρώ πολέμου επειδή είναι σε θέση να ενσαρκώσει τη δημόσια παρόρμηση», πρόσθεσε.
Αλλά όταν η κανονική πολιτική βρίσκεται στο προσκήνιο και το κοινό δεν είναι ενωμένο, ο Ζελένσκι είναι ένας ασυνεπής ηγέτης που αλλάζει το σενάριο και αναδιατυπώνει την ιστορία για να κυνηγήσει τις ιδιοτροπίες της κοινής γνώμης. «Όταν ο δημόσιος σκοπός είναι ξεκάθαρος, έχει μεγάλη δύναμη και σε καιρό πολέμου έχει πίσω του την απόλυτη εξουσία του κράτους. Αλλά όταν η άμαξα ξαναγίνει κολοκύθα, θα πρέπει να αντιμετωπίσει έναν πολύ διαφορετικό κόσμο», κατέληξε ο Karatnycky.
Η μεταπολεμική Ουκρανία «φοβάται» τη διακυβέρνηση Ζελένσκι
Η εγχώρια πολιτική κριτική αυξάνεται - αν και αυτό αναδεικνύεται ελάχιστα από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης που εξακολουθούν να είναι ενθουσιασμένα από τις χαρισματικές εκκλήσεις του Ζελένσκι και ενθουσιασμένα από την σύγχεονη ιστορία του Δαβίδ εναντίον του Γολιάθ.
Εν τω μεταξύ, στοκοινοβούλιο της χώρας δημιουργείται απογοήτευση, με τους βουλευτές να παραπονιούνται ότι η -ήδη ανυπόμονη για επίβλεψη πριν από πόλεμο- κυβέρνηση, τώρα τους αγνοεί και τους αποφεύγει σχεδόν ολοκληρωτικά. Ο Ζελένσκι συναντήθηκε με κορυφαίους ηγέτες της αντιπολίτευσης μόνο μία φορά από την εισβολή της Ρωσίας -και αυτό σχεδόν πριν από έναν χρόνο.
«Βλέπουμε τις αποφάσεις να συγκεντρώνονται όλο και περισσότερο σε λιγότερα χέρια, και αυτό έχει αντίκτυπο στην ισορροπία των πολιτικών δυνάμεων και είναι επιζήμιο για το σύστημα διακυβέρνησης που προσπαθούμε να αναπτύξουμε και την ενίσχυση των δημοκρατικών μας θεσμών σύμφωνα με τα κριτήρια που θέτει η ΕΕ για τη σύγκλιση», δήλωσε η βουλευτής της αντιπολίτευσης, Ιβάννα Κλίμπους-Τσιντσάτζε, μέλος του κόμματος Ευρωπαϊκής Αλληλεγγύης.
Η ίδια ανησυχεί ότι το πρόσφατο κύμα συλλήψεων κατά της διαφθοράς ήταν περισσότερο γθια το «θεαθήναι» ενόψει της συνόδου κορυφής ΕΕ-Ουκρανίας τον Φεβρουάριο -και μια κίνηση που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ευκαιρία για την ακόμα μεγαλύτερη συγκέντρωση εξουσίας.
Σύμφωνα με την Τσιντσάτζε, δεν πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός ότι ο Ζελένσκι είναι ένας λαϊκιστής πολιτικός και φέρει τα ελαττώματα αυτού του χαρακτηριστικού, που εστιάζονται στην προσωπικότητα. Ωστόσο, η βουλευτής της αντιπολίτευσης τον επαινεί για την άνθιση της ουκρανικής κοινωνίας των πολιτών κατά τη διάρκεια του πολέμου, την ενίσχυση της τοπικής αυτοδιοίκησης λόγω του εθελοντισμού και της αλληλοβοήθειας και η αποτελεσματικότητα ορισμένων κρατικών φορέων -όπως οι σιδηρόδρομοι και ο ενεργειακός τομέας.
Είναι αυτά -μαζί με μια ισχυρή αίσθηση εθνικού ανήκειν που σφυρηλατήθηκε από τη σύγκρουση- που θα αποτελέσουν τα θεμέλια μιας ισχυρής μεταπολεμικής Ουκρανίας.